Психология ғылым ретінде пайда болуы. Психология пәні, міндеттері, принциптері мен әдістері
жүктеу/скачать 49,95 Kb.
|
Семинар сурактары
- Бұл бет үшін навигация:
- Кезең Психикалық рефлексияның негізгі кезеңдері Жануарлардың мінез-құлқының дамуының негізгі кезеңдері
| Семинар 2 сұрақтары:
Психика. Психикалық рефлексия Психика - бұл шындықтың идеалды образдардағы субъективті, сигналдық, әлеуметтік шартталған көрінісі, оның негізінде адамның қоршаған ортамен белсенді әрекеті пайда болады. Психикалық рефлексияның жоғарғы формасы ретінде түсіну үшін рефлексия материяның әмбебап қасиеті екендігін ескеру қажет. Тіпті жансыз табиғат нысандары бір-біріне әсер ету нәтижелерін көрсетеді, осы әсердің іздерін сақтайды (мысалы, теңіз немесе жаңбырмен шайылған тас осы әсерлердің іздерін сақтайды, оның пішіні өзгереді). 2. Жануарлар әлеміндегі психика мен мінез-құлық формаларының негізгі даму кезеңдері.
Жануарлар психикасы мен адам психикасының айырмашылығы.
4. Адам психикасының құрылымы. 1. Психикалық процестер - әр түрлі психикалық құбылыстардың әр түрлі формасындағы шындықтың динамикалық көрінісі. Психикалық процесс - бұл реакция түрінде көрінетін, басталуы, дамуы және соңы бар психикалық құбылыстың барысы. Психикалық процестің аяқталуы жаңа процестің басталуымен тығыз байланысты екенін есте ұстаған жөн. Демек, адамның ояу күйіндегі психикалық қызметтің үздіксіздігі. Олар сыртқы әсерлерден де, организмнің ішкі ортасынан келетін жүйке жүйесінің тітіркенулерінен де туындайды. Барлық психикалық процестер танымдық (ойлау, есте сақтау, қиял, қабылдау, зейін, түйсік, сөйлеу); эмоционалды - ерікті (эмоциялар, сезімдер, ерік-жігер) болып бөлінеді. 2. Психикалық күй - бұл белгілі бір уақытта анықталған психикалық белсенділіктің салыстырмалы тұрақты деңгейі, ол жеке тұлғалық белсенділіктің жоғарылауында немесе төмендеуінде көрінеді. Әр адам күнделікті әр түрлі психикалық күйді бастан кешіреді. Бір психикалық күйде ақыл-ой немесе физикалық жұмыс жеңіл және өнімді түрде жүреді, екіншісінде қиын және тиімсіз. Психикалық күйлер рефлекторлық сипатта болады: олар қоршаған ортаның, физиологиялық факторлардың, жұмыс барысының, уақыт пен ауызша әсерлердің әсерінен туындайды (мақтау, айыптау және т.б.). 3. Адамның психикалық қасиеттері - берілген адамға тән белгілі бір сапалық-сандық белсенділік пен мінез-құлықты қамтамасыз ететін тұрақты формациялар. Психикалық қасиеттерге мыналар жатады: жеке тұлғаның өмірлік позициясы (адамның белсенділігінің таңдаулылығы мен деңгейін анықтайтын қажеттіліктер, қызығушылықтар, сенімдер, идеалдар жүйесі); 2) темперамент (тұлғаның табиғи қасиеттерінің жүйесі - ұтқырлық, мінез -құлықтың балансы мен белсенділік тонусы - мінез -құлықтың динамикалық жағын сипаттайтын); 3) қабілеттер (адамның шығармашылық әлеуетін анықтайтын интеллектуалды-еріктік және эмоционалдық қасиеттер жүйесі) және, ақырында, 4) қарым-қатынас жүйесі мен мінез-құлық тәсілдері ретінде сипат. Психика және мидың құрылымдық ерекшеліктері. Адамның даралығы көбінесе мидың жеке жарты шарларының өзара әрекеттесу ерекшеліктерімен анықталады. Алғаш рет бұл қатынастарды ХХ ғасырдың 60-жылдарында Калифорния технологиялық институтының психология профессоры Роджер Сперри эксперименталды түрде зерттеді. Оң қолды адамдарда сол жақ жарты шар тек сөйлеуге ғана емес, жазуға, санауға, ауызша есте сақтауға, логикалық ойлауға жауап беретіні белгілі болды. Оң жақ жарты шар музыканы қабылдауға жауап береді, кеңістіктік қатынастарды оңай қабылдайды, формалар мен құрылымдарды сол жақтан жақсы түсінеді, тұтас бөлігін анықтай алады. 6. Сана және бейсана. Сананың өзгерген күйлері. Сана - бұл психиканың ең жоғары интегралды түрі, адамның басқа адамдармен тұрақты қарым-қатынасы кезіндегі еңбек әрекетіндегі адамды қалыптастырудың әлеуметтік-тарихи жағдайларының нәтижесі. Сананың ең маңызды функциясы - іс-әрекеттің психикалық құрылысы және оның салдарын болжау, жеке тұлғаның мінез-құлқын бақылау және басқару, оның қоршаған ортада да, өзінің рухани әлемінде де болып жатқан жағдайлардан хабардар болу қабілеті. Сана сипатталады: - белсенділігімен; - интенционалдылығымен- бағытталуымен; - рефлексияға қабілетімен - ішкі психикалық актілер мен күйлердің өзін-өзі тануы, олардың өзінің талдауы мен өзін-өзі бағалауы; - мерзімді күйлермен – белсенді күй және ұйқылы күй. Бейсаналық ұғымды субъектінің санасында ұсынылмаған психикалық процестердің, операциялардың және күйлердің жиынтығы ретінде 18-ғасырда неміс философы Г.В.Лейбниц тұжырымдады. Психологияда бейсаналық ұғым ХХ ғасырдың басында З.Фрейдтің еңбектерінде барынша дамыды. Сананың жасанды индукцияланған күйлері. Медитация - бұл адамның қалауы бойынша өзгертілген сананың ерекше күйі. Медитацияның барлық түрлері бір мақсатты көздейді - ми адамға бағытталған тітіркендіргішке ырғақты жауап беруі үшін өзіңіздің сана өрісіңізді соншалықты шектеу үшін зейінді жинақтау. Мысалы, трансцендентальды медитация ерекше сөз - мантраны қолдануға негізделген. Бұл мақсатқа жетудің бірнеше әдісі бар: зейінді ойға немесе физикалық сезімге аудару, ырғақты билерді қолдану, сол сөзді шексіз қайталаумен сүйемелдеу, дене күйін және тыныс алу шеберлігіне баса назар аударатын йога. Сананың патологиялық күйлері. Бұл сана күйлері миға әсер ететін есірткі және басқа химиялық заттардың әсерінен болады. Бұл психотроптық заттар сенсорлық сигналдардың берілуін жылдамдатуы немесе блоктауы немесе өзгертуі, немесе кейбір жүйке орталықтарына өз функцияларын қалыпты орындау кедергі келтіруі мүмкін. Бірнеше рет қолданған кезде бұл заттар физикалық және психикалық тәуелділікті тудырады, бұл кезде адам осы заттарсыз өмір сүре алмайды. Белсенділік - бұл адамның қоршаған ортамен белсенді қарым-қатынасы, онда ол белгілі бір қажеттіліктің, мотивтің пайда болуы нәтижесінде туындаған саналы түрде қойылған мақсатқа жетеді. СЕМИНАР 3 Семинар сабақтың сұрақтары: 1 Түйсік туралы жалпы түсінік. Түйсіктің негізгі түрлеріне сипаттама. Түйсіктің дамуы. Түйсік – біздің айналамызда, ішкі жан дүниемізде не болып жатқанын хабарлап отыратын қарапайым психикалық процесс, осы процестің арқасында біз ортаны бағдарлап, соның жағдайына қарай қимыл жасауға тырысамыз. Түйсік себепсіз тумайды. Түйсік арқылы заттардың түсін, иісін, дәмін, қатты-жұмсақтығын, кедір-бұдырлығын және т.б. осы секілді қасиеттері ажыратылады. Сонымен қатар, түйсік денеде болып жататын түрлі өзгерістер жөнінде де, яғни дененің қозғалысы мен оның кеңістікте орналасуын, жеке бөліктерінің жұмысы жайлы хабарлайды. Сыртқы дүниені танып білу түйсіктен басталады. Түйсіктің физиологиялық негізі - бұл сезім мүшелерінің күрделі қызметі. И.П.Павлов бұл әрекетті анализаторлық деп атады, ал тітіркендіргіштерді талдауды тікелей жүзеге асыратын, ең күрделі ұйымдастырылған және қабылдағыш аппараты болып табылатын жасушалар жүйелері – анализаторлар (талдағыштар). 2 Қабылдау туралы түсінік. Түйсік пен қабылдау арасындағы байланыс. Қабылдаудың негізгі қасиеттері мен түрлері. Қабылдау - бұл заттар мен құбылыстардың әр түрлі қасиеттері мен бөліктерінің жиынтығында олардың сезім мүшелеріне тікелей әсер етуімен тұтастай бейнеленуінің психикалық процесі. Қабылдауда заттар мен құбылыстардың түсі, дыбысы, дәмі, иісі, формасы және т.б. қасиеттері тұтас күйінде бейнеленеді. Қабылдаудың негізгі қасиеттері: 1. Қабылдаудың тұтастығы - қабылдаудың объектісі кейбір жеке қасиеттерден, жеке бөліктерден тұрғанымен, біз оларды бүтіндей, тұтастай қабылдаймыз. Түйсiк заттардың жеке қасиеттерiнен ақпарат жинауға қажет, ал қабылдауда сол заттардың қарапайым бөлшектерi жөнiндегi бiлiктердi бiрiктiру арқылы тұтастай бейне жаратамыз. 2. Қабылдау тұрақтылығы - біз қоршаған заттарды пішіні, түсі, өлшемі және т.с.с. салыстырмалы түрде тұрақты деп қабылдаймыз. Қабылдау кезінде қабылданатын заттар мен құбылыстардың кейбір белгілері, түрлері, формалары өзгерсе де, біз оларды бұрынғы қабылданған күйінде қабылдаймыз. 3. Қабылдаудың мағыналылығы - қабылдау заттардың мәнін түсіне отырып, ойлаумен тығыз байланысты. Ол объектілердің мазмұнын жақсылап түсінбейінше, белгілі тұжырымдар мен сөз арқылы аталмайынша, ол толық қабылданбайды. 4. Қабылдаудың таңдамалылығы - кейбір объектілерді басқаларымен салыстырғанда басым түрде таңдауда көрінеді. Бізге қабылдау кезінде бірнеше заттар немесе құбылыстар әсер етуі мүмкін. Бірақ біз өзіміздің қажеттілігімізге байланысты біреуін ғана қабылдаймыз. 3 Естің анықтамасы және жалпы сипаттамалары. Естің негізгі түрлері. Есте сақтаудың негізгі процестері мен механизмдері (есте сақтау, сақтау, көбейту, ұмыту). Ес - бұл өткен тәжірибені шоғырландырудан, сақтаудан және кейіннен көбейтуден тұратын психикалық рефлексияның бір түрі (адамның бұрын көрген, естіген, білген нәрселері мен бейнелерін ойында ұзақ уақыт сақтап, қажет кезінде қайта жаңғырту қабылеті, жүйке жүйесінің негізгі қызметтерінің бірі). Ес – күрделі психикалық процестердің бірі. Ес есте қалдыру, қайта жаңғырту, тану, ұмыту секілді процестерден тұрады. Есте қалдыру және қайта жаңғырту үшін жұмсалатын әрекеттердің сипатына орай, естің әр түрі келесі негізгі үш өлшемге сәйкес болуы шарт: 1.Әрекеттегі басымдау болған психикалық белсенділіктің сипаты бойынша ес – қозғалысты, сезімдік, бейнелі және сөз-логикалы болып бөлінеді; 2. Іс-әрекет мақсатына орай ес – ырықты және ырықсыз болуы мүмкін; 3.Дүниелік іс-әрекеттегі рөлі мен орнына тәуелді жатталып, сақталу мерзімінің мөлшеріне байланысты – қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді және нақты қызметтік естер болып бөлінеді. жүктеу/скачать 49,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|