Интеллектуалды әрекеттің негізі, қазіргі заман зерттеулері
бойынша, эрқилы заттар арасындағы күрделі қатынастарды
танып, бейнелей алуда. Жануар (жоғары дамыған) табиғат насы-
ндарының өзара байланыстарын сезе отырып,
кезіккен жағ-
дайдың нэтижесін алдын-ала білуге қабілетті (И.П. Павлов).
Сонымен, сүтқоректілерге тэн интеллектуалды қылық-әрекет
адам кейіптес маймылдарда ерекше дамуға жетісіп, психика
өрістеуінің ең жоғары шегін белгіледі. Бұдан эрі тек адамға тэн,
жаңа типтегі, тіпті басқаша психика әлемінің —
адам санасы-
ның
даму тарихы басталады. Адам санасының бастауларын
жануар психикасының ұзақ та күрделі даму үдерісінде байқай-
мыз. Егер осы даму жолына
тұтастай назар салатын болсақ,
оның негізгі кезеңдері мен басқарылу заңдылықтарын айқын
болжау мүмкін. Жануарлар психикасының дамуы олардың
биологиялық эволюциясымен бірге жүріп, осы үдерістің жалпы
заңдарына бағынады. Психикалық кемелденудің эрбір жаңа
басқышы — жануарлар тіршілігінің соны тысқы шарттарына
орай пайда болып, олардың дене құрылымының күрделенуінде
жаңа қадам іспетті.
Біршама күрделі ортаға бейімделуден
жануарлардың өте
қарапайым жүйке жүйесі мен арнайы сезімдік мүшелерінің
жіктелуі басталды. Осы негізде ортаның айырым қасиеттерін
бейнелеу қабілеті —
қарапайым сенсорлық психика
— пайда
болды. Ол өз кезегімен жануарлардың қүрылық тіршілігіне енуі,
осыдан бас миы қабығының дамуы өмір субъектіне заттарды
тұтастай бейнелеуге мүмкіндік берген
перцептивтік
(нақты
қабылдау) психикамен ауысты. Ақырында,
қабылдау жэне
қозғалыс мүшелерінің жетіле түсуіне, мидың одан эрі күрде-
ленуіне ықпал еткен тіршілік шарттарының қиындауы жа-
нуарларда заттардың объектив арақатынастарын заттасқан әрекет
тобы түрінде сезіп, қабылдау мүмкіндіктерінің туындауына
себепші болды. Сонымен, психика дамуы жануардың қоршаған
ортаға бейімделу қажеттілігімен анықталады да, психикалық
бейнелеу — осы бейімделу барысында қалыптасқан тиісті тэн
мүшелерінің қызметі. Жоғарыда сипатталған
барша психикалық
құбылыстардан өзгеше, басқаларға ұқсамас, өзіне тэн белгілеріне
ие бейнелеу формасы бұл —
Достарыңызбен бөлісу: