Психологиялық тренинг және оны қолдану туралы түсінік
жүктеу/скачать 145,27 Kb.
|
тренингтер жинагғы
Мазмұны
Кіріспе Білім берудің дәстүрлі нысандарымен салыстырғанда, жаңа әдістер ретінде психологиялық жаттығуларды қолдану оқыту үдерісінде мұғаліммен тренердің өзара әрекеттестігі ауысады: тренердің белсенділігі тыңдаушының белсенділігіне орын береді, ал тренердің тапсырмалары олардың бастамасы үшін жағдай жасаушы болады. Үшінші (базалық) деңгейлік курстарын өткізу барысында топ ішінде ынтамақтастық амосферасын құру және белгілі бір ортадағы мәселелер мен қиындықтарды түзету, өзін-өзі шығармашылық тұрғыда дамытуға, тұлғаның әлеуметтік ортада өзіндік реттелуіне мүмкіндік болатын қажетті жағдайды туғызу үшін психологиялық тренингтер жиі өткізіледі. Тренерлік тәжірибемде тренингтік жаттығулар кейбір жағдайларда тұлғалық өзгеруге түрткі қызметін атқаратынын түсіндім. Өзіндік сана тұлғаның даму процесін жанама түрде және мазмұндау арқылы қарым-қатынас үйлесімділігін орнатып және қарым-қатынастағы қиындықтардың себебін ұғыну динамикасына ықпал жасайды. Жалпы осы жинақтағы психологиялық жаттығулар интернет және әр түрлі білім көздерінен жинақталды. Осы жаттығуларды қолдану бағдарламадағы модульдер бойынша тапсырмаларды орындау барысында да көмегі болады деп сенемін. Тренинг және оны қолдану туралы түсінік Тренинг - білімді дамыту немесе адамды оқытуда жоспарланған жағдайға жүйелі күш салу арқылы орындау. Жұмыс жағдайында тренинг адамның бір немесе бірнеше әрекет түрлерін нәтижелі орындауынан білім мен дағдыны меңгеру мүмкіншілігіне бағытталады. Тренинг барысында мынандай жағдайларға да дайын болуы тиіс, олар: ыза, қатты дауыс, дөрекілік, өзімшілдік, қатыспаушылық, қажетсіз күлкі, ынтасыздық, шыдамсыздық немесе «сөзге керісу», қажетсіз сөзге араласу; тыныштық, селсоқтық; қылжақтық және т.б. Жетекші, жаттықтырушы, ұйымдастырушы немесе жүргізуші мына төмендегі мақсаттарды негіз етіп алуы жүктелінді:
жеке тұлғаны дамыту; қатысушылардың әлеуметтік - психологиялық компетентілігін, білімін көтеру; қатысушылардың белсенді әлеуметтік позициясын көтеру, қалыптастыру; өзінің және қоршаған адамдардың өмірінде маңызды өзгерістер жасау мүмкіндіктерін дамыту; өзін-өзі және басқаларды толық тану; жеке тұлға құндылықтарын ашу, білімдерін көтеру, бәсекелестікті жоюға әсер ету. Зерттеу жұмысының нәтижелілігі тренингке қатысқаннан кейін тұлғалардың қарым-қатынас барысында өздерін ұстауы, жүріс-тұрысының өзгергендігін, сөйлеу мәнері мен мәдениетінің жоғарылағандығын аңғартады. Психологиялық тренингті ұйымдастыру ерекшеліктері туралы тоқталып өтейік. Кез-келген практик тренер өз қызмет жолында психологиялық тренингтерді өткізуге міндетті. Бұл тренингтер әр түрлі тақырыптарды қамтиды. Психологиялық тренинг қалай ұйымдастырылады және жүргізілу барысы туралы сөз алдында, «тренинг» ұғымын толық ашып алу қажет. Тренингтің үйрену, білім беру және дамыту ұғымдарына сәйкестігін анықтау. Үйрену - зерттеу немесе нұсқаушының білім, дағды және тәжірибе жинау үрдісі. Білім беру немесе оқыту тар көлемді әрекеттегі мәселені талдап, кең мағынада шешуде білім және құндылықтарды жүйелі меңгеру үрдісі. Дамыту - жеке адамда саналы және бейсаналы үйрену мүмкіндіктерін кеңейту және икемдіктерінің өсуі. Психологиялық тренингтің ең маңызды мәселесі - өзінің жеке даралық қасиеттері арқылы тұлғаның өзін-өзі ашуына көмек береді. Ал, ол үшін ең бастапқы жағдайда адам өзін жеке тұлға ретінде қабылдап және түсіне білуге үйренуі қажет. Тренингтердің жағымды нәтижелі болуына жаттықтырушыға бірнеше талаптар қойылады: қоршаған жағдай туралы мағлұмат; қатысушылар саны қаншалықты үлкен; бөлме көлемі қандай; бөлме жаңғырығы, акустикасы қатысушыларға түгелдей естіледі ме; жаттығудың негізгі құрылымы қандай; қандай оқу құралдары қолданылмайды; жаттықтырушы бөлменің қай бұрышында тұрады; плакат, тезис, резюмелер қолданылады ма; орындықтар қалай орналасқан; бөлмеде сағат болу қажет пе; Тренердің қолайлы нәтиже алу мен ықпал ету қабілетін орнату үшін жүргізілетін тренингтің жалпы мақсаты төмендегі міндеттерді шешеді: білімдерді толық меңгеру; жаңаны үйрену мен тапсырманы орындау барысында және топтық қарым-қатынас өрісінде ептілік пен дағдыны қалыптастыру; табысты бірлескен іс-әрекет орнатуды дамыту; өзін-өзі және басқа адамдарды танудың толық және тепе-теңдік мүмкіндіктерін дамыту. Әрбір бөлімнің құрылымында біз материалды зерттейтін ортақ игеру логикасын және тұлғалардың өзіндік бақылауы мен бағалауын қалыптастыруда төменгі аспектілері жүзеге асырылды: Мен қандаймын? Мен не істей аламын және осыны қалай қолдану керек? Менде жоқ қасиеттерді мен қалай дамытуым және икемдеуім керек? Қатысушылармен жүргізілетін дамыту-түзету жұмыстарының құрылымында келесі бөлімдер ерекшеленеді: Кіріспе бөлімі. Оның басты мақсаты - қатысушыларды тапсырмалармен жұмыс түрімен, топтың бірігуімен, ондағы жағымды атмосферамен, жеке анализдың алғашқы түрін қалыптастыру және өзін-өзі оқу барысында субъект ретінде тануын қалыптастыру. «Танымдық үрдісі» бөлімі. Оның мақсаты - есте сақтау, зейін, ойлау, қабылдау процестерінің ерекшеліктерін дамыту. Сонымен психологиялық тапсырмалар арқылы осы танымдық белсенділіктің дамуына, шығармашылық қабілеттің қалыптасуына ықпал ету түрлерін анықтауға көмектеседі. «Назар аудару» бөлімі. Бұл бөлімде қатысушылардың назарын ортақ мәселені бірге шешуге, бірін - бірі қабылдау мен тыңдау ерекшеліктерін қалыптастыруға бағыттайтын түрді игеру. Тұлғаның жаңа ортаға енуі, құрбыларымен дұрыс қарым-қатынас жасай алуы дұрыс ұйымдастырылған топтық жұмыстарға байланысты. Тренинг мақсаты- педагогты нақты тапсырманы орындауға қажетті білім, шеберлік және бағытпен қамтамасыз ету. Тренингте өзгеріс, нәтиже бірден көрінеді. Осы міндеттерді шешу кезінде ұйымдастырылатын тренинг теңдігі түрлері де ерекшеленеді. Рольдік тренинг, бейнетренинг, қарым-қатынас тренингі, іскерлік қарым-қатынас тренингі, мәдениетаралық өзара әрекет және т.б. Тренингтер белгілі бір ортадағы мәселелер мен қиындықтарды түзету, өзін-өзі шығармашылық тұрғыда дамытуға, тұлғаның әлеуметтік ортада өзіндік реттелуіне мүмкіндік болатын қажетті жағдайды туғызуға көмектеседі. Трениг принципіне жататындар: 1. Белсенділік принципі. 2. Зерттеу және шығармашылық қатынасындағы принцип. 3. Мінез-құлық обьективтілік принципі. 4. Қарым-қатынаста субьект, субьектілік принципі. 5. Шындық принципі. 6. Қазір, осы жерде принципі. Тренинг барысында жеке бастың дамуы туралы мәселелер нәтижелі шешіледі және коммуникативті дағдылар жемісті қалыптастырылады. Сабақ, оқу процесінде ұйымдастырылған психологиялық тренингтер кезінде білімгерлердің қарым-қатынастары жақсарады, өздерін белсенді қатысушы және басқаларға әсер етуші жағдайда сезінеді, топтың толық сеніміне кіреді. Әрбір бастаған іс-әрекеттінің толық аяқталуын қадағалайды. Ең бастысы - басқаларға өзінің ойы мен сезімін, уайымы мен күдіктенуін сездіруден қорықпайды. Тренинг арқылы жақын адамдардың адамдық қасиеттерін ашып, бағалауға көмек беріледі, сөйлеу мәдениетін, тұлғаның қоғамда өзін ұстау іскерлігін және әдептілік ережелерін сақтауды енгізеді. Дұрыс ұйымдастырылып, жүргізген тренинг жеке тұлға қалыптасуының жетекші құралы екендігіне толық сенімдеміз.Психологиялық тренинг - арнайы ұйымдастырылған қарым-қатынас формасы. Кезкелген тұлғаның жаңа ортаға бейімделуі, құрбылар арасында үйлесімді қарым-қатынас орнатуы, өзін дұрыс таныстыра білуі және т. б. жағдайлары кейде айналасындағылар тарапынан ұйымдастырылған әрекеттерге да байланысты әсер етеді. Тренинг барысында педагогтардың біріккен іс-әрекеті, әркім өзінің жеке-дара үлесін қосатын, оқу материалдарын меңгеруді білдіреді, білімдерін, идеяларын, іс-әрекет тәсілдерін алмасу жүргізіледі. Жаңа әдістерді пайдалану кезінде педагогтар түсіну үдерісіне толыққанды қатысушылар болады, оның тәжірибесі оқу танымының негізгі қайнар көзі қызметін атқарады. Сондықтан ең алғашқы кездесуде «Танысу» тренингін жүргізуге болады. Бұл тренингтерде қолданылатын ең бастапқы жаттығу болғандықтан, қатысушыларды жұмысқа жауаптылықпен қарым-қатынас жасауға жұмылдыру қажет. Кейде жай ғана танысу мен кездесу адамды түсінуге үлкен маңыз береді. Адам туралы ақпаратты тек сыртқы келбетінен ғана емес, сөзі арқылы да есте сақтауға болады.
Ойынның ережесі: Қандай да бір қарапайым сөйлем таңдап, қатысушылар сол сөйлемді түрлі дауыс ырғағымен жалғастырулары қажет. Мысалы “Біз -құзыретті, кәсіби білімді маманбыз”. Енді оң жақтағы ойыншыдан бастап осы сөйлемді кезекпен айтамыз. Ойынның әр қатысушысы сөйлемді жаңа интонациямен айтуы тиіс (сұраулы, қуанышты, таңқалушы, немқұрайлы және т.б). Егер қатысушы жаңа дауысқа сала алмай айтылғанда қайталаса, ойынан шығарылады. Осылайша, ойын бірнеше рет ойналады. Басқа адамның интоннациясын қайталауға болмайды. «Комплимент» жаттығуы Жаттығудың тапсырмасы – қатысушылардың бірін-бірі түсінісуі арқылы эмпатия деңгейін көтеру, тіл табыса алу қасиетін, бірі-бірін толық тануын дамыту. Тренингке қатысушылар шеңбер бойымен орналасады. Кез - келген қатысушы жағымды комплимент айтады. Ал қалғандары ол кімге арналғанын табады. Комплимент алған қатысушы ойынды әрі қарай жалғастырады. Барлығы түгелдей жағымды эмоция алмайынша ойын аяқталмайды. Осы жаттығу тренингке қатысушылардың қаншалықты қызығушылықпен тапсырмаларды орындағандарын дәлелдеді. Тренинг аяқталғаннан кейін қортынды ширингте «Тренинг саған не берді?» деген сұраққа қатысушылар өздерінің ойларын ортаға салды. Осыдан тренинг нәтижесінде бірлескен іс-әрекет қарым-қатынас қабілетін арттырып қана қоймай, сонымен қатар тұлғаның дамуы мен өзгеруіне тікелей ықпал етеді.
Ойын ережесі: Шеңберде қатысушылар өздеріне жағымсыз деген қасиеттерін атайды. Олардың тізімі тақтаға жазылады. Осылайша жағымсыз қасиеттер тізімі құрылды (жалқаулық, асығыстық, артық сөйлеу және т.б.). Топтың міндеті осы жағымсыз қасиеттерді қайта қарап, оның тиімді және жағымды жақтарын табу мен оны жағымсыз қабылдау себептерін анықтау болып табылады. Ал жағымды сипаттама жасап, сол қасиетті қорғап алған қатысушы оны өзіне алады. Жоғарыдағы жаттығудан кейін эмоциялық қысымды шығару үшін «Жағымсыз эмоциялық күйді шығару» арт-терапиялық тапсырма орындалды. Тапсырма ережесі: Қатысушыларға А4 және А1/4 қағаз беріледі. Олар А1/4 қағазға жағымсыз көңіл күйін түсіреді. Сол қағазды үлкеннің үстіне жапсырып өзінің қалауы бойынша суретті жалғастырады. Кішкентай қағазды жапсырар алдында мына сөздерді айту маңызды «Өмірді ашық, жарық, көңілді жағдайлар өте көп». Сурет қатысушының қалауы бойынша, өзі қалай өзгергерткісі келгенше салынады, боялады. Тапсырманы қорытындылау үшін талқылау сұрақтары берілді: - Суретте ненің бейнесі салынған? - Осы суретті салғанда қандай сезімде болдыңыз? - Бұл сурет сізге нені көруге әсер етті? т.б. «Әрекет»жаттығуы Ойын ережесі: Қатысушыларға келесі тапсырмалар берілді. Олар жылдам жауап қайтарулары тиіс: Қандай жағдайда үстелде тамақ жеуге, ал үстелде отыруға болады…… Астроном айға телескоппен қарап тұр, ал егер оған айдан біреу қарап тұрса ше? Еден мен төбені аударыңыз…… Картинаны аяғынан басына төңкеріңіз…… Кеме мен балықтың ауада ұшып жүргенін елестетіңіз…… «Қане танысайық!» жаттығуы Нұсқау: Әр қатысушы 30 секунд ішінде өзін-өзі таныстырады. Бұл жерде өзінің есімін, өмірінің қызықты жайларына тоқталуға болады. – Біз бір – бірімізбен таныстық. Енді өзімізді өзіміз білеміз бе? «Өзіндік таным» Нұсқау: Әр қатысушыға карточкалар таратылып беріледі. Ондағы «Мен» дегенді ары қарай жалғастырады. Мен .......................... Мен .......................... Мен .......................... Мен .......................... Мен .......................... Мен .......................... Мен .......................... Мен туралы басқалар не деп ойлайды? .......................................................... «Орныңды жылдам ауыстыр» жаттығуы Нұсқау: Ойыншылардың ішінен бір жүргізуші таңдалынады. Ол барлық ойыншыларда кездесетін бір затты байқап, команда береді. «Кімнің киімінде қалтасы бар, солар орын ауыстырсын». Сол кезде осы команданың қатысы бар ойыншылар жылдам орындарын ауыстыруы керек, ал олар ауысып жатқанда жүргізуші бос орындыққа отырып қалу керек. Қай қатысушы орынсыз қалса, сол келесі жүргізуші болып ойынды жалғастырады. Әрбір ұстаз кез-келген жағдайлардан, педагогикалық әрекеттен өзінің шеберлігімен жол тауып шыға білу керек емес пе? Олай болса, біздің қазіргі ойын жаттығуымыз сіздердің шеберліктеріңізді, өздеріңізді терең тануға, сондай-ақ өзгелердің психологиялық ерекшеліктерін тануға көмектеседі.
Жаттығу танысу үшін жасалынады- әркім кезекпен өз атын атап, есімінің бас әріпінен басталатын сөз айтады. Мысалы: Сандуғаш сникерс, Әсел әлем т.б. «Карусель» жаттығуы Ішкі және сыртқы шеңбер құрып бір шеңбер айнала отырып бірі-бірін қысқаша таныстырады. «Менің сүйікті ісім» жаттығуы Әркім өздерінің істейтін сүйікті істерін айта отырып, бір-бірімен топтасады. «Айна» жаттығуы Ортаға екі адам шығады. Жұптағылар бір- біріне қарсы тұрып, екеуінің бірі уақытша айна болады, яғни өз жұптасының барлық қимылын қайталайды. Содан кейін жұптағылар рөлдерін өзара ауыстырады. Олардың бірі орындаушы, ал екіншісі оның айнадағы бейнесі. Топтың басқа қатысушылары көрермендер, олар жұптың ойынын бақылайды және айна рөлін ойнаушының шеберлігіне баға береді. Осылайша жұптар кезекпен ауысады, топ алдына барлық қатысушылар шығып жаттығады. «Өзіңізге тілегенді – басқаларға тілеңіз!»жаттығуы Әр оқушыға 10 -15 секунд уақыт аралығында ішінен өзіне бір немесе бірнеше ізгі тілек тілеу тапсырылады.Содан кейін қатысушылар жұпқа бөлініп, бір- бірінің қолынан алып, жаңағы өзіне тілегенді жұптасына айту керек. «Сүйікті адамыңызға тілегенді – өзгелерге тіле!» жаттығуы Бұл ойсергек алдыңғыға ұқсас.Мұнда тыңдаушылар тек алдымен сүйікті адамды көз алдына елестетіп, оған бір немесе бірнеше ізгі тілек тілейді. Содан кейін тыңдаушылар тілектерін жұп немесе топ ішінде өзгелерге айту керек. «Атомдар мен молекулалар»жаттығуы Жүргізуші «атомдар» деген кезде ойыншылар жеке дара жүреді де «молекулалар, бесеуден» немесе «молекулалар, үшеуден» деген кезде, бес немесе үш адамнан тез арада топтасады. Кім топқа қосыла алмай қалса, айып төлейді: өз өнерін көрсетеді немесе көпшіліктің тілегін орындайды.
Сыныпқа тақырыпты ашатын, бірақ жауабы қиындау сұрақ қойылады. Тапқан оқушыны мадақтап, ешкім таппаса, жауабын мұғалімнің өзі айта отырып, сабақтың тақырыбын айтады. Сұрақтар: Неліктен? Ол кім, бұл не? сипатында болып келеді.
Жүргізуші сұқ саусағымен біресе төбені, біресе еденді, біресе мұрнын көрсетеді және «төбе», «еден», «мұрын» деп айтып тұрады. Жүргізуші кейде айтқан сөзі мен қимылын керісінше жасап, қатысушыларды жаңылыстыруға тырысады. Кім қателессе, орнына отырады. Соңында қалған үш адам жеңімпаз деп танылады. «Мен таптым»жаттығуы Қатысушылар дөңгелене отырып, кезекпен бірден жетіге дейін санайды. Жеті санын айтатын адам «Жеті» деудің орнына, орнынан тұрып, «Мен таптым» деп айтуы керек. Кім жаңылысса, сол ойыннан шығады.
Жүргізуші бір қимыл көрсетіп, сұқ саусағымен кімді көрсетсе, сол адам сол қимылды қайталауы керек. Кім тез қайталай алмаса, сол ойыннан шығады. Жүргізуші бір қимылды бірнеше адамға жасата отырып, белгілі бір дыбыстар шығаруы керек. «Жыланша»жаттығуы Қатысушылар айнала отырады. Сосын бірі бастап,келесі адамның кезекпен қолын алып, тілегін айтады. Оның соңынан келесісі ереді. Ойын осылайша қашан барлығы бір-біріне тілек айтып болғанша жалғасып кете береді. «Жер сілкіну» жаттығуы Оң жақта отыратын көршіге қарап, ол адамның туылған айы қандай, мінез - құлқына қарай байланыстыру. Сонан кейін жыл жүйесі бойынша орындарын ауыстыру ұсынылады. Қайтадан оң жақта отыратын көршіге қарап, ол адамның айы неге сондай екенін түсіндіреді Үш адамнан ұстасып үй соғады, ортасында бір адам тұрады, 1-қимылдайды адамдар десе ішіндегі адамдар жүгіріп, келесі үйдің ішіне кіріп кетеді. 2- қимылдайды - қимылдайды үйлер қимылдайды десек үйлер жүгіріп барып тұрған адамды қоршайды,3- жер сілкінді десек үйлер қолын түсіріп, басқа үйлермен үй соғады. Кезек - кезек ауысып тұрады.
Қажетті заттар: түрлі –түсті қағаздан жасалған фигуралар, маркер. 1а) Интерпритация Қызыл қуанышты көңіл-күй Алқызыл-ұнамды көңіл-күй Сары-жағымды көңіл-күй Көк- суық көңіл-күй Қоңыр-қиналған қиналған көңіл-күй Күлгін-алаңдаушы көңіл-күй Қара-күш қуаттың төмендеуі Ақ –анықталмаған көңіл-күй. 2а) Әр қатысушы өзіне ұнаған түрлі түсті фигураның біреуін таңдайды. Қағаздың артына сол түске байланысты жазылған интерпритацияны оқиды. Мысалы: Алмас қызыл түсті таңдаса, онда Алмастың көңіл-күйі өте қуанышты күйде екенін білуге болады.
Жүргізуші танымал 3-4 ән аты жазылған қағаз таратады. (Әр әнге сондай қағаз саны тең келеді) Қатысушылар өзіне тиген ән әуенін жүріп ыңылдап салады. Ойынның міндеті өзі сияқты ән әуенін салып тұрған адамды іздеп тауып, қосылуы түптеп келгенде осындай үш, не төрт топ құралады. Мысалы: Азамат бригаданың әуенін салып тұрса Хадиша өз әуенін естіп Азаматпен бір топты құрайды. «Мимикалық ситуация» жаттығуы Қатысушылар үш топқа бөлінгеннен кейін олардың топ басшылары ортаға шығып карточканы таңдайды. Онда «Махаббат», «Бұзықтық», «Қызығушылық», тақырыптар берілген. Әр топ өз тақырыптарына байланысты мимика, панто-мимикалық ситуация құрайды. Қалған екі команда олардың басты тақырыбын табады. «Ақ тілек»жаттығуы Шардың ішіне түрлі тақырыпқа байланысты тілектер жазылады. Қатысушылар өзіне ұнаған шарды таңдап алып, оны жарады. Шар ішіндегі тілекті оқиды.
Мақсаты: Адамның бет әлпеті арқылы оның ойын, сезімін айыра білуге үйрету. Сезімнің сыртқы көріністерін көрсете білу. Топта эмоциялық жайлылық қалыптастыру. Сәлемдесу. «Өз күлкіңді шеңбермен көршіңе сыйла» жаттығуы. Шеңберде тұрып, «Мен саған өз күлкімді сыйлаймын, ал сен көршіңе сыйла» деп жалғастыру.
Әңгімелесу. «Көңіл-күй деген не?» Адамдарда қандай көңіл-күй болады? Көңіл - күйге не әсер етеді? Басқа адамның көңіл-күйін қалай анықтауға болады? Көңіл-күй құжатын ойлап табу. «Көңіл-күйіңді ауа-райына теңеп, суретін сал.» Өз эмоциясын сурет арқылы көрсете білуге үйрету. Оқушылар өз көңіл-күйін ауа - райына теңеп суретін салады. Ойын. Көңіл- күйім қандай тап? Бір оқушы ортаға шығып, көңіл-күйді эмоция арқылы көрсетеді, қалған балалар табу қажет. Пікірлесу. Өз көңіл-күйіңді қалай өзгертуге болады? Қандай көңіл-күйде болғың келеді? Қандай көңіл-күй ұнайды? «Мен және басқалар»кешенді жаттығу Мақсаты: Қарым-қатынасқа түсе білуге үйрету 1 жаттығу «Сәлеметсіңдер ме?» Мақсаты: эмоционалдық қарым-қатынас және эмоционалдық комфорт орнату. Балаларға 3 түрлі әдіспен амандасу ұсынылады:
Қол алысу; Мұрындарын түйістіру арқылы; Құшақтасу; Қазір біз бір-бірімізбен амандасамыз, бірақ амандасу әртүлі. Бірінші бір- бірімізбен қол алысайықшы. Ал енді мұрнымызбен амандасамыз. Соңында бір-бірімізбен құшақтасамыз. 2.Әңгіме «Мені қоршаған адамдар»: адамға жалғыз болу оңай ма? Достар не үшін қажет? Бірлесе не істеуге болады? Пікіралысу. 2-жаттығу«Жалғыз аяқ жол». Тыңдаушылар шеңберде тұрып, музыкамен қимыл жасауды бастайды. «Төбе» деген бұйрық бойынша барлық тыңдаушылар шеңбер ортасына қарай қолдарын көтереді, ал «шұңқыр»деген бұйрық бойынша қолдарын бастарына қойып, шеңбер ортасына қарай жиналып отыра қалады. «Жалғыз аяқ жол» деген бұйрық бойынша, бірінің артына бірі тұрып, қолдарын алдында тұрған адамның иығына қойып, музыка ырғағымен жүреді. Пікіралысу. 4 жаттығу«Кішкентай суретші» Мақсаты: Қоршаған адамдарға назар аудара білуін дамыту. Қатысушылардың біреуі «суретші».Ол бір тыңдаушыны «натура» ретінде біреуін таңдап, теріс қарап «сурет салуды бастайды» (сөзбен портретін сипаттайды) Қалғандары бұл кім екенін шешулері қажет.
Мақсаты: Тыңдаушылардың қарым-қатынас жасаудың адам өміріндегі маңызын түсінуге және бір-бірімен қарым-қатынасын жақсарту. Сәлемдесу. Жаттығу «Көңіл-күймен бөліс» басқаның көңіл-күйін сезіне білуін дамыту. Қатысушылар қолдарын ұстап, шеңбер жасап тұрады. Қоңырау шылдырлағаннан соң әркім өз көңіл-күйі туралы әсерлеп айтады, қалғандары бұл көңіл-күйді сезінуге тырысады. Әңгіме «Қарым-қатынас деген не?»: Адамдар не үшін қарым-қатынас жасайды? Әр уақытта қарым-қатынас жасағың келе ме? Қалай қарым-қатынас жасауға болады? Қарым-қатынас жасағанда, қандай жағдаяттарды айта аласың?
Мақсаты: топты эмоционалдық біріктіру, эмоционалдық қатынас орнату. Қатысушылардың біріншісі біреуін құшақтайды, екіншісі ол екеуін, үшіншісі ол үшеуін солай жалғаса береді, соңында үлкен құшақтасқан- шар пайда болады.Микротоп арасындағы пікірлесу жаттығуы. «Өз қуанышың мен, сәтсіздігің жайлы бөліс» вербалді, вербальді емес сезіммен бөлісу әдістері арқылы коммуникативтік дағдыны қалыптастыру. Қатысушылар үш-үштен бөлініп, топта өткен жұмада болған қуанышты жағдай туралы әңгімелеп айтады, сосын, мимика және жестпен ең ренішті уақиғаны көрсетеді. Пікіралысу.
Мақсаты:Коммуникативтік дағдыны қалыптастыру, нәтижелі қатынас жасай білуді таңдай білу, басқаның сезімімен санаса білуге және коммуникация процесін әсерлі құруын дамыту. 1.Сәлемдесу. 2. Пікірлесу. «Адамдар не үшін ұрысады?.» -Дау-дамай қайдан туындайды? Адамдар не үшін дауласады? Татуласу үшін не істеу қажет?
Мен тілеймін, менде....болғанын. Мен тілеймін, мағат қажетті .....болғанын. Мен тілеймін, Мен.......барғанымды. Мен тілеймін.... Өз сезімің бойынша «бақыт» деген не екенін сипаттап, суретін салу «Сәлемдесу рәсімі» жаттығуы Басқарушы.Менің қолымда оралған жіп. Мен бүгін сендердің көңіл-күйлерің қандай, қандай көңіл-күймен келдіңдерді білгім келіп тұр.Бірінші мен өзім туралы айтамын, сосын жіптің бір ұшын саусағыма байлап, көршіме ұсынамын, ол өзі туралы айтып, көршісіне береді.Жаттығу осылай жалғаса береді. «Мен жақсы көремін...»жаттығуы Басқарушыдан бастап «Мен ...жақсы көремін» (нені жақсы көретіндігі туралы айтып) деген фразаны аяқтап, шеңбер бойымен жіпті жібереді. Соңынан барлығына жіпті қозғап көргенде қалай созылатынын сезіну ұсынылады, бәрі бір жіпке байланысты сияқты. «Түймедақ»жаттығуы Әрбір тыңдаушы түрлі - түсті қағаздан жасалған дөңгелектерді алып, өз атын, туған күнін, не істегенді ұнататынын жазады. Сосын барлық дөңгелекшелерді ватманға жапсырады. Басқарушы: «Бұл дөңгелектер неге ұқсайды,адамдарға байланысты ақпараттар жеткілікті ме? Осындай жолмен сабаққа қатысушы әрбір адам жайлы ақпарат көз алдымызда тұрады. «Бір затқа дейін қолыңды тигіз»жаттығуы Басқарушы. Біз бүгін бір-бірімізбен жақынырақ таныстық, ал енді кім қандай киім кигенін және ол қандай түсті екенін мұқият қарап алыңдар. Мен «бір затқа қолыңды тигіз» дегенде, сендер көршіңе немесе басқа қатысушыға қолыңды тигізуің қажет. Мыс. «Көк түске қолыңды тигіз!» Бастаймыз! Тақтада сұрақтар тізімі жазылып тұрады: • Сенің жасың нешеде? • Сенің мекен-жайың қандай? • Сенің сүйікті фильмің, мультфильмің? • Сүйікті асың? •Сүйікті ойыншығың? • Саған не істеген ұнайды? • Саған не істеген ұнамайды? Басқарушы допты лақтырып, қатысушыларға тақтада жазылған бір сұрақты береді. Ол жауап беріп, басқаға келесі сұрақты қояды. Басқарушы барлық қатысушыларға допты бергенін және 2-3 сұрақтан қойылғанын қадағалап тұрады. Қазір менің ішкі жан-дүнием қандай? «Ұлпалар» жаттығуы Қатысушыларғаәртүрлі көңіл-күйдегі ұлпалардың суреті салынған фигуралар таратылады. (көңілді, көңілсіз, ашулы т.б.) осылардың арасынан таңдап алып, өз көңіл- күйіне ұқсатып, ұлпаны бояу тапсырылады. «Акула -күш беруші »жаттығуы Еденге бірнеше «аралдар» сызылады. Басқарушы барлық қатысушыларға нұсқау береді. Сендер қазір барлықтарың балықтар боласыңдар. Сендер бөлмеде яғни, өзенде жүзесіңдер, ойнайсыңдар, көңілденесіңдер. Ал, мен «Акула!»-деп айғайлағанда, аман қалу үшін аралға секіріп шығасыңдар. Ал мен «акула кетті!» дегенде көңілденіп, жүзуді қайта бастайсыңдар. Акула әрбір келіп-кеткен сайын бір аралды алып тастау қажет. Ойынның соңында тек қана бір арал қалады , бірақ қатысушы балықтар неғұрлым көп сақталып қалуы тиіс. «Көңіл- күйімді тап»жаттығу Қатысушыларға әртүрлі көңіл-күй мен эмоциядағы суреттер таратылады. Қатысушы тез арада сұраққа жауап беруі тиіс: «Бұл қандай эмоция және көңіл-күй, адамдарда мұндай көңіл-күй қайдан болады? Сенде осындай көңіл-күй болды ма?» Осындай көңіл-күйді пантомимо арқылы көрсету, біреу көрсетеді, қалғандары қайталайды.Нақты, анық көрсетуге тырысу қажет (қимылды, мимиканы, белгілі бір сөзді қолдана отырып). Топтың қалған мүшелерінің міндеттері –бұл эмоцияны табу, басқа адамның уайымын сезіне білу, оны көре білу және шеше білу. «Лимон және марғау» эмоциялық қысымды босаңсытуға арналған жаттығу Басқарушы: көз алдарыңа елестетіңдер, оң қолымызға лимонды ұстап, оның шырыны шыққандай қатты сығуға тырысамыз. Жұдырығымызды түйіп қатты-қатты қысамыз. Шырынды шығардық! Ал енді бәріміз мысықтың баласы марғау сияқты боламыз, олар енді ғана оянды және керіліп жатыр. Жақсылап керіліп-созылды! Қолымызды жоғары көтеріп, оңға, солға, жоғары қарай тартыламыз, мойнымызды бұрып, арқамызды созамыз! «Жел соғады...» жаттығуы Басқарушы ойынды мына сөздермен бастайды: «Жел соғады..» Қатысушылар бірін-бірі жайлы көбірек білу үшін ойды келесідей сөздермен аяқтау қажет «Жел соғады қызыл түсті көйлек кигенге, немесе кімнің інісі, ағасы, апасы, сіңлісі барларға немесе тәттіні жақсы көретіндерге» Осы аталғандар топпен жиналып, жел соққан сияқты теңселіп, ағаштар сияқты қозғалып тұрады. «Ыстық орындық»жаттығу Барлық қатысушыларға кезекпен ортада тұрған орындыққа отыруды ұсынады, және әрбір адам ортада отырған адамға кезекпен жағымды сөздер, комплимент айтады. Жаттығу аяқталған соң басқарушы оларға комплимент, жағымды сөздер айтқанда өздерін қалай сезінгендерін сұрайды. Рефлексиялық әңгіме. «Бізге жақсы болған кезде...»жаттығу Өткен жаттығудың жалғасы ретінде, қатысушыларға төмендегідей сәттер болғанда өзімізді қалай сезінетінімізді еске түсіріп, мимика және пантомимамен көрсету ұсынылады. Басқарушы көрсетуге көмектеседі. Бізге ұрысып жатыр; Бізді мақтап жатыр; Бізге қорқынышты; Бізге көңілді; Тақтада жауап беріп тұрмыз; «5» алдық; «2» алдық; Жұмысты аяқтау, нәтижесін пысықтау. (Оралған жіпті бір- біріне беріп...) «Мен армандаймын...» Рефлексиялық әңгіме «Қалай өзгерді , біз не істедік?» «Дәннен бастап-ағашқа дейін»жаттығуы Тыңдаушыларға, олардың әрқайсысы үлкен болып өсіп ағашқа айналғысы келетін- кішкентай дәндер екенін елестетуді ұсынады. Міне олар өсіп жатыр. Ол бірінші ісінеді, сосын жер астынан өніп шығады, сосын жапырақтарын жаяды, өсіп-өніп, үлкен ағаш болады- өкшесін көтеріп жоғары қарай созылу, қолдарын жайып сабақ сияқты жайқалу. «Менің қиялымдағы ғажап құс» жаттығуы Барлық тыңдаушыларға қағаздан ғажап –құстың фигурасын жасау ұсынылады. Бұл қиялдауға, бір нәрсе ойлап шығаруға үйретеді. Топтық жұмыс «Біздің қиялымыздың әлемі» Қатысушылар ватманда қиял әлемін ойдан құрып онда өз құстарының фигурасын орналастырады. Өз құстарына ат қойып, қысқаша әңгіме құруды ұсынуға болады. Рефлексиялық әңгіме.
Сенің алдыңда үлкен ғажайып алма өсіп тұр. Алмалар сенің нағыз төбеңде өсіп тұр –деп елестет., бірақ оны оңайлықпен алу мүмкін емес. Сенің оң жақ төбеңдегі үлкен алманы алу үшін, оң қолыңды неғұрлым жоғары көтеріп, аяғыңның ұшымен тұрып, тез терең тыныс ал, сосын алманы үзіп алып, жердегі шөптің үстіне қой да тынысыңды ақырын шығар. Келесі қолмен осыны орында. «Басқа планета адамы»жаттығуы Басқарушы басқа планета адамы рөлінде ойнайды. Ол сыныпта жүріп, бір затты көрсетеді (кітап, үстел, сөмке, көзілдірік т.б.) және бұл не екенін түсіндіруді сұрайды. Әрбір затқа түсініктеме қысқаша анықтамасын айтқанша жалғаса береді. Басқарушы. Барлық жазушылардың қиялы өте бай болуы қажет. Сендер де қиялдап көріңдерші. Ұсынылған тақырыптың таңдаған біреуін алып, қиялдап, жаңа ертегі ойлап шығару.Ескі ертегінінің аяғын жаңаша аяқтау. (Мысалы: «Бауырсақ», «Шалқан», «Қасқыр және жеті лақ»)
Мақсаты: Тыңдаушыларға жан қуаттары туралы түсінік беру.Зейін, ес жайлы мағлұматтарын кеңейту.Оқушылардың зейінін және есте сақтау қабілетін дамыту.Ұйымшылдыққа, кез келген жағдайды шеше білуге тәрбиелеу. Іштегі қобалжу сезімдерін сыртқа шығаруға арналған жаттығу.Терең тыныс алып, мұрын арқылы кірген ауаны ауыз арқылы шығару екі рет. Мұрын арқылы кірген ауаны 10 дегенше іште ұстап, ха! деген дыбыспен сыртқа шығару. Зейінді сабаққа шоғырландыруға арналған жаттығу.Тақтадағы дөңгелек сары түстің ортасына 30-40 сек қарап, сосын көздерін жұмып, осы дөңгелекті көз алдарына 10 сек елестетіп тұру қажет. Негізгі бөлім:Бүгіннен бастап жан қуаттар мұхитына саяхатқа шығамыз. Тақтадағы саяхат картасына назар аударыңдар.(Жан қуаттарын картада кескіндеп салынған) Жан қуаттар мұхиты, оның аралдары-түйсік, қабылдау, зейін, ес, ойлау, сезім, ерік, сөйлеу, шығармашылық.Бүгін біз Зейін, Ес аралдарына «Ақ желкен», «Тұлпар», «Сүңгуір» атты кемелермен саяхатқа шығамыз. Ең бірінші экипаж мүшелерімен танысамыз. Әркім өз есімін атау , МЕН... Біз мінетін кемеде әр түрлі адамдар кездеседі. Сондықтан мына жағдайларды шешіп алу керек. 1-кеменің экипаж мүшелеріне мынадай тапсырма:суреттегі адамдардың темперамент типіне мінездеме бер, темперамент дегеніміз не, типтеріне анықтама бер. 2-кеменің экипаж мүшелеріне: сендер адам мекендемейтін аралға тап боласыңдар. Сендер өздеріңмен бірге 3 адам және 3 затты таңдауларың керек. Тапсырма: Сендер аралда тірі қалып, өмір сүруіңді қамтамасыз ету үшін, адамдардың қандай қабілеті болуы керек, ал заттар қандай болуы керек. Қабілет дегеніміз не? 3-кеменің экипаж мүшелеріне: сурет бойынша кісінің мінезін сипаттау. Мына суреттегі кісінің мінезін қандай деп ойлайсың? Мінезіндегі жақсы, жаман қасиеттері қандай, осы кемеде қандай қызмет атқарады деп ойлайсың? Тапсырмаға 3 минут уақыт беріледі. Ал, енді кеменің сапарға дайындығын тексерейік. Әркім кемедегі өз орнына отырып, әрбір айтылған бұйрықтан кейін иә деп, қимылды қайталап отыру қажет. 1.Саяхатқа дайындалыңдар. (йә!) 2.Контакт. (қолды созу) 3.Педальді тексер. (аяқты тарсылдату) 4.Локаторды тексер. (құлақты уқалау) 5.Желкенді тексер. (екі қолды көтеру) 6.Дүрбіні тексер. (көзді уқалау) 7.Экипаж мүшелерін тексер. (бірін-бірі құшақтау) 8.1-ден, 5-ке дейін санағанда у-у-у деңдер. 6-дан 10-ға дейін санағанда «ура!» деңдер. 1- тапсырма.Қандай да болмасын саяхатшылар ұзақ жол алдында жолға дайын екенін есіне түсіріп тізе бүгіп отырады. Қазір сендер де көздеріңді жұмып өздеріңе қалай ыңғайлы қалыпты сақтап, бос отырыңдар. Көз алдыңа менің айтқандарымды елестетіңдер. Түн, Аспан толы самсаған жұлдыздар. Маңай қап-қараңғы. Жұлдыздардың көптігі сондай қолыңмен ұстауға болады. Ал, сен сол жұлдыздардың ішінен өзіңнің ең жарық, ең әдемі жұлдызыңды таңдап ал. Ол сенің де, сенің де, сенің де, ең әдемі жұлдызың, жұлдызды қолыңмен ал да, ішіңе жұт. Ол жұлдыз саған үлкен күш, энергия әкеледі. Аппақ ақ адал жұмысты бастауға өзін сыйға тартады. Содан алдағы жұмыстарды істеуге күш ал. Терең тыныс алыңдар, көздеріңді ашыңдар.
Әріптік мәтіннің ішінде алдағы саяхаттасендерге ең қажетті қасиет туралы айтқан, Абайдың өлең шумағын оқи аласыңдар. Тапсырма: әріптік мәтінді тездетіп қарап, дәптерге өлең шумағын жазыңдар. МӘТІНбсиренодіақылөңілдащеулдцузцьпдпқайратидрщеоғүшкщузцлақжүректіқзеркңіалещгобірдейхуривлушеитвлыдцөқңқіұстақтоькгңщіқьтігудасондалпдвжвөһәдвбютолықадвжыэаплокөіләдыболасыңһіоәұоывелденоушушуқірәлцущлцаабөлеквддущөәһғң(Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста, Сонда толық боласың елден бөлек) 3-тапсырма. «Балалар дабылы» Біздің кемеден күнделікті қолданатын заттар жоғалды. Біз кемедегі экипаж мүшелерінің алақандарындағы дақтарға қарап, кім алғанын анықтауымыз қажет. (суреттегі алақан дақтарына қарап, қандай заттарды ұстағандарын ажырату) Қорыта келе,адамның қабілетін дамытуға зейіннің алатын орны өте зор. Саяхатымызды әрі қарай жалғастырамыз, келесі аралығымыз Ес. Ес деген сөзді естігенде, қандай сөздер ең бірінші ойға келеді. Ой шақыру стратегиясы. Ес сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының адам миында жатталып, сақталып қажет кезінде қайтадан жаңғыртуын бейнелейтін психологиялық процесс. Естің түрлері: 1.Бейнелі ес (сурет, музыка мамандарына тән, олар бір көргенін, естігенін өмірде ұмытпайды) 2.Эмоциялық ес (қуаныш, реніш, қайғыға, байланысты) 3.Қозғалыс есі (еңбек әрекетіне байланысты коньки тебу, жазу, сызу т.б.) 4.Мағыналық ес (оқыған немесе естігенін ойда сақтау қайта жаңғырту)
Аралда болған заттар. Қазір мен аралда болған заттарды оқимын сендер мұқият тыңдап, естеріңде сақтаңдар. Пальма,Тас, Маймыл, Банан, Қармақ, Садақ, Дүрбі, Карта, Компас, Сіріңке, Қарындаш, Тұз, Күрке, Кокос, Қайық, Қазан, Құмыра, Пышақ, Жаңғақ. Есіңде қалғанын дәптерге жазу. 3 топ бір-бірден атап шығу. 2-тапсырма. Бейнелі ес. Ес аралына келгенде мына үйге келіп түсіңдер. Жоғарыдағы суретті 1-минут қарап шығыңдар да, естеріңде сақтаңдар. Ал енді төмендегі суретте, сендер келіп қоныстанған соң өзгерістер енгіздіңдер, қандай өзгерістер бар, қай сурет артық қай сурет кем екенін табу қажет. 3-тапсырма. Қозғалыс есі.Музыка қойып, дөңгеленіп тұрады. 1 бала ортаға шығып билейді, басқалары қимылын қайталау керек. 4-тапсырма. Эмоциялық еске арналған жаттығу.Төмендегі берілген әрбір жағдайға өз өміріңдегі ұмытылмай қалған сәтті жазыңдар, не себептен бұл сәт есіңде қалғанын атап көрсет: - Ұмытылмайтын мереке - Ұмытылмайтын достар - Ұмытылмайтын саяхат - Ұмытылмайтын қонақ - Ұмытылмайтын кеш - Ұмытылмайтын табыс немесе жетістік.
“Шапалақ”( саусақ -қол қимылдары)жаттығуы. “бір”-бас бармақ “2”-2 саусақ “екілік”- екі шеткі саусақ “3” -3 саусақ “үштік”-бас бармақпен қоса “4”-4 саусақ “төрттік”- бас бармақпен қоса “5”- бес саусақтың барлығы (саусақ ұштарын сілкілеу, дірілдету, билету) “Оркестр”жаттығуыМен - дирижер, тыңдаушылар - оркестр. Қолымды төмендетсем ақырын шапалақтайды, жоғарылатқан сайын қатты шапалақтайды. Қиял және шығармашылық қабілеттерін дамытутапсырмалары 1-ші тапсырма «Киностудия» деп аталады. 3 топ суретшілер, 2 адам режиссер. Фильмнің музыкасы дайын, музыкаға байланысты әрбір топ 1 кадрдан сурет салу қажет. Кадрдың тақырыбын қойып, 4 минут уақыт ішінде әрбір топ кадр нұсқасын өткізуге тиісті. Ал, режиссерлер ұжымдық фильмге қай кадрды алуға болатынын талдап, өз шешімдерін шығарады. 2-тапсырма. Жаңа тақырыпқа байланысты ми клеткаларын қозғалысқа келтіруге арналған миға шабуыл. “Жапқыш қақпақтар” Біздің мектепті материалдық жағынан өркендету үшін демеушілер қажет. Бір фирма біздің мектепке көмек ретінде миллион ( пробка) жапқыш-қақпақтар берді. Мектеп жапқыш-қақпақтарды қайда, қалай қолданады? Сендер қалай ойлайсыңдар. (идеялар құру)Ситуация жауабы оқылып, ұсыныстар қабылданады. Денені босаңсытуға арналған жаттығу: 3 рет тыныс алу;10 рет санағанша ауаны іште ұстап, “ха” деген дыбыс арқылы сыртқа шығару;
Тыңдаушыларға психологиялық терминдерді атау ұсынылады. Мыс:-жеке тұлға-темперамент-мінез-ес-зейін-ойлау-коррекция-қабылдау және т.б.Осы психологиялық терминдерді пайдаланып: 1-ші топ “Шалқан”, 2-ші топ “Қызыл телпек”, 3-ші топ ”Бауырсақ” ертегілерін өңдеп сахналық үзінді көрсету. Дайындыққа 4 минут, үзінді 2 минуттан аспау керек. Режиссерлар ертегіні таңдап, қорытындылайды.
Түн. Аспан бұлттанып, жаңбыр сіркіреп жауып тұр. Автобус аялдамасында бір қолшатырдың астында өзара күбірлесе сөйлесіп екі қыз тұр. Маңайда басқа ешкім жоқ. Бір кезде... 5-ші тапсырма Қызықты суреттер. Суретке қарап сұрақ-жауап жазу 6-шы тапсырма Суреттерді аяқта және атын қой. Қорытынды: “Шығармашылық- тек ізденген адамға ғана кезігетін қонақ. Жалқау адамға шығармашылық жуымайды”-деп, Шәкәрім атамыз айтқандай әрқашан ізденіп, шығармашылық табысқа жету сендердің қолдарыңда. «Сенімділік жолында» жаттығуы Мақсаты: Тыңдаушылардың қарым-қатынасқа түсу дағдыларын және коммуникативтік мәдениетін дамыту. Қақтығыстық жағдаяттарда түсінісушілік дағдыларын қалыптастыру. 1 - кезең Танысу: 1.Әркім өз атына өзінің жақсы қасиетін қосып айту. Келесі адам көршісінің атын қосып, өз атын айту. Мыс: Сен әдемі Әйгерім болсаң, мен... 2. Өмірде қандай да топта, ұйымда болмасын сенімділік ең үлкен фактор болып есептеледі. Тренингтің тақырыбы «Сенімділік жолында». Тренинг болған соң оның ережесі болады. Егер келіссек, қол соғамыз, келіспесек аяқты тарсылдатамыз.Барлық жаттығу уақытпен істелінеді. 1.Осында және қазір. 2.Бағаламау. 3. Белсенділік. 4.Сабақтан соң талқыламау. 5.Біреудің сөзін бөлмеу, біреуді кемітпеу. 2-кезең «Нөмірлер» Барлығы дөңгеленіп тұрады. Әрбір тыңдаушының арқасына нөмір ілінеді. Сендердің міндеттерің тез-тез 1-ден соңғы нөмірге дейін сапқа тұру қажет. Өз нөмірін алып қарауға, басқалардың нөмірін айтуға, саусақпен көрсетуге болмайды. Ережені бұзса 10 сек. Бастаңдар! деген бұйрық бойынша бастайды.Жаттығудан соң, өз сезімдерімен бөліседі. -Қандай сезімдесің? - Неліктен ұзақ сапқа тұрдыңдар? 3-кезең «Бұзылған телефон» Тыңдаушылар сапқа тұрады. Басқарушы соңғы тыңдаушыға бір сөзді мыс. «волейбол» деген сөзді сыбырлап айтып, қимылмен көрсетеді. Ол бала алдындағы балаға қимылмен көрсетеді, ойын осылай жалғаса береді. Соңғы баладан қандай сөз екенін сұрайды. Сезіммен бөлісу -Неліктен соңғы бала сөзді қате айтты? -Бұл ойыннан қандай қорытынды жасауға болады? Топтың бір-біріне деген сенімділігіне кедергі келтіретін қасиеттің бірі бірін-бірі дұрыс түсініспеушіліктің әсерінен.
7 топқа бөлініп тақырыптар бойынша мүсін жасайды. Тақырыптар: «Жауапкершілік», «Жек көрушілік», «Шешім қабылдау», «Сенімділік», «Қорғансыздық», «Шыншылдық» тақырыптарына мүсін құрастыру тапсырылады. Талқылау. Неліктен мүсінді осылай құрдыңдар? Осындай жағдайлар өмірде кездесе ме? Ондай жағдайлар болғанда қандай кеңестер айтар едің?
Бұл ойын өз өміріміз және қасыңдағы адамның өмірі жайлы ойлануға жағдай туғызады (тақтада шеңбер 4-ке бөлінген,әрбір бөлігіне 6 сағат -ұйқыға- -сабаққа- -достарыңа- -үй тапсырмасына- -үй шаруасына- -басқа істерге. Әрқайсысына қанша уақыт кетеді,уақытын қойып шығыңдар. Сұрақтар: -Бір күн осылай өткеніне қанағаттанасың ба? -Осы шеңберде қай шекараны өзгерткің келеді? -Саған өз өміріңде нені өзгерту оңай және қиын? -Өмірден өзгерістерді неліктен күтесің және не үшін талпынасың?
Қазір өз өмірлерің жайлы және оны басқаша өзгерту жайлы қиялдап, алдағы мақсатқа жету үшін өзгерткілері келетін белгілі өмір уақытын көз алдарыңа елестетіп,осы іс-әрекетті сурет арқылы бейнелеңдер. YI-аялдама. Коллаж “Менің таңбам” ХY ғасырдың ортасынан адамдарда өзінің қоғамдағы орнын,жеке ерекшеліктерін,қасиеттерін,жетістіктерін анықтайтын таңбалары болған, бүгін сендер өздерің үшін әрқайсыларың таңба дайындайсыңдар. Мұның бәрін сөз,суреттер,белгілер арқылы дайындаңдар. Таңбаның негіздері салынған парақтар таратылып,10 мин уақыт беріледі.Жұмыс аяқталған соң,оқушылардың өз еріктері бойынша таңбалары жайлы айтады. -Өздерің дайындаған таңбаларың сендерге көңілсіз, өздеріңе сенімсіз, қорқынышты, біреуге өкпелеген кездеріңде көмек,қолдау көрсететінін есімізде сақтауымыз керек. YII -аялдама. Ал, енді таңбалармен шеру ұйымдастырамыз. Бірінің артынан бірі таңбаларын жоғары көтеріп,дөңгеленіп тұрады,бірінші тыңдаушы өзі туралы сөзді дауыстап айтады,қалғандары кезекпен жалғастырады. -Өзің туралы сөзді айтқанда қандай сезімде болдыңдар? -Қалай ойлайсыңдар,осы сөзге лайықты болу үшін не істеу қажет? YIII-аялдама. Кері байланыс “Алақан”Тақтадағы алақан суретіндегі сұрақтарға жауапты таңбаларының артына жазу. Қоштасу.
Мақсаты: Өмірдің мәнін және қымбаттылығын түсініп, эмоционалдық қарым-қатынас дағдыларын жетілдіру Ойынның барысы: Басқарушы кіріспе сөзінде өмірдің мәні , адамзаттық құндылықтар туралы , осы мәселенің жасөспірімдер арасында өзектілігі жайлы айтып кетеді. Ойынның түрін анықтау аргументациясы. Адам өміріндегі ойынның ролі.Команда құру. (5-7 адамнан). Әртүрлі жетондар таңдау арқылы командаға бөлуге болады. Ойынның ережесімен таныстыру. Сіздер әртүлі планеталардан келген қонақсыздар. Өмірдің мәні жайлы сіздердің планеталарыңыздың түсініктері әртүрлі. Сіздер осы маңызды мәселені талқылауға жиналып отырсыздар. Қазір сіздерге сіздердің планеталарыңызда өмірдің мәні мен құндылықтарын анықтайтын әртүрлі түсініктер ұсынылады. (қатысушыларға «отбасы» «махаббат», «мамандық», «шығармашылық», «қанағаттану», «достық» «қоғамға қызмет ету», т.б. сөздер, сонымен қатар өмірдің мәні мен құндылығы жайлы айтылған данышпан адамдардың қанатты сөздері ұсынылады) 5-10 минут аралығында әрбір топ өз планетасының атын, тұрғындарының өмір салты туралы талқылайды. Қанатты сөздерге сүйене отырып, өз пікірлерін айтады. Ең маңыздысы қандай адамдар, олар ең маңыздысы қандай заңмен өмір сүретіндігін баяндап берулері қажет. Қатысушылар өз командасын таныстырады, басқа командалар сұрақ қойып, нақтылауға, сынауға болады. Дисскуссия жүргізуге болады. Тыңдаушыларды мақсатты түрде топтық дискуссия, диалог жүргізу ережесімен таныстырып отыру қажет. Ойынды қорытындылау. Жетондар жинау арқылы «Қай планетаға ұшып барғыңыз келеді?» деген сияқты сұрақтар қою арқылы ұнаған топты анықтауға болады. Қорытынды. Өмірдің мәнін іздеу үшін әркім өз өміріне жауапкершілікпен, саналылықпен қарау қажеттігін айту. Кедергілерді жеңуге арналған ситуациялық ойын «Өмір неткен керемет!» Мақсаты: Қатысушыларға жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтар негізінде рухани -адамгершілік қасиеттері мен мінез-құлық нормаларын меңгертіп, өзі әрекет ететін тұлғалармен табиғи жағымды қарым-қатынас жасап, өмірдің мәнін түсіне білуге, өмірді сүйе білуге деген сыни көзқарасын қалыптастыру (Көңілді музыка ойнайды. Ортаға қатысушылар шығады)
Нұрын төккен Ортақ біздің күніміз. Жайнап өскен, Жайдары өскен, Біз өмірдің гүліміз! Табиғатымыз, жеріміз қандай тамаша! Неткен сұлулық,әсемдік! Өмір сүру қандай керемет!!! Ұнатамын өмірдің ой-қырларын, Сауық құрып, сайрандап, той қыламын. Өмір керек көлеңке, шуағымен, Өмір керек! Өмір керек қызығымен! Мұғалім: Балалар, Тынышталыңдар! Біздің сыныбымызға жаңадан оқушы келді. Есімі Жания болады. Танысып қойыңдар. (пауза) сабаққа дайындалып отырыңдар. Жания бос орынға отыра ғой. (Мұғалім шығып кетеді. Оқушылар Жанияға кекесінмен қарайды, бос орынға отырғалы жатқанда оған,бір оқушы «Бұл жер бос емес»-деп, сөмкесін қоя салады, екінші оқушы «бұл жер де бос емес» деп, отырғызбайды, сосын қоңырау соғылған соң, Жания бір орынға отырады). Үзіліс кезі. 1-оқушы: О-О, мына біздің Қыз Жібегімізді қараңдар! (Өрілген шашына тиіседі) 2-оқушы: Не ұнамай қалды ма? Сен өзіңді ерекшемін деп ойлама. Бізден асып ешқайда бармайсың. Жания: Мен өзімді біреуден артық көруді мақсат етпеймін! 3-оқушы: Мына «Ботаниктің түрін қараңдар, өзінше, ия?» Мұғалім: Ал, балалар, сабағымызды бастаймыз. Бүгін « Өмірдің мәні неде?» деген тақырыпта дискуссия өткіземіз. Әрине, осы сөздердің мағынасын әр қайсысымыз әртүрлі түсінеміз. Ойымызды, пікірімізді толық айтуға тырысайықшы. 1-оқушы: (қолын көтеріп)Меніңше, өмірдің мәні - молшылықта, ал, молшылықтың кілті-байлықта, дер едім. Бай адамның алдында барлық есік ашық. Ол үшін алынбайтын қамал, аспайтын асу жоқ. Мұғалім: Жарайды, келесі пікірді тыңдайық 2-оқушы: Ал, мен әнші болуды армандаймын. Егер болашақта «жұлдыз» болсам, есімім халық аузында болады. Жүрген жерімде құрмет, қошемет! Атақ-даңқың жер жаһанға тараса, меніңше өмірдің мәні де осында. Мұғалім: Түсінікті... 3-оқушы ( қолын көтеріп) Ал, меніңше өмірдің мәні-билікте. Қолында билігі бар адамның сөзі де өтімді, ісі де өнімді. Билік-сиқырлы таяқша сияқты, сілтеп қалсаң, айтқаның орындалады. Мұғалім: Жания! Сен үндемей отырсың ғой. Сені де тыңдайық. Жания : Өмірдің мәні-жақсылық істеуде деп ойлаймын. Тек жақсылық қана адамға әрқашан қуаныш әкеледі. Бар ғұмырын тек жақсылық істеумен өткізгендер ғана, рақат өмір сүретін сияқты. Тек жақсылық істейтіндердің ғана әрқашанда жүздері жарқын, көңілдері шат болмақ. Біз барлығымыз бір-бірімізге махаббат, жылы сезім сыйлауымыз керек. (Барлығы күледі) Жания: Мұғалім, кешіріңіз, мені мына сыныпта ешкім түсінбейді,-деп шығып кетеді. Мұғалім: Балалар! Жанияны бекер, босқа ренжіттіңдер ғой. Бұларың не? Ал, шынына келсек, Жанияның сөзі нағыз ақыл болды, сендер құлақ салмадыңдар. Ақыл адамға мәнді өмір сүру үшін берілген, балалар. Ойланыңдар! (Мұғалім шығып кетеді. Қоңырау, оқушылар сахнадан кетеді.) Сахнаға Жанияның әкесі және анасы шығады. Соңдарынан Жания келеді.Әкесі: (газет оқып отыр) Жания балам, бүгін ерте келдің ғой? Не болып қалды? Жания : Әке! Мен жаңа мектепке барғым келмейді. Дискуссия жүріп жатқанда, мен өз пікірімді айтқанда, барлығы күлді. Сыныптастарым мені түсінбейді. Анасы: Жанияжан ! Соншама не болып қалды? Жания: Сыныптастарым мені күлкі қылды. Анасы: Ту-уф! Сен соны да проблема қылыдырып отырсың ба? Ең бастысы оқуыңды жақсы оқисың, қалғанын қайтейін деп едің? (Телефон шырылдайды, әкесі шығып кетеді,) Анасы: Мен әкеңе бірнәрсе айта қояйыншы ,-деп анасы әкесінің соңынан шығып кетеді) Жания: Әрине, әке-шешеме менің мәселем проблема емес, құрбыларым мазақ қылады, сонда мені кім түсіну керек? Не істеймін? (сахнадан шығып кетеді) Талқылау: Жанияны неге оқушылар қабылдамады? Сіздің сыныпта осындай жағдай болса қалай әрекет етер едіңіз? Мұғалімі қандай қателік жіберді? Ата- анасы болсаңыз не істер едіңіз? Оқушыға қалай көмек көрсете аласыздар? Тыңдаушылардың ойынан кейін«Мен қоғамның бір бөлшегімін » тақырыбында топтық жоба қорғайды . Тренер: Қараңдаршы! Біздің әлем жақсылыққа, мейірімділікке, әсемдікке толы. Бұл өмірде адамдардың жақсы өмір сүруіне деген құндылықтары бар. Солардың арқасында адам жақсылыққа талаптанады. (Құндылықтар бір-бірден сахнаға шығады). Олар: Махаббат Мейірімділік Достық Жанұя Бостандық Шындық Әсемдік Әрқайсымыз осы құндылықтарды бағаласақ өмірдің кереметтілігін сезіне аламыз. Өмір сүру қандай тамаша! Өмірді сүйіңдер, құрметті әріптестер! «Өз сезімінің құмырасы» жаттығуы Сіздердің сезім мен эмоцияларыңыз құмыра ішіндегі қан тамыры деп елестетіңіз. Құмыраның түбінде ең маңызды, ең басты мазмұны жатады екен. Ал, бізге жақсы болғанда, осы қан тамырын шығара алмаймыз. Ал, бізге жаман болғанда, оның ернеуінен төгіліп жатады. Ең түбінде IY қабат: Баланың базистік талпынысы: -Мен жақсымын -Мен сүйіктімін -Мен бұл-мен,-деген қабат.
Қажеттіліктері, махаббатта, түсіністікте, аяушылықта, құрметтеуде, назар қоюда. Бұл қажеттіліктер әрбір адамда «еркін болу» керек. ( Біздің өмір сүруге құқығымыз бар. Бұл –өмірді сезіну. II қабат -қорқыныш -ауыртпалықты сезіну -реніш
I қабат -агрессия -ашу -ыза
Бұл сезімдер бізді физикалық тұрғыдан бүлдіреді. Ал, бала қасында не бар соны қиратуы мүмкін. (ойыншық, жиһаз т.б.) Бұдан : -жағымсыз мінез-құлық -айғай -истерика Өмірге деген сезім сөнбеу үшін, оның позитивті көзқарасын тудыру керек. Бала қандай солай қабылдап, оны жақсы көріп, құшақтап, аймалау қажет. Рефлексия «Қорап» жаттығуы Өз тілектері бойынша 3 қатысушы ортаға шақырылады. 1 қатысушы аяғын 2 аяқ киім қорабына салады, ал, 2 қатысушы екі жағынан аяқтарын салып, бөлмеде жүрулері керек. 1-тапсырма, екі жағындағылар бір-бірімен ақылдаспай бөлмеде жүреді; 2-тапсырма, екі жағындағылар ақылдасып жүреді.Соңынан талқылауға сұрақтар қойылады: -Қозғалуға ыңғайлы болды ма? -Қай қатысушыға жылжу қиынырақ болды? -Ортадағы ойыншы қай кезде жеңіл, сенімдірек жылжиды? Екі жағындағы қатысушылар қозғалуға көмектесе отырып бір бағытта жүргенде ме, әлде, әр қатысушы өз бағыты бойынша қозғалғанда ма?
1. Ата-аналар патшалығы; 2. Педагогтар патшалығы.
Әрбір мемлекеттің өз белгілері (гербтері) болады, әр патшалықтың тұрғындары өз елтаңбасын құруы керек. (А3 қағазына әрбір топ өз таңбасын салып, таныстырады.) «Біздің сезімдер»жаттығуы Ата-аналар патшалығы Педагогтар патшалығымен шекаралас жатыр. Патшалықтың тұрғындары бір-біріне экономикалық, политикалық жұмыстармен саяхатқа жиі барып тұрады. Мұндай сапарлар кейде қызықты, сәтті болады, ал кей кезде онша жағымсыздау болады. Әрине үйде, өз туған территорияңда, өз патшалығыңда болғанда қандай сезімде, ал басқа мемлекетке өз көзқарасыңмен, ережеңмен, өз заңыңмен барғанда қандай сезімде боласың? Әртүлі жағдайда біз әртүрлі сезімді бастан кешіреміз.Әрбір топ 1 парақ қағазды 2 бөлікке бөліп, 1-бөлікке өз патшалығында болғанда қандай сезімде болатынын, ал, 2-бөлігіне басқа патшалыққа барғанда қандай сезімде болатынын жазады. Талқылау. -Әртүрлі мемлекеттің сезімдері ұқсас келеді. Өз туған территориямызда біз қауіпсіздік, жайлы сезінеміз, ал басқаның территориясында- түсініспеушілік бола ма деген қорқыныш, қобалжу сезінеді екенбіз. «Күту» жаттығуы Ата-аналар патшалығының тұрғындары әрбір күні өздерінің сүйікті балаларын Педагогтар патшалығына жіберіп отырады. Патшалық тұрғындары әруақытта кішкентай тұрғындардың оқуы мен тәртібі бойынша әңгімелесіп отырады. Әрбір патшалықтар бір-бірінен нені күтеді? Әрбір топ, педагогтар ата-анадан, ата-аналар педагогтардан не күтеді, соны жазу. Талқылау. «Мемлекеттердің бірігуі»жаттығуы Патшалықтар көп жылдан бері өмір сүріп келеді, кейде конфликтіге келіп қалады, кейде, татуласады, кейде бір-біріне кінә тағады, кейде өз-өздерін ақтайды. Уақыт өткен сайын бәрі өзгеріп, әлем дамып, жаңарып жатыр. Жалғыз, бөлек-бөлек өмір сүру қиындап барады. Кейбір тұрғындар жалпы мәселе мен сұрақты бірге шешу үшін патшалық-мемлекеттерді біріктірейік деп ұсыныс айтып жатыр, ал, бірақ кейбір тұрғындар бірігуге қарсы. Осы сұрақты шешу Бірігуге қарсы ма, қарсы емес пе анықтау үшін референдум өткізуіміз қажет. Әрбір ойыншы қағазға (бюллетень) «қарсы» немесе «қарсы емес» деп жазып, бюллетенді «дауыс беру жәшігіне» салады. Талқылау: Неліктен бір мемлекет болып бірігу қажет? Оның қандай нәтижесі бар? Көптеген тұрғындар бірігуді қолдады. Осы сәттен бастап бірлескен патшалық-мемлекетпіз. Бізге енді министрліктер тағайындауымыз қажет. Олар: Қарым-қатынас министрлігі (1-мұғалім,ата-ана),
Біз министрліктерді құрдық, біздің біріккен мемлекетіміз формалды болмас үшін қарым-қатынасымызды шынайы өмірде көрсете білуіміз қажет. Барлық туындаған проблемаларды жиналыстарда шешіп отыруымыз қажет. Ол үшін «Отбасы мен Мектеп ынтымақтастық»скульптурасын құруымыз қажет. Барлық қатысушылар скульптура құрады. Рефлексия. «Джунглидегі жаңбыр» жаттығуы Сендер джунглиге тап болдыңдар. Ауа - райы тамаша, күн жарқырап тұр, күн ыстық, әрі қапырық. Міне, самал жел соқты. Алдымыздағы адамның арқасына жеңіл қол қимылын жасаңдар. Жел күшейе бастады.Арқаға қаттырақ қимыл. Ураган. Арқаны дөңгеленіп, қатты қимыл жасаймыз. Сосын жаңбыр тамшылай бастады, (қолдың ұшымен массаж жасау) Бұршақ жауа бастады. Саусақ ұшымен қаттырақ соғу. Қатты нөсер жауды, ұсақ жаңбыр, ураган, жел күшейді, ақырындай бастады, табиғат тыныштанып, күннің көзі жарқырап шыға бастады. Медитациялық ән. Дыбыс байланыстарын жақсартуға, қобалжу сезімінен арылуға жақсы әсер етеді 1.Армандастар-(Бе-бе-бе ) 2.От улыбки (Кар-кар-кар) 3.Пусть бегут (Гав-гав-гав) 4.Мы желаем счасья вам (Мяу-мяу-мяу)
Әркім өзіне жұп тауып, ішкі және сыртқы шеңбер құру. Ішкі топтағы мұғалім сыртқы топтағы жұбына өз жетістігін айту, кім тыңдап тұр, әрбір жетістігін атағанда саусағын бүгіп «ал, сен бұл үшін жарайсың-1, жарайсың -2» -деп жалғастыра береді, сосын кезек ауыстырылады. Жүргізушінің белгісі бойынша ішкі шеңбер жылжып, орнын ауыстырып, ойын жалғастырады. Сұрақтар: -өзің жайлы жақсы жетістіктерді есіңе көп түсірдің бе - өзіңе жақсы сөздерді не үшін айту қажет? -өзіңнің жұптасыңнан не үйрендің? «Мен қандай жетістікке жеткім келеді?» жаттығуы Мақсаты: Жетістікке жетуге бағыттау. Нұсқау: Бірнеше минут тыныштықта отырып, қандай жетістікке жеткілерің келеді, сол жайында ойлаңдар. Осы жайында топқа іс-қимыл арқылы қалай жеткізер едің? Қалғандарының мақсаты, не жайлы айтты соны табу.
- Саған ең маңызды мақсатыңды таңдау қиын болды ма? - Өз мақсатыңа жете алатыныңа сенімдісің ба? Ол үшін не істеу керек? - Еш сөзді қолданбай өз мақсатыңды айтқаныңда өзіңді қалай сезіндің? -Сенің мақсатың өте ауқымды емес пе, немесе тым ұсақ емеспе?
Мақсаты:Педагогтардың эмоцияналды және көңіл-күйлерін көтеруге,кәсіби жанудың алдын алу,топтасып жұмыс істеу жүйесін әрі қарай дамыту. Жоспар: 1.Жаттығу "Хор" 2.Мен ғажайыппын (Мұғалімдердің әр түрлі көзқарасын анықтау) 3.Оқушы көзімен 4.Арт-терапиялық жаттығу."Кезекпен сурет" 5.Жаттығу "Комплимент" 6.Жүргізілген жұмысты қорытындылау.
Келесі жаттығуымыз "Хор"деп аталады. Залдан бір қатысушының сыртқа шыға тұрғанын өтінемін,залда қалған қатысушылар бір төрт жол тақпақтың сөздерін бөліп-бөліп алады. Сыртқа шыққан адам келген кезде бір, екі, үш деген нұсқаудан кейін әрбір қатысушы өз сөздерін айтады. Сырттан кірген адам қандай тақпақ екенін табу керек.Бұл біздің сергіту жаттығуымыз болатын. Келесі жұмысымызға көшелік. Бірінші бөлім бойынша біз қандай ғажайып не екенін айқындауға тырыстық. Тақырыбымызды одан әрі ашу үшін, балалардың көзімен,яғни оқушы көзімен ғажайып деген ұғымды түсүнуге тырысып көреміз. Екі топ қатысушылары: бірінші топ - бастауыш оқушылары, екінші топ - жоғары класс оқушылары. Жайлы, жақсы отырып алыңыздар, екі қолдарыңызды тізеге қойып, орындыққа арқаларыңызды тигізіп орнықты отырып,көз алдыңызға бастауыш және жоғары класс мұғалімдерінің қандай болатындығын елестетіңіздер. Енді әр бір топ өзара келісіп, шешімге келіп мұғалімнің төрт жақсы қасиетін қағазға жазып орталарыңыздан біреу шығып қорғап шықсын.
"жоғары класс оқушылары" тобының пікірі: өз мамандығының кәсіби шебері, ұйымшыл, қатаң, қазіргі талапқа сай болу керек. Жүргізуші: Ал енді сіздер үлкен адам кейпіне еніп, тәжірибелі ұстаз болуға тырысыңыз. Екі топ бірігіп, мұғалімдерге берген оқушылардың сапаларын талқылап ашып көрелік. Тақтаға жазамыз. Біздің мысалда болған төрт сапа шыншыл,қатаң, кәсіби шебер, ұйымшыл,осы сапалар біздің бойымыздан табылады деп ойлаймыз. Енді келесі жұмысымызға көшелік ол - арттерапиялық жаттығу "Шеңбер бойынша сурет». Біз қазір ақылдаспай біртіндеп шығып мұғалімнің суретін саламыз. Сурет бойынша қорытынды: идеялды мұғалімнің суретін саламын деп кім пайда болды... «әрдайым көріп жүрген мұғалімнің бейнесі. Бүгінгі шыққан нәтиже жемісіне оралатын болсақ педагогтардың мықты жақтарын тағы да бір еске түсіре отырып, бір-бірімізге "Комплимент"айтайық. Жүргізуші:Егер тақырыпқа келетін болсақ,"ғажайып"деген түсінік бір нәрсенің біткенін, болғанын білдіреді. Бірақ біздің жолымыз біткен жоқ, біз сіздермен әрдайым қозғалыстамыз. Кез келген мақсатқа жеткенде біздің алдымыздан жаңалықтар ашылады, жаңалықтың шеті жоқ. Мен сіздерге шығармашылық табыстар тілеймін! «Кеденшілер мен ұрлап өткізушілер» жаттығуы Бір адам ұрлап өткізушінің рөлін ойнайды. Ол бөлмеден шығады және қайтадан басқаларға оралады, яғни кеденшілерге.Ол бөлмеден 5 рет шығады, бір оралғанында (қайсысында - оны өзі таңдайды) оның киімінің ішінде кішкентай заты бар (мысалы, ең үздік ұрлап өткізушіге сыйлық) конверт жабыстырылған болуы керек. Кеденшілер ұрлап өткізушілерді тексеруге құқықтары жоқ. Тек қана әр түрлі сұрақтар қоя алады. Кеденшілердің тапсырмасы - келген қай ұрлап өткізушіде конверт жасырылғанын білу. Әр кеденші өзінің пікірін жазады. Сосын әрқайсысы осы деген, тек екі келушіні көрсете алады.Ұрлап өткізушінің рөлін кезекпен бірнеше қатысушы ойнайды. Қорытынды: Өздеріңе қай топта жеңіл болды және әр қатысушы өз мінез-құлқын қалай көрсете алды? Ұрлап өткізушілер сендерде кеденшілердің алдында қорқыныш, қобалжу сезімдері болды ма? «Жақсы тілектер айту» жаттығуы Тыңдаушылар 2 бағанға тұрады. Бір тыңдаушыдан шығып, көзін жұмып 2 бағанның ортасынан жүріп өтеді. Өткен кезде әуенмен 2 бағанда тұратын тыңдаушылар бір- бірден құлаққа жақсы тілектер сыбырлайды. жүктеу/скачать 145,27 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|