Екіншіден, психологияның өз алдына дербес ғылым ретінде (XIXғ-дың 60-шы ғ.ғ-қазіргі уақытқа дейін) Психология –сана туралы ғылым. XVII-ғ. басталады. Сезіну қабілеті мен ойлау - сана деп аталады. Негізгі әдіс адамның өзін-өзі бақылауы. Психология –жан туралы ғылым. Адам өмірінде түсініксіз болмысты жанның бар болуымен түсіндіреді. Бұдан екі мың жыл бұрынғы көзқарас. 2- кезең 1-кезең Психология- психикалық құбылыстарды зерттейтін ғылым. XX-ғасырдың екінші жартысынан басталады. Психология - мінез құлық туралы ғылым. XX.психология –адамның мінез-құлқын реакциясын бақылап отыру 4- кезең 3- кезең Бірінші кезеңде психология “жан туралы ғылым” болғандықтан ежелгі замандардан бері, біріншіден психика бейнесі “рух” пен материяның өзара байланысынының жалпы проблемасын шешу барысында да қалыптасты. “Рух” материядан тыс бола ала ма, “жан” денеден бөлек өмір сүре ала ма?
Екінші кезеңде психологияның зерттеу объектісі – сана деп қарастырылып, мұнда ұзақ уақыт интроспекция әдістемесі негізгі ғана емес жалғыз психологиялық әдіс болды. Осы интроспекция әдісінің негізін қалаған Дж. Локк. Психология ғылымының дамуы үшін интроспектифті психология айтарлықтай мәнді әсер қалдыра отырып, мынандай теориялар қатарын ұсынды:
- В.Вундт және Э.Титченер негізін қалаған сана элементтерінің теориясы;
- Ф.Брентано атымен байланысты дамыған сана актілерінің психологиясы;
- У.Джеймсон құрған сана қарқыны теориясы;
- В.Дильтеяның түсіндірмелік психологиясы.
Қазіргі психологияда интроспекция ұғымын өзін-өзі бақылау әдістемесі ретінде қолданылып жүр.
