78
Құрлықтың сумен толтырылған тұйық шұңқыры.
Құраушы бөліктері: бастауы, сағасы, саласы.
Жанартаулардың кратерлерінде түзіледі.
Маңызды сипаттамалары – тартылуы мен еңістігі.
Жер қыртысының үстіңгі бөлігінде орналасады.
Түрлерінің бірі жер қабығының сызаттануы,
жарылуы
және ойыстануы нәтижесінде түзіледі.
Аңғар элементтері – арна, жайылма, терраса, сағасы.
Мұхитпен тікелей байланысы жоқ.
Таулы және жамылғы болып бөлінеді.
Құрлықтың 11%-ын алып жатыр.
Ең ұзыны – Ніл, ең суы көбі – Амазонка.
Ең тереңі – Байкал, ең үлкені – Каспий.
Көпшілік бөлігі полярлық облыстарда шоғырланған.
Орналасу типі бойынша жерасты және қатпараралық деп
бөлінеді.
Өзен аңғарының бөгелуі нәтижесінде түзілуі мүмкін.
Сабақтың ортасы
1-тапсырма.
Келесі тұжырымдармен келісесіңдер ме?
Оқушыларға Қазақстанның өзен жүйесінің
өзгешеліктеріне қатысты
тұжырымдар беріледі, олар
физикалық картаны пайдаланып, осы тұжырымдарды
растайды
не болмаса жоққа шығарады, өздерінің
жауаптарына нақты дәлел келтіреді.
1.
Өзендер желісі еліміздің аумағында біркелкі
таралмаған;
2.
Қазақстанның жазық
жерлерінде өзендер
желісінің жиілігі оңтүстіктен солтүстікке қарай
азаяды;
3.
Қазақстанның орманды далалары мен
далаларында өзендер көп;
4.
Қазақстан аумағынан ағып өтетін барлық
өзендердің жыл бойы суы мол;
5.
Республикамыздағы барлық өзендер Солтүстік
Мұзды
мұхит бассейніне жатады;
6.
Қазақстанның барлық өзендері тек жаңбыр
суымен қоректенеді;
7.
Ертіс, Есіл және Тобыл өзендері
Арал теңізіне
құяды;
8.
Қазақстандағы ұзындығы 1000 км-ден асатын
өзендердің саны – 7;
9.
Олар: Нұра, Сарысу, Ырғыз, Қаратал, Жем, Ойыл,
Ертіс өзендері;
10.
Жайық, Жем, Сағыз өзендері – Каспий теңізіне
құяды;
11.
Каспий теңізіне құятын ең ірі өзен – Сағыз;
12.
Арал теңізінің бассейніне жататын ең ірі өзен –
Сырдария;
13.
Іле, Қаратал, Лепсі, Ақсу,
Көксу өзендері Арал
теңізі бассейніне жатады;
14.
Қазақстан аумағындағы ең ұзын өзен – Сырдария;
15.
Қазақстанның барлық өзендерінде кеме
Параграф
мәтіні
79
қатынайды.
2-тапсырма.
Картаны, оқулық мәтінін және қосымша
дерек
көздерін пайдаланып, төменде берілген жоспар
бойынша Солтүстік Мұзды
мұхит бассейніндегі және
ішкі ағындардың бассейніндегі өзендерге салыстырмалы
сипаттама жасаңдар және салыстыру нәтижесін кесте
түрінде көрсетіңдер.
Достарыңызбен бөлісу: 
