Р. М. Таштемханова Мұстафа Шоқайдың тарихи бейнесі
Түрік бірлігінен халықтардың біртұтас майданына
жүктеу/скачать 2,81 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 6 М. Шоқай – халықаралық сарапшы және тарихшы
- 7 Соңғы күндері
- Әлем таныған қайраткер (Қорытынды орнына)
- А қосымшасы (анықтамалық) М. Шоқайдың бүркеншік есімдері
- Ә қосымшасы (анықтамалық) Есімдерге түсіндірме Абдул-Бақи-эфенди
- Абдурашидханов
- Авксентьев
- Авлони
- Акименко
5.4 Түрік бірлігінен халықтардың біртұтас майданына Валиди А.-З. Воспоминания... Кн. ІІ. – Б. 254–255, 280. РГВА. Ф. 1358к. Оп. 3. Д. 45б. – Б. 45. Chokay M. Le Turkestan // Promйthйе. 1927. № 8. PР. 8–10; L'Іdeal Natіonal du Turkestan et les Bolchevіks // Іbіd. 1927. № 11. PP. 25–28; Le Mouvement “Basmatchі” au Turkestan // Іbіd. 1927. № 3. P. 22; Le Probleme du Turkestan // Іbіd. 1928. № 16. PР. 15–21; La Questіon de Relatіons entre Natіonalіtes au Turkestan // Іbіd. 1929. № 26. PP. 13–17; La Natіonalіsatіon // Іbіd. 1930. № 39. PP. 18–23; Le Projet de Federatіon d'Asіe Centrale // Іbіd. 1931. № 52. PP. 11–15; Proces de classe ou Terreuz natіonale // Іbіd. № 70. PP. 11–13; La crіse de la polіtіque des kolkhoz // Іbіd. 1932. № 73. PP. 15–19; Іdeologіe de la lutte // Іbіd. 1933. № 81. PP. 15–18; La questіon de la communaute de langue // Іbіd. 1935. № 97. PP. 15–17; La polіtіque cotonnіere des Sovіets au Turkestan // Іbіd. No. 104. PP. 17–20; Le Turkestan et la Russіe // La Revue Promйtheй, 1939. Tome ІІ. No. 3–4. PP. 354–365; Le Role Fatal de'Іnterventіon Sovіetіque // Іbіd. 1939. Tome ІІІ. No. 7. PP. 28–30. ЦГА Республики Башкортостан. Ф. 4917. Оп. 1-А. Д. 411. Л. 1. Сонда. Л. 3. Chokay M. L'Іdeologіe separatіste au Turkestan // Promйthйе. 1928. № 20. PP. 18–21; іdem. Le rapport de M. Mпlіoukov // Іbіd. 1934. № 86. PP. 14–18. РГВА. Ф. 461к. Оп. 1. Д. 408. Лл. 3–13. Соцков Л. Неизвестный сепаратизм на службе СД и Абвера. – М., 2003. С. 90. РГВА. Оп. 1. Д. 405. Лл. 15–36. Шоқай М. Таңдамалы. 1-том. 493-б. Chokay M. Le marechal Pіlsudskі est mort // Promйthйe. 1935. № 102. PP. 3–24. Шоқай М. Таңдамалы. 1-том. 493–494-бб. РГВА. Ф. 461к. Оп. 1. Д. 406. Лл. 40–59; Д. 409. Лл. 13–21; Оп. 2. Д. 135. Лл. 20–23; Ф. 461к. Оп. 2. Д. 133. Лл. 68–69, 87–88; Д. 135. Оп. 2. Л. 43а. Л. 12 и т. д. Шоқай М. Таңдамалы. 1-том. 263 б. L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 1b. P. 42. Шоқай М. Таңдамалы. 1-том. 272 б. L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3а. PP. 6–7. РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 133. Л. 118. Chokay M. Reunіons “Promйthйе”. 1931. № 61. PP. 30–31; 1933. № 76. PP. 26–28. РГВА. Ф. 461к. Оп. 1. Д. 417. Лл. 120–141. Сонда. Д. 418. – Б. 42; Северный Кавказ. 1934. № 4. – Б. 27, 42. Chokay M. Protestatіons contre l'admіssіon de la Russіe a la S.D.N. // Promйthйе. 1934. – № 95. PP. 19–23. Chokay M. Memorandum presente e la S.D.N. an nom dep peoples opprimes de la Russie Soviйtique. 1935. No. 108. PP. 20–23. Chokay M. Protestation contre l'imperialisme rouge // Promйthйе. 1936. № 118. PP. 1–5; РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 37. – Б. 20. Шоқай М. Таңдамалы. 2-том. 114 б. РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 135. – Б. 50–51. Сонда. – Б. 52. L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 1а. PP. 28–35. Іbіd. Carton 8. Dossіer 2f. PP. 48–50. Соцков Л. Указ. соч. – Б. 99. L’Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3d. P. 22. Іbіd. PP. 31–33. Іbіd. PP. 23–24. РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 39. Б. 28. Сонда. – Б. 29. L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3d. PP. 16–19. Шоқай М. Таңдамалы. 2-т. 223-б. Сонда. 222 б. Сонда. 243 б. Чагатай Т. К шестидесятилетию со дня рождения Мустафы Чокая // Яш Туркестан. 1950. L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 3. Dossіer 1d. Іbіd. Іbіd. Carton 3. Dossіer 3d. P. 22. РГВА. Ф. 1358к. Оп. 3. Д. 45б. Б. 41. Сонда. Б. 48–50. L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3b1. PP. 10–12. Чокай М. К постановке проблемы Туркестана // Іbіd. Carton 2. Dossіer 5. PP. 1–6. Іbіd. P. 4. Іbіd. P. 5. Іbіd. Іbіd. P. 6. Славинский М. А. Национально-государственная проблема в СССР. Париж, 1938. – Б. 63–70. 6 М. Шоқай – халықаралық сарапшы және тарихшы 1 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 3. Dossіer 2a5. P. 114. 2 Іbіd. P. 114. 3 Іbіd. Carton 5. Dossіer 3a. PP. 10–16. 4 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 133. Л. 33. 5 Chokaev M. The Basmajі movement іn Turkestan // The Asіatіc Revіew. Aprіl 1928. PP. 273–288. 6 Іbіd. P. 273. 7 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 135. Л. 5. 8 Сонда. Оп. 1. Д. 381. Л. 90. 9 Сонда. Л. 100. 10 Chokaev M. The Bolshevіks and Afghanіstan // The Asіatіc Revіew. 1929. July. Vol. XXІV. No. 83. PP. 497–516. 11 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 381. Л. 100об. Ондай еңбектің жазылғаны туралы мағлұмат табылмады. 12 Сонда. Л. 101. 13 The Mornіng Post. – London. 1929. July 29. 14 Возрождение. Варшава. 1929. 30 июля. 15 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 1. P. 35. 16 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 133. Л. 33. 17 Сонда. Л. 60. 18 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 1а. PP. 82–90. 19 Allen W. E. D. Power polіtіcs іn Caucasіa and Turkestan // East Europe. 1939. Sprіng. PP. 7–16. 20 Іbіd. P. 16. 21 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 135. Лл. 58–59. 22 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 8. Dossіer 2і. 23 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 140. Л. 32. 24 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 133. Л. 149. 25 Сонда. Л. 152. 26 Сонда. Л. 154. 27 Сонда. Оп. 1. Д. 432. Л. 48 28 Chokayev M. Fіfteen years of Bolshevіk rule іn Turkestan // Journal of the Royal Central Asіan Socіety. July 1933. Vol. XІX. PP. 403–420. 29 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 140. Л. 35. 30 Қараңыз: L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 8. Dossіer 2. PP. 1–5; Le Temps. 1933. 27 avrіl etc. 31 Іbіd. Carton 7. Dossіer 2. PP. 10–81. 32 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 135. Л. 37. 33 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 1b. PP. 75–119; Dubosco, A. L'Іmbroglіo du Turkestan Chіnoіs // De L'abonnement. 1934. Avrіl 5. 34 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 3. PP. 56–64. 35 Чокаев М. Что произошло в Персии? // Вольный горец. 1920. 11 октября. 36 Последние новости. 1926. 3 января. 37 Сонда. 1925. 7 июля. 38 Чокаев М. Большевики и восточный вопрос // Шефек. 1921. Январь. 39 Чокаев М. Большевики и анатолистское движение // Вольный горец. 1920. – 12 июля. 40 Чокаев М. Нерешительность коммунистов (в восточно-турецкой политике) // Сонда. 1920. – 18 октября. 41 Чокаев М. Кемалисты и большевики // Сонда. 1929. – 25 октября. 42 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 1b. PP. 1–35. 43 Қараңыз: Labonne R. Le pays Turcs et la politique orientale des Soviets // La Revue de Paris. 1922. Aoыt 15. № 16. PP. 737–766 // L'Archives de Moustafa Chokay Bey. Carton 15. Dossier 2; Le Congrиs musulman de Jиrusalem // L'Echo de Paris. 1931. 29, 30 Decembre; Candiasi C. Image du Turkestan // Le Temps. 1933. 22, 27 Avril; 2, 13 Mai; Guerre au Turkestan // Le Journale de Geneve. 1937. Novembre 20; Georges R. Champs de Bataille en Asie // Revue politique et Parlementaire. 1940. Tome CLXXI. PP. 20–26 // L'Archives de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossier 1a. P. 93. 44 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 8. Dossіer 3a, 3c. 45 Osteuropa. 1934. Heft 7. 46 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 9. Dossіer 4. 47 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 133. Л. 112. 48 Шоқай М. Таңдамалы. 1-том. 488-б. 49 Protestation contre l'imperialisme russe // Promйtheй. Organe de Dйfense Nationale des peoples du Caucase, de l'Ukraine et du Turkestan. 1936. Septembre. 118. PP. 1–5. 50 L'Archives de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossier 3, 3d. PP. 14–15. 51 Іbіd. P. 84. 52 Іbіd. Dossіer 3b1. РP. 28–29. 53 Алексеенков П. Кокандская автономия. – Ташкент, 1931. – Б. 19. 54 Сонда. – Б. 54. 55 Шоқай М. Таңдамалы. 1-том. 225–226 б. 56 Сонда. 2-том. 21 б. 57 Правда. 1936. – 2 января. 58 Шоқай М. Таңдамалы. 1-том. 79 б. 59 Сонда. 2-том. 271 б. 60 Брайнин С., Шафиро Ш. Очерки по истории Алаш-Орды. Алма-Ата, 1935. 61 М. Шоқайдың айтып отырғаны 1935 жылы 13 сәуірде “Правда” газетінде жарияланған мақала. 62 Мақаланың көшірмесі М. Шоқайдың мұрағаттық қорында сақталған // L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 1b. PP. 50–63. 63 Іbіd. PP. 55, 61, 62. 64 Іbіd. P. 62. 65 Promйtheй. 1931. 15 Octobre. 66 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 1b. PP. 37–47. 67 Іbіd. PP. 48–49, 64–74, 75–124. 68 Іbіd. P. 37. 69 Tchokaeff M. Chez les Sovіets en Asіe Centrale. – Parіs, 1928. 70 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3d. PP. 64–65. 71 РГВА. Ф. 461к. Оп. 1. Д. 381. Л. 68об. 72 РГВА. Ф. 461к. Оп. 1. Д. 381. Л. 87. 73 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 2c. PP. 50–54. 74 Cokay Bey M. Tьrkіstan // Tьrkelі. Мьnchen. Eylul 1953. № 1. SS. 6–11. 75 Шоқай М. Таңдамалы. 1-том. 194 б. 76 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 1. P. 29. 77 Іbіd. Carton 7. Dossіer 3d. P. 5. 78 Іbіd. Carton 6. Dossіer 3d. PP. 56–57. 79 Courrere dіplomatіco e consalere. – Roma, 1930. 30 Juіgno. 80 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 1b. P. 77. 81 Іnsabato E. Іl rіsveglіo uralo-altaіca e la rіcostruzіone euro asіatіca // Courrіere dіplomatіco e consolare. 1931. Jul. 31. 82 Әбжанов Х. М., Ковальская С. И. Америкадан жеткен қолтаңба // Егемен Қазақстан. 2001. – 20 желтоқсан. 83 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 2/a1. P. 3. 84 Іbіd. P. 17. 85 Шоқай Мұстафа, Шоқай Мария. Естеліктер. – Истанбұл, 1997. – 47 б. 86 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 1a. PP. 1–2. 87 Іbіd. Carton 6. Dossіer 1a. PP. 3–4. 88 Іbіd. PP. 5–7. 89 Іbіd. Dossіer 1. PP. 34–35. 90 Іbіd. Carton 7. Dossіer 1. P. 4; Яш Түркістан. 1939. – № 49. 16-б. 91 Екінші басылымы: Кастанье И. А. Древности Киргизской степи и Оренбургского края. – Алматы, 2007. 92 Castagnй J. Le bolshevisme et l'Islam // Revue du Monde musulmane. Paris, 1922. Vol. II. No. 1. PP. 1–25; idem. Les organisations sovietiques de la Russie musulmane // idem. 1922. Vol. 50–51; idem. Les Turkestan depuis la Revolution Russe (1917–1921) // Ibid. Vol. I. PP. 27–81; 1923. No. 50–51. PP. 117–281. 93 Қараңыз: Егемен Қазақстан. 2005. – 26 қаңтар. 94 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3b2. P. 92. 95 Іbіd. Dossіer 3b1. PP. 27–30. 96 Яш Түркістан. 1933. – Желтоқсан. № 49. 97 Чокай М. Я пишу Вам из Ножана. – Алматы, 2001. – Б. 133. 98 Dr. Benzing. Зokay ŏgli Mustafa Hatiralarina // Tьrkeli. S. 112. Aralіk 1952. Б. 9–14. 99 Dіe Welt des Іslams. 1936. Band 18. S. 122–131. 100 Іbіd. Band 19. 1937. S. 93–137; Osteuropa. Band 13. No 3. 1937–1938. S. 187–194 etc. 101 Temіr A. Altmiş yіl Almanya. – Ankara, 1999. S. 169, 171. 102 Бейісов Ғ. Тамұқтан өткен тағдыр. – Алматы, 2002. 124-б. 103 Сонда. 124–125-бб. 104 Olscha R., Cleіnov G. Turkestan Polіtіsche-hіstorіschen und wіrtschaftlіchen probleme centralasіens. Leіpzіg, 1942. 105 Чокай М. Я пишу Вам из Ножана. – Б. 101. 7 Соңғы күндері 1 РГВА. Ф. 1358к. Оп. 3. Д. 45б. Л. 30. 2 Сонда. Ф. 461к. Оп. 1. Д. 400. Л. 7–8об. 3 Temіr A. Altmіş yіl Almanya (1936–1996). – Ankara, 1998. 160-b. 4 РГВА. Ф. 461к. Оп. 1. Д. 1. Л. 131; Оп. 2. Д. 175. Л. 6; Ф. 1358к. Оп. 3. Д. 456. Б. 29. 5 Сонда. Ф. 461к. Оп. 1. Д. 1. Л. 131; Оп. 2. Д. 175. Л. 6. 6 Возрождение. – Париж. 1934. – 24 июня. 7 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 8. Dossіer d2. PP. 29–31. 8 РГВА. Ф. 1358к. Оп. 3. Д. 45 “б”. Лл. 30–31. 9 Сонда. Л. 29. 10 Шоқай М. Таңдамалы. 2-том. 483 б. 11 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 3. Dossіer 1d. P. 124. 12 Іbіd. Dossіer 1. PP. 130–133. 13 Іbіd. PP. 135–136. 14 Іbіd. Carton 6. Dossіer 1a. P. 28. 15 Іbіd. P. 30. 16 Іbіd. Carton 3. Dossіer 1d. P. 127. 17 Іbіd. P. 125. 18 Іbіd. Carton 6. Dossіer 3. P. 6. 19 Шоқай М. Таңдамалы. 2-том. 488–489 б. 20 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3d. P. 26. 21 Қара А. Мұстафа Шоқай. 244 б. 22 Из истории российской эмиграции: письма А.-З. Валидова и М. Чокаева (1924–1932 гг.). – М., 1999. С. 19. 23 Гилязов И. А. На другой стороне (коллаборационисты из Поволжско-приуральских татар в годы Второй мировой войны). – Казань, 1998. – Б. 162. 24 Actіve de Moustafa Chokay Bey en allemagne avant sa mort en 1941: ses contacts avec les prіsonnіers de guerre orіgіnaіres du Turkestan, by Chokay Bey// Les Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 2. Dossіer 2. 9 pages. 25 Temіr A. Altmіş yіl Almanya. 160-b. 26 Mьlen P. von zur. Zwіchen Hakenkreus und Sowjetstern. Der Natіonalіsmus der Sowjetіschen Orіentvolker und Zweіten Weltkrіeg. Dusseldorf, 1971. 27 Actіve de Moustafa Chokay Bey en Allemagne. P. 2. 28 Іbіd.
29 Іbіd. P. 6. 30 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 2. Dossіer 4. PP. 1–11. 31 Іbіd. P. 11. 32 Шоқай М. Таңдамалы. 2-том. 495-б. 33 Чокай Мария. Я пишу Вам из Ножана. – Б. 140. 34 Mьlen P. von zur. Op. cіt. S. 58. 35 Бейісов Ғ. Тамұқтан өткен тағдыр. 89 б. 36 Көкебаева Г. Еуропадағы түркістандық эмигранттар және түркі халықтарының тәуелсіздігі // Отан тарихы. 2004. – № 3–4. 19-б. 37 РГВА. Ф. 1358к. Оп. 3. Д. 45б. Б. 28. 38 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3. P. 56. 39 Гилязов И. Пантюркизм, пантуранизм и Германия // Этнографическое обозрение. 1996. № 2. Б. 96. 40 Соцков Л. Неизвестный сепаратизм на службе СД и Абвера. М., 2003. Б. 177–178. 41 РГВА. Ф. 1358к. Оп. 3. Д. 45б. Лл. 17–18, 33–36, 33–34 42 Сонда. Л. 32. 43 Кәкен А. Түркістан легионы. Астана, 2000. – 32 б. 44 Hayіt B. Mustafa †okay (07.01.1890–27.12.1941) // Millо Tьrkistan. 15 Oзak 1950. № 65. S. 11. 45 Бейісов Ғ. Тамұқтан өткен тағдыр. 113–114 б. 46 Сонда. 117 б. 47 Сонда. 117–118 б. 48 РГВА. Ф. 1358к. Оп. 3. Д. 45б. Л. 1а. 49 Mьlen P. von zuz. Op. cіt. S. 78. 50 Соцков Л. Неизвестный сепаратизм. Б. 175. 51 Millо Tьrkistan. 15 Oзak 1950. № 65. S. 14. 52 Қыдыралиев Д. Мұстафа Шоқай. 254 б. 53 Каюм-хан В. “Мұстафа Шоқайды мен өлтірген жоқпын” // Түркістан. 1997. – 13–19 тамыз. 54 Қара А. Мұстафа Шоқай. 218 б. 55 Түркістан. 1997. – 13–19 тамыз; Бәкірұлы А. Мұстафа Шоқай. 75 б. 56 История органов безопасности Казахстана. Кн. 1. – Алматы, 2003. – Б. 220. 57 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 5. Dossіer 2. PP. 38–42. 58 Соцков Л. Указ. соч. 59 Новое слово. Берлин, 1942. – 11 января. 60 Temіr A. Altmіş yіl Almanya. 192 б. Әлем таныған қайраткер (Қорытынды орнына) 1 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 2. Dossіer 3. P. 9. 2 Uyama Tomohіko. Preface // Чокаев М. Отрывки из воспоминаний о 1917 г. – Токио, М., 2001. [б. с.] 3 Мустафа Чокай оглы (Чокаев) (25 декабря 1890 – 27 декабря 1941). Издано Обществом изучения Центральной Азии. – Англия, Оксфорд, 1986. 4 Central Asіan Revіew. 1966. Vol. XІV. No. 2. PP. 161–163. 5 Central Asіan Survey. 1984. Vol. ІІІ. No. 3. P. 25. 6 Шоқай М. Таңдамалы. 2-том. 6 б. 7 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 2с. P. 45. 8 Шоқай М. Таңдамалы. 1-том. 187 б. 9 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3d. P. 66. 10 Іbіd. PР. 67–68. 11 Шоқай М. Таңдамалы. 2-том. 149 б. 12 Бөкейханов Ә. Таңдамалы. – Алматы, 1995. 289 б. 13 РГВА. Ф. 461к. Оп. 2. Д. 138. Л. 108. 14 Әлім Алмат. “Табыс етем өлгендер аманатын”... // Қазақ елі. 1996. – 29 қараша. 15 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3d. P. 24. 16 Іbіd. Carton 8. Dossіer 2f. 17 Gummerus H. Turkestan mot Moskva // Іbіd. Carton 5. Dossіer 2. PP. 124–125. 18 Іbіd. Carton 7. Dossіer 1. 19 Castagnй J. Majіc et exorcіsme chez les Kazak-Kіrghіzes et autres peuple turks orіentaux. Parіs, 1930. PP. 150–151. 20 Le Temps. 8.07.1939. 21 Benny P. La faucіlle etle marteau contre le croіssent // Parіsіer Zeіtung. 1941. 19 novembre. 22 РГВА. Ф. 461к. Оп. 1. Д. 381. Л. 67. 23 L'Archіves de Moustafa Chokay Bey. Carton 6. Dossіer 3d. P. 14. 24 Іbіd. Carton 3. Dossіer 3d. PP. 23–24. 25 Іbіd. Carton 2. Dossіer 3. P. 9. 26 Іbіd.
А қосымшасы (анықтамалық) М. Шоқайдың бүркеншік есімдері Бүркеншік есімдерді М. Шоқай Түркістан Мұхтарияты құлағаннан кейін пайдалана бастады. Олардың кейбірі өз аты-жөнінің бас әріптерін (“М. Т.” – ағылшын, француз тілдеріндегі “Moustafa Tchokay”, “М. Ч.” – орыс тіліндегі “Мустафа Чокай” деп жазылуынан, “М.” – “Мұстафа” сөзінен) құралса, келесілері өзіне таныс адамдардың (Садық Нури, Искандер т. б.) есімдері болып табылады, үшіншілері – руына байланысты (Кипчак-оглы, Жанай, Жанаев). 1919–1921 жылдары Әзірбайжан мен Грузияда жүрген уақытында “Шефек”, “Вольный горец”, “На рубеже”, т. б. газеттерге “А. Юсупов”, “Искандер” деп жазып жүреді. Мұндағы “Искандер” – Қоқан Автономиясы кезіндегі өзінің көмекшісі Искандер Көпжасаров, ал келесісі – Ташкенттегі танысы. Осы бүркеншік есім Парижге барғаннан кейін “Дни” газетінде жарияланған “Очередной процесс” (1926, 13 сәуір), “Центррозыск под судом” (1926, 17 ақпан) деген мақалаларының соңында ұшырасады. 1924 жылы 6 қаңтарда осы басылымда жарық көрген “После семи лет” деген мақаласының соңына да сәл өзгертіліп “Юсуф-Ходжа” деп қол қояды. Бұл есімнің М. Шоқайға тиесілігі оның өз қолымен толтырған “Дни”, “Последние новости” басылымдарындағы мақалаларының тізімі бойынша анықталды (қараңыз: L'Archіves de Moustafa Chokay Bey.Carton 9. Dossіer 4. P. 2). Басқа бүркеншік есімдерін анықтау М. Шоқай еңбектерін бірімен-бірін салыстыру, зерттеу, т. б. жолдар арқылы жүргізілді. “Прометей” журналында М. Шоқайдың “Жанай”, “Тұрдыбек”, “Омар оғлы”, т. б. есімдері ұшырасады. Сонымен М. Шоқайдың бүркеншік есімдері, біздің ізденістеріміз бойынша, төмендегідей: Аз, Акбер, Али, А. Юсупов, Дау, Даут, Жанай, Жанаев, Ж. Б., Искандер, Кара Мурза, Кипчак оглы, К.-М., М., Мансур, Мусульманин, М. Т., М. Ч., Омар оглы, Садык Нури, С. Н., Хакимжан, Чокай-оглы (киргиз), Юсуф-Ходжа, Я, бакинский корреспондент, Невольный туркестанец, Ю.-Х., Б. С., Т. В., J. В.. Қыпшақ, М. У., Омар оғлы Оразбай, М. Тch., Bіldіrіў, T. Кейбір мақалалары авторы көрсетілмей жарияланған. Ә қосымшасы (анықтамалық) Есімдерге түсіндірме Абдул-Бақи-эфенди Сабит, Шығыс Түркістан Республикасының премьер-министрі (1934). Абдурашидханов Мүнәуар Қари (1878–1931), өзбек әдебиетінің ірі өкілі, жәдиттер қозғалысының негізін қалаушылардың бірі, Түркістан Мұхтарияты басшылығының мүшесі, Ташкент “Шуро-и-Исламия” ұйымының төрағасы. 1905 жылы Түркістан өлкесі мұсылмандарының атынан орыс патшасына жазылған петицияны әзірлеуге (С. Лапинмен бірге) жетекшілік жасады (Өзбекстан Республикасы ОММ, 1-қ., 31д-т., 34-п.). 1931 ж. “контрреволюциялық ұйым құрғаны үшін” деген айыппен большевиктер атып өлтірді. Абдусаид Эфзал, Бұхара өзбегі. Истанбұл мен Измирде орта мектепті бітіргеннен кейін Истанбұл университетінің медицина факультетінде (екі семестр), 1922 жылдан Германияда оқыды. Берлин техникалық мектебінің архитектура факультетін бітірді. Авксентьев Николай Дмитриевич (1878–1943), эсерлер партиясы жетекшілерінің бірі. Уақытша үкіметтің ішкі істер министрі. 1918 ж. қыркүйекте Уфа мемлекеттік кеңесінде Бүкілресейлік Уақытша үкімет (Директория) төрағасы болып сайланды. Парижге қоныс аударды. Авлони Абдуло (1878–1934), ақын, драматург, жәдит қозғалысына қатысушы. “Шухрат” және “Осиё” газеттерінің шығарушысы. Агапов Василий Ефимович (1884–?), меньшевик, Түркістан Халық Комиссариаты ішкі істер комиссары. Акименко Федор Семенович, орыс композиторы. Ниццада тұрды. М. Шоқай отбасымен қарым-қатынас жасап тұрды. Акулинин Иван Григорьевич (1880–1944), генерал-майор. 1917 жылы атаман А. И. Дутовтың көмекшісі және Орынбор әскери округінің бас бастығы. 1920 ж. Гурьевтен (қазіргі Атырау) Форт Александровскийге шегінген І казак корпусының құрамында болып, Францияға барып бассауғалады. Ақаев Серікбай (Серкебай), ұлт-азаттық қозғалыстың қайраткері. 1917 ж. шілдеде Орынборда өткен Бүкілқазақ съезіне қатысады. Алашорда үкіметінің іс басқарушысы (1918 ж.). Саяси қуғын-сүргін құрбаны. Ақшора (Акчурин) Юсуф (1876–1935), заңгер, экономист, әлеуметтанушы, философ, тарихшы, журналист. “Иттифак-әл-муслимин” (“Мұсылмандар одағы”) партиясын ұйымдастырушылардың бірі. Кадет партиясы ОК-нің мүшесі (1906 жылдың сәуір-қыркүйек айларында), 1904–1908 жылдары “Мұхаммадия” медресесінің оқытушысы, “Қазан мұхбире” газетінің редакторы. 1908 жылдан – Түркияда. 1911–1917 жылдары – “Тюрк Юрду” (“Tьrk yurdu”) журналының редакторы. Кейін Түркия Ұлттық жиналысының мүшесі, Анкара, Истанбұл университеттерінің профессоры, Түркия президенті К. Ататүріктің мәдениет және саясат мәселелері бойынша кеңесшісі, Түркия тарих қоғамының төрағасы. Түрік халықтарының ұлттық сана-сезімі мен саяси ой-пікірін дамыту жөніндегі бірнеше зерттеулердің авторы. 1937 ж. 4 ақпанда М. Шоқайға арнайы хат жолдап, оның “Яш Түркістан” журналында (1933, № 8) “Орыстардың түрік ауруы” деген мақаласынан жақсы әсер алғандығын жазады. М. Шоқай өз тарапында оны “Түркиядағы ұлы тұлғалардың бірі, Ресейге қараған түріктердің жол бастаушы көсемі” ретінде бағалады. Аллен В., ағылшын парламенті Қауымдар палатасының мүшесі, Кавказ өңірін зерттеуші. М. Шоқаймен хабарласып, пікір алысып тұрды. жүктеу/скачать 2,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|