АМИН ҚЫШҚЫЛДАРЫНЫҢ ҚЫШҚЫЛДЫҚ-НЕГІЗДІК (АМФОТЕРЛІК) ҚАСИЕТТЕРІ
Амин қышқылдарында химиялық қасиеттері біріне-бірі қайшы, функциональдық екі топ бар. Олар сулы ортаның рН жағдайына байланысты қышқылдық та, негіздік те қасиет керсетеді. И.Н.Бренстед (1923 ж.) теориясына сәйкес, осы заманғы түсінік бойынша, өзінің протонын (Н+) бере алатын қосылыстар қышқылдар деп аталады да, протон қосып алатын қосылыстар негіздер деп аталады.
Амнн кышқылдары қышқыл ретінде диссоциацияланған кезде протон бөліп шығарады да анион түзеді:
R—СН—СООН R—СН—СОО + Н+
NH3 NH3
Амин қышқылы Анион
Негіз ретінде иондану кезінде амин қышқылдары протон қосыла алады да, катион түзеді:
R—СН—СООН+H+ R—СН—СООH
I
NH3 NH+3
Амин қышқылы Анион
Қышқылдық та, негіздік те екі қасиеті болатын мұндай қосылыстар амфотерлер (гректің amphil деген сөзінен шыққан, екі жақты деген мағынаны білдіреді) деп аталады, оларды қысқаша амфолиттер (амфотерлік электролиттер деген сөзден шыққан) деп атайды.
Амин қышқылдарының диссоциациялану ерекшелігі ортаның рН мөлшеріне байланысты болады. Сілтілік ортада карбоксил тобы онданады, амин қышқылы қышқылдық қасиет көрсетеді.
Ал қышқыл ортада - керісінше, амин кышқылдары негіздік қасиеттер көрсетеді, амин тобы ионданады, карбоксил топ іс жүзінде диссоциацияланбайды. Бір карбоксил тобы және бір амин тобы бар амин қышқылдарында бейтарап су ерітіндісінде полярлы екі топ та ионданады. Бір амин қышқылының карбоксил тобынан протон бөлініп сол амин қышқылының амин тобына қосылады және қосқабат ион - цвиттер-ион (гибридион) түзеді:
R—СН—СООН+H+ R—СН—СОО-+R-СН-СОО-
I
NH3 NH2 NH+3
Амин қышқылы цвиттер-ион
АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ
Құрамындағы карбоксил және амин топтарының реакцияға қатысуы барлық амин қышқылдарына тән қасиет. Амин қышқылдарының амфотерлік ерекшелігі болғандьгқтаң, олар негіздермен де, қышқылдармен де әрекеттесіп тұз түзеді; спирттермен әрекеттесу нәтижесінде күрделі эфирлер түзеді және декарбоксильдену, дезаминдену құбылыстарына ұшырайды. Бұл арада мынадай реакцияларды қарастырмаймыз. Амин қышқылдарын табу және олардың сан мөлшерін анықтау үшін қолданылатын екі реакцияға ғана тоқталамыз.
Нингидриннің қатысуымен болатын реакция. Бұл реакцияның маңызы айтарлықтай, өйткені а - аминқышқылының түсті реакциясы осыған негіздедген және аминқышқылдарының ұқсастығын білу үшін көп пайдаланылады, әсіресе жеке қышқылдың сандық мөлшерін анықтау үшің қолданы
Аминоқышқылдар мен олардың туыңдылары дәрі-дәрмекгік заттар ретінде қодданылады. Аминоқышқылдар мен олардың туындыларын медицинада жиі қолдануы олардың қатынасу қабілеттілігіне негізделген: организмнің белокпен, пептидпен, ферментпен, гормонмен қальтты жұмыс қатынаста болуьща тиісті синтезінде. Аминалон қышқылы нейротропты әсер етуші препарат. Оны қолдану үшін қажетті негізгі көрсеткіштер естің әлсіреуі, ми тамырларының атеросклерозы, мый қан айналымының бүзылуы болып саналады
ҚОРЫТЫНДЫ
Мен бұл курстық жұмысымда амин қышқылдарын қарастырдым. Олардың құрылымдық жалпы формулаларына, жеке қасиеттеріне анықтама бердім.
Қорыты келгенде, амин қышқылдарының молекуласында бір немесе бірнеше карбоксил топшалары болуы мүмкін. Соған сәйкес бір, екі және көп негізді белокты заттар құрастыралады. Олардың біз үшін маңызы өте зор.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Биологиялық химия. Сейтова З.
Жалпы химия. Н.Л.Гликка. Алматы, 1989.
Органикалық химия. А.Л.Цветков.
Стайер Л. «Биохимия» Москва. «Мир», 1984 г.
Сағатов К.С. «Биологиялық химия» Алматы. «Қайнар»,1993ж.
Сағатов К.С. «Биологиялық химия практикум» Алматы «Ана тілі» 1992 ж.
Достарыңызбен бөлісу: |