Бүйрекүсті безінің Голотопиясы,скелетотопиясы,синтопиясы.Макроскопиялық құрылысы
Голотопиясы: Бүйрекүсті бездері бел аймағында , ішастар артындағы кеңістікте, бүйрек маңындағы шелмайда орналасады.
Скелетотопиясы: Бүйрек үсті бездері 11 және 12 кеуде омыртқалары деңгейінде орналасқан(оңжақ бүйрекүсті безі солжаққа қарағанда төмендеу жатады.)
Синтопиясы: - Бүйрекүсті безі төменгі бетімен бүйректің жоғарғы полюсымен;
- Артқы беті диафрагманың бет бөлімімен жанасқан;
- Солжақ бүйрекүсті безі алдыңғы бетімен асқазанның кардиалді бөлігіне, ұйқыбездің құйрығына және көкбауырға, ал медиалді жиегімен аортға жанасқан;
- Оңжақ бүйрекүсті безі алдыңғы бетімен бауырға(оның ішпердеден тыс артқы төменгі бетіне), он екі елі ішекке, ал медиалді жиегімен төменгі қуыс венаға жанасқан;
- Бүйрекүсті бездердің медиалді жақтарының аралығында күн тәрізді өрімнің жарты айға ұқсаған түйіндері орналасады және олар бездермен көптеген нерв тармақтары арқылы байланысқан.
Макроскопиялық құрылыс: -бүйрек үсті безінің сыртында жалғанған талшықты капсуламен жабылған
-бүйрек капсуласы бар көптеген жіптер:
- бүйрек үсті бездері сары түсті, беттері аздап бұдырлы;
- бүйрек үсті безінің орташа мөлшері: ұзындығы - 5 см, ені - 3-4 см, қалыңдығы
шамамен 1 см;
- оң жақ бүйрек үсті безі пішіні бойынша үшбұрышты пирамидамен салыстырылады
сол жақ бүйрек үсті – жарты аймен
Бүйрек үсті безінің беткейлері:
- алдыңғы беті
- артқы беті
- төменгі (бүйрек) беті).
Бүйрек үсті безінің бекіту аппараты:
- перитонеум
- майлы (перинефриялық) тін
- бүйрек фасциясы
- құрсақішілік қысым.
Бүйрекүсті безінің микроскопиялық құрылысы
Бүйрек үсті безінің паренхимасы кортикальды заттан (қабық) тұрады,кортекс және мишық
- ми қыртысы және ми әртүрлі шығу тегі бар жасушалық құрамы және әртүрлі функцияларды орындайды, сондықтан бүйрек үсті бездері тәуелсіз екіден тұрады ішкі секреция бездері, бір органға біріктірілген;
- медулла алады орталық позиция және шеттері қалың қабатпен қоршалған сиыр заты, ол массасының 90% құрайды бүйрек үсті безі; - қыртысты зат қатты талшықты капсулаға дәнекерленген, бастап ол безге терең енеді перделер – трабекулалар. бүйрек үсті безінің қыртысы, эпителий жүйесінен тұрады қабаттармен бөлінген жіптер дәнекер тін; ол тұрады синтез жүретін үш аймақ белгілі бір гормондар
1. Шумақтық аймақ – ең үстірт және қабықтың жұқа қабаты
- ол біркелкі боялған кішкентай жасушалардан түзіледі
цитоплазма, олар дөңгелек доғалар – «шарлар».
2. Арқалық аймақ, - ортаңғы қабат:
- сәуле аймағы жіп түзетін жеңіл эндокриноциттерден тұрады
(арқалықтар) бүйрек үсті безінің бетіне перпендикуляр бағытталған;
- фасцикулярлық аймақтың эндокриноциттерінің жіптері синусоидамен бөлінген капиллярлар;
- липидтердің тамшылары жасушалардың цитоплазмасында, ерігеннен кейін анықталады қандай вакуольдер түзіледі, ал жасушалар губка түрінде болады (демек
сәулелік аймақтың жасушаларының басқа атауы бар - спонгиоциттер).
3. Тор аймағы, , - іргелес жатқан ішкі қабат медулла:
- бүйрек үсті безінің қыртысының ретикулярлық аймағы эндокриноциттерден тұрады, әртүрлі бағытта жүретін жіптерді қалыптастыру;
- жіптер мен эндокриноциттер арасында қан тамырлары болады капиллярлар. бүйрек үсті безі, церебральды эндокриноциттер деп аталатын домалақ жасушалардан тұрады, немесе хромаффиноциттер, олардың айналасында тірек орналасқан нейроглия жасушалары:
- «хромаффиноциттер» атауы ми жасушаларының болуына байланысты
заттар сары-қоңыр түске калий бихроматымен боялған;
- орналасқан ашық және күңгірт хромафиноциттерді ажыратады ұялар мен жіптер түрінде;
- олар катехоламиндер шығарады - адреналин және норадреналин;
- бүйрек үсті безінің миының эндокриноциттері
модификацияланған симпатикалық нейрондар және олардың секреторлық белсенділігі симпатикалық жүйке жүйесінің бақылауында болады.