1 Центрифугалық аппараттардың қолданылуы Центрифуга – орталықтан тебілетін күшті туғызу арқылы әртүрлі тығыздықтағы күрделі қоспаны құрам бөліктеріне бөлу үшін қолданылатын аппарат.
Ең бірінші центрифуга сүттен қаймақты ажырату үшін 1887 ж. Германияда істеп шығарылды. Осыдан бастап центрифуга лабораториялардың ең қажетті аппаратына айналды. Оптикалық жүйелі аналитикалық центрифуганы 1922 ж. шведтің физиохимигі Т.Свердверг ойлап шығарды.
Центрифугалар лабораториялық тәжірибеде, авиацияда, медицина мен ветеринария кеңінен қолданылады.
Лабораториялық центрифугалар ауруларды анықтау барысында биологиялық сұйықтарды олардың әртүрлі фракцияларына бөлуге бейімделген. Мысалы, компоненттерін бөлу олардың химиялық құрамын, құрылысын, молекулалық массасын анықтауды жеңілдетеді.
Центрифуга ротордан, қосатын жүйеден, корпустан, жұмыс камерасынан және басқару жүйесінен тұрады. Қосатын жүйе қолмен немесе электр арқылы іске асырылады. Оның негізгі қызметі – роторға айналу қозғалысын тудыру. Роторда зерттелетін зат ыдысымен орналастырылады. Жұмыс істеу принципі ротор айналғанда туындайтын ортадан тебілу күші зерттелетін заттың бөлшектерін тығыздығына байланысты ығыстырады.
Лабораториялық тәжірибеде жалпы (айналу жылдамдығы 6000-8000 айналым/мин.), жылдамдықты рефрижераторлық (айналу жылдамдығы 18000-25000 айналым/мин.) және ультра центрифугалар (айналу жылдамдығы 75000-80000 айналым/мин.) қолданылады.
Центрифугалардың жалпы түрі өте көп. Оның ішінде қолмен айнадыратын центрифуга массасы 1 кг және жерге орнатылатын өзінің мұздатқышы мен бірнеше ротордан тұратын ауыр центрифугалар бар. Кейбірінің айналымы 20000 айналым/минутқа дейін жетеді.
Жылдамдықты рефрижераторлық центрифугалар жерге орнатылады, мұздатқыш агрегаты, қуатты электр қозғағыш және вакуум құрылысы бар. Оларды белгілі бір температурада липопротеидтердің, вирустардың, бактериялардың, торшаорганоидтарын, жоғарғы молекулалы органикалық және органикалық емес полимерлердің ұсақ бөлшектерін бөлу үшін қолданады. Центрифуга аппараттары (лабораториялық, клиникалық, вакуумдық, рефрижераторлық, препараттық және аналитикалық ультраценрифугалар)
