Сана адамда тек әлеуметтік байланыс орнатуда ғана дамиды. Филогенезде адам санасы дамыды, табиғатқа белсенді өзара әсер ету және еңбек әрекетін жасау жағдайында қалыптасты.
Сананың эпицентрі өз “Менін” ұғыну болып табылады.
Сана:
1) болмыста туындайды,
2) болмысты бейнелейді,
3) болмысты жасайды.
Сана функциялары:
1) бейнелеуші,
2) тудырушы (шығармашылық-креативті),
3) басқарушы-бағалаушы,
4) рефлексивті – негізгі қызмет, сананы сипаттайды.
Рефлексия объектісі мыналар болып табылады:
1) дүниені бейнелеу;
2) олар туралы ойлау,
3) адамның өз мінез-құлқын басқару тәсілдері;
4) рефлексия процестері;
5) өзінің жеке санасы;
Өзіндік сана. Өзіндік сана психика құрылымы мен сана құрылымында айрықша орын алады. Өзіндік сана – адамның өз білімдерін, сезімдерін, мінез-құлық және іс-әрекет мотивтерін бағалауы. Өзіндік сана рефлексиямен тығыз байланысты және кеңестік психолог В.С.Мерлиннің пікірінше, төрт негізгі компоненттерден тұрады
өзін басқа дүниелерден айыру;
“Менін” ұғыну;
өзінің психикалық қасиеттерін, эмоциялық өзіндік бағалауын ұғыну;
қарым-қатынас және іс-әрекет арқылы жинақталып, тәжірибе негізінде қалыптасқан әлеуметтік-адамгершілік өзіндік бағалау, өзіндік құрмет;
Қазіргі ғылымда өзіндік сананың пайда болуына түрлі көзқарастар бар. Соның ішінде өзіндік сананы адамның өзіндік түйсігіне, өзіндік қабылдауына негізделетін адамзат санасының генетикалы бастапқы түрі ретінде түсіну дәстүрлі болып табылады. Өзіндік сана ерте сәбилік шақта балада өзінің физикалық тәні, өзін айналасындағы дүниелерден айыру туралы тұтастай түсінік қалыптасқаннан-ақ пайда болады.
С.Л. Рубинштейн көзқарасы бойынша өзіндік сана – сананың дамуы нәтижесінде пайда болған сананың жоғары түрі. Сана өзіндік санадан, «Меннен» туындамайды, өзіндік сана тұлға санасының дамуы барысында пайда болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
