РәСӘй халыҡтары телдәре диалектологияһының КӨНҮҘӘк мәСЬӘЛӘЛӘре XVIII бөтә Рәсәй фәнни конференция материалдары
жүктеу/скачать 2,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Dialectology-2018
| бейнесі
, уәжі күңгірттеніп, тіпті, бұрынғы мағынасы тасаланып, ұмытылады», - деп [Қасым, 2010] өз зерттеу еңбегінде айтқандай, аналитикалық (күрделендіру) немесе синтетикалық (жұрнақ) тәсілі арқылы жасалған туынды сөздердің бастапқы түбір мағыналары күңгірттенген. Тілде қаншама атаулар болғанымен, атаулардың уәжденуі мен семантикасын зерттеу толық талдауды қажет етеді. А.И.Баранов. «Метафоралық мағына когнитивтік тұрғыда оп-оңай жасалмайды. Ол білім қорына жасалатын кешенді әрекеттердің нәтижесінде туындайды»,- деп көрсетеді [Баранов, 1991,186]. Көзге бірден түсетін сыртқы пішін ұқсастығы қарапайымдылығымен ерекшелінгенімен, өзге ұқсатулар адамның білім қорына әртүрлі операциалардың жүргізілуінен туындайтын ассоциацияларға негізделетіндіктен күрделі үрдіс болып табылады. Аталымдардың жасалуын когнитивтік аспектіде метафоралану үрдісін екі фрейм: негіз- фрейм мен мақсат-фрейм арасындағы ақпараттың алмасуы деп қарастырған. Уәжділік белгілері ретінде таңдалынған нысандардың сыртқы пішін, қасиеттері, қызметтері өзге нысандарға ұқсастығы арқылы немесе олардың әртүрлі ассоциациялары арқылы ашылатыны тілдік бірліктер семантикасынан байқалды. Осы ұқсастықтарды белгілеуде әртүрлі категориялар арсасында ауысулар жүргізіледі. Енді осы ауысулардың сөзқосым атауларындағы жүйелеріне тоқтайық. Адамның көру мүшесі арқылы танылып, ұқсастығы белгіленетін «сыртқы пішін» көбінесе нақты заттарды атауда кеңінен қолданылады. Зат (предмет) зат бағытында жүргізілетін бұл ауысуларды метафораланудың қарапайым түрі деп атауға болады. Қоршаған әлемдегі жаңа нысанды өзге нысанға сыртқы пішін ұқсастығы арқылы тануда заттардың көзге түсер бір белгісі таңдалады. ұқсастық жалпыға белгілі, түсінікті белгі болуы да, кейде ерекше сипатта да болуы мүмкін. Мысалға, жараның жүктеу/скачать 2,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|