РәСӘй халыҡтары телдәре диалектологияһының КӨНҮҘӘк мәСЬӘЛӘЛӘре XVIII бөтә Рәсәй фәнни конференция материалдары
жүктеу/скачать 2,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Dialectology-2018
| қозғалыс етістіктері
субъектінің қозғалысын нақтылайды; қозғалыс құралын білдіреді: ( тырманып шығу т.б.) : , сипаттайды, қоғалыс затын сипаттайды мысалы, аттанбақ атқа отыру, машинамен кету т.б.), қозғалыс тәсілін білдіреді т.б. Қазақ тіліндегі ағу, көшу т.б етістіктерді қозғалыс бағыты тұрғысынан семантикасында қозғалыс бағыты туралы ешнәрсе айтылмайды. ағу- қозғалыс субьектісі ретінде номинативтік тұрғыдан алғанда, бұл қозғалатын заттың белгілі формасы жоқ, сұйық зат, сұйық зат бірінен-бірі ажыратылмай жылжуы, бір нәрсенің бетімен қозғалып орын ауыстыруы. Aq- I 1. течь, истекать : ętil suvї aqa turur qaja tűpi qaqa turur (МК І 73); <> аq- tökűl парн. изливаться, истекать (МО 3); ІІ aγ - 1. подниматься (вверх) восходить: 2. подниматься (на возвышение). 3. вздыматься, приподниматься, подниматься (МК 525); [ДТС, 1969]. Көнетүркі тілінде қолданыс тапқан ағу етістігін қозғалыс үдерісін білдіріп қоймаған, сонымен қатар жоғары көтерілу, ағып біту т.б, течь, протекать, вытекать, литься, быть унесенным водой [ДТС, 1969] деген мағыналы болғанын көруге болады. Оның қозғалыс бағыты туралы еш нәрсе айтылмаған. Мысалы, ętil suvї aqa turur qaja tűpi qaqa 181 turur (МК І73) Еділ суының қияға ағуы туралы сөз болады. Бұл арада судың аққаны айтылады (судың ағу бағыты, бағыты бейтарап) ағатыны айтылмайды және сөйлемнің құрылысы оны талап етпейді. Сөйлемдегі етістікте қозғалыстың жылдамдығы туралы да айтылмайды. Ал етістіктердің бұл белгілері тек сөйлемдегі басқа көмекші етістіктер немесе басқа сөздер арқылы беріледі. Мысалы, жүктеу/скачать 2,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|