тұлғадан
мазмұнға
» бағытталған
зерттеумен шектелмейді. Өйткені адам баласы танып-білген дүниенің тілдік бейнесі тілдік
құралдардың жиынтығы арқылы қалыптасатындықтан, оның лексикамен, сөзжасаммен,
грамматикамен тығыз байланысты. Сондықтан сөзжасам саласын өз шеңберінде шектемей,
оның аясын тіл деңгейлерінің салалармен байланысты кешенді қарастырып, функционалды-
семантикалық ұғымды жүйелі, когнитивті жиынтық ұғымдар тұрғысынан қарастыру
маңызды [Қасым, 2010].
М.Оразов [Оразов, 1983] – қазақ тілінде етістікті лексика-семантикалық топтарға жіктеп
көрсеткен ғалымдардан. Қазіргі кезде етістіктің жекелеген лексика-семантикалық тобы
арнайы зерттелуде. Етістіктерді топтай қарастырғанда, қай тілде болса да көбірек
ұшырасатыны –
қозғалыс етістіктері
. Олар семантикалық тұрғыдан қарағанда, тіпті
сөйлем ішіндегі ең қомақты сөздер тобын құрайды. Қимылдың өзгеріске түсу үдерісі –
кенеттен
жасалуы, баяу өтуі, созылыңқы, үдемелі, дүркінділігі, тез, баяу, немқұрайлығы
немесе
ынтамен істелуі, әдейі жасалуы,
қимылдың
басталуы
мен
аяқталу
т.б. кезеңі белгі
кеңістікте және уақытпен тығыз байланысты өтуі – заңды құбылыс. Қозғалыс етістіктері
өзінің семантикасында обьектінің немесе субьектінің бір орнынан екінші орынға ауысуын
білдіреді. Сонымен бірге бұл орын ауысудың бір ерекшелігіне кеңістіктегі жылжу ұғымы
жатады. Демек,
түркі тілдеріндегі етістіктердің
(
*
git-, *gel-, *kaş-, *kez-,
*
kir-,
*
aq-, *jort-,
qaj-
(обратиться назад) чув.
кай
- уходить, идти обратно, уйг.
кай
- возвращаться
т.б. [ДТС,
1969]. Осымен байланысты
Достарыңызбен бөлісу: |
