Республикасы Білім және ғылым министрлігі

32 
32 
2.Ж‰йке ж‰йесініњ атќаратын ќызметі.
 
3.Ж‰йке ќызметініњ рефлекстік табиѓаты.
 
4.Шартсыз рефлекстердің шартты рефлекстерден айырмашылығы неде.
5.Шартты рефлекстер қалай жасалады.
6.Қозу, тежелу процестері дегеніміз не, олардың атқаратын қызметтері қандай.
7.Жоѓарѓы ж‰йке ќызметініњ зањдылыќтары.
8.Тежелудің қандай түрлері бар.
9.Мидың анализдік және синтездік қызметі дегеніміз не.
10.Бірінші және екінші сигнал жүйелері туралы не білсіңдер.
 
11.Динамикалыќ стереотип дегеніміз не.
12.И.П.Павлов ілімінің психология ғылымы үшін маңызы неде.
 
 
 
6-
лекция 
 
 
Таќырыбы: Психика дамуы
. 
Жоспары: 
 
1. 
Психиканыњ пайда болуы жєне дамуы туралы т‰сінік.
2. Жануарлар психикасыныњ т‰рлері.
3. Психика жєне ж‰йке ж‰йесініњ эволюциясы.
4. Психика жєне жануарлар мен адамныњ бейнелеу ерекшеліктері.
Лекция маќсаты: 
Студенттерді психиканың пайда болуы және дамуымен, жануарлар 
психикасының түрлерімен, жүйке жүйесінің эволюциясымен,психиканы жануарлар мен 
адамның бейнелеу ерекшеліктерімен таныстыру.
 
Лекция мєтіні
:
1. 
Сыртқы ортаның мида бейнелеуін психика
дейміз. Психика дегеніміз
-
өзінің
даму 
сатысында жоғарғы дәрежеге жеткен материяның сипаты.
Материяның 10 000 000 (млн.) жылдарға созылған революциялық дамуының нәтижесінде 
органикалық материя яғни тіршілік пайда болады.
Психика органикалық материяны барлығында бірдей бола бермейді, ол өсімдіктер 
дүниесінде жоқ, тіпті тірі организмдердің төменгі формаларынан да оны табу қиын. 
Психика тек жоғарғы жанды материяның ғана қасиеті.
Тірі материяның төменгі түрлеріне тітіркенушілік (сыртқы әсерлерге жауап бере 
алушылық), ал оның жоғарғы түрлеріне 
– 
сезгіштік
(заттардың қасиеттерін бейнелей алу) 
қасиет
тән.
Сезгіштік
– 
психиканың ең бастапқы белгісі. Бұл организмнің сыртқы ортаны түйсіне алу 
қабілеті. Түйсік орталық жүйке жүйесі бар барлық жануарларда және адамдарда кездесетін 
қарапайым
психикалық құбылыс.
Психикалық әрекеттің даму жүйке жүйесінің дамуы мен 
шарттас. Ал жүйке жүйесі құрылысының күрделене түсуі психиканың күрделене түсуіне, 
оның жоғарғы формуласының пайда болуына жадай туғызады.
2. 
Жануарлар психикасының негізгі түрлері.
1)
Инстинктер (санасыз ұмтылу)
2)
Жануарлардың
дағдысы.
3)
Жануарлардың интеллекті (ақыл, ой).
1) Инстинкт 
– 
көбінесе дамудың төменгі сатысында тұрған жануарларда, кездесетін мінез 
– 
құлықтың
қарапайым
нәсілдік формасы.
Мұны қазақша “соқыр сезім ” дейді.
Жануарларда болатын инстинкт организмнің белгілі тіршілік жағдайына, өскен ортасына 
әбден
көніккенін көрсететін мінез 
– 
құлықтың
түрі.
Мыс:
араның омартасы, құстың ұясы.

33 
33 
Осы мысалға қарап құстарда, жәндіктерде сананың саңлауы бар деуге болмайды. Өйткені 
инстинктер тұқым
қуалау
жолымен бері леді.
Жануарлардың инстинктісі көбінесе олардың тамақтану, қорғану және тұқым қалдыру 
биологиялық мұқтаждықтарын қанағаттандыруға ғана жұмсалады.
Жануарлардың биологиялық мұқтаждарына қарай инстинктердің де тамақтану
, 
қорғану
және тұқым
қалдыру
түрлері болады.
Мыс: Тамақтану сезамі оларда ерте пайда болады. Олар туысымен
-
ақ анасының бауырына 
жабысып еме бастайды. Құстардың балапандары жұмыртқадан шыға салысымен
-
ақ дәнді 
шоқып жүгіріп
-
жүріп тамақтана бастайды. Тұқым қалдыру яғни, көбею
инстинтісі 
басқаларға қарағанда кеш дамиды. 
3. 
Жануарлардың дағдысы.
Дағды
-
жануарлар қылығының күрделі формасы, психикалық әрекеттерінің жоғары сатысы. 
Ол инстинкттер сияқты ұрпақтан
-
ұрпаққа
нәсіл арқылы көшіп отырмай, жануарлардың 
тіршілігі үшін күресуінде жүре
-
бара пайда болады. 
Жануарларда дағдылану болмаса, жалғыз инстинкт әрекеттері мен өмір сүре алмайды. 
Кейбір зерттеулерге қарағанда, даму процесінің төменгі процесінде тұрған жәндіктерді де 
дағдылар пайда болатын көрінеді. 
Турненнің тәжірибесінде қоңызды, араны үйреткен. Жоғарғы сатыда тұрған жануарларда 
дағды тезірек пайда болады.
Америка психологы Э.Торндайк көп тәжірибелер жүргізгені (маймылдарға, 
атжалмандарға, мысық, ит т.б.) белгілі.

жүктеу/скачать 1,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: