Республикасы
жүктеу/скачать 35,17 Kb.
|
семестрлік жұмыс
|
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі «Ғұмарбек Дәукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университеті» коммерциялық емес АҚ Әлеуметтік пәндер кафедрасы №1 семестрлік жұмыс «Әлеуметтік-Саяси Білім Модулі: Мәдениеттану, Психология» пәні Тақырыбы: Мәдениетке диахронды және синхронды ыңғайлар. Тобы:Тэк 20-1 Орындаған:Аруынов Арғын Қабылдаған: Найзабаева Гульнара Асхатовна Алматы,2021ж Жоспар: 1. Мәдениет құрылымы және оның негізгі элементтері 2. Синхрония және диахрония 3. Мәдениетке диахрондық және синхронды тәсілдер 4. Пайдаланылған әдебиеттер Мәдениетті кең тұрғыда қарастыра отырып, онда адамның тіршілігінің материалдық және рухани құралдарын бөлуге болады. Басқаша айтқанда, мәдениет тұрады элементтерін құрайтын белгілі бір бірлігі: материалдық және рухани мәдениет. Сол және басқалары адамның өзі құрған.Бұл бірлікте рухани мәдениет шешуші рөл атқарады. Бұл ретте сөз қоғам өмірінің материалдық жағының рөлін алып тастау немесе төмендету туралы болмайды. Мәдениет-бұл рухани және материалдық бірлік, бірақ бұл бірліктің үйлесімі адамның рухани қызметімен қамтамасыз етіледі. Материалдық мәдениет (материалдық құндылықтар) пәндік нысанда бар. Бұл үйлер, станоктар, киім-кешектер-объектінің зат айналуының барлығы, яғни қасиеттері адамның шығармашылық қабілеттеріне негізделген зат мақсатқа сай. Материалдық мәдениет-бұл адамның руханилығы, бұл ең алдымен, материалдық өндірісқұралдары. Бұл энергетикалық және шикізат ресурстары, еңбек құралдары (қарапайым адамдардан күрделіге дейін), сондай-ақ адамның практикалық іс-әрекетінің түрлі түрлері.Материалдық мәдениет ұғымына сондай-ақ алмасу, яғни өндірістік қатынастар саласында адамның материалдық-заттық қатынастары кіреді. Материалдық құндылықтардың түрлері: ғимараттар мен құрылыстар, коммуникациялар мен көлік құралдары, саябақтар мен адаммен жабдықталған ландшафттар - сондай-ақ материалдық мәдениетке кіреді. Материалдық құндылықтардың көлемі материалдық өндіріс көлемінің кең екенін ескеру керек, сондықтан оларға ескерткіштер, археологиялық объектілер, сәулет құндылықтары, жабдықталған табиғат ескерткіштері мен т. б. жатады. Материалдық мәдениет адамның өмір сүруін жетілдіру үшін, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін құрылады. Адамзат тарихында адамның материалдық-техникалық мүмкіндіктерін іске асыру үшін, оны «мен» дамыту үшін әртүрлі жағдайлар қалыптасты.Рухани мәдениет Қоғамның материалдық-техникалық дамуымен тығыз байланысты рухани мәдениет рухани қызмет нәтижелерінің бүкіл жиынтығын және рухани қызметтің өзін қамтиды. Рухани мәдениеттің неғұрлым ерте қалыптасқан түрлері -бұл нақты тарихи әлеуметтік жағдайларда қалыптасқан діни нанымдар, әдет-ғұрыптар, нормалар мен адамның мінез-құлқының үлгілері. Рухани мәдениет элементтеріне өнер, дін, мораль, ғылыми білім, саяси идеалдар мен құндылықтар, түрлі идеялар жатады. Бұл әрқашан адамның зияткерлік, рухани қызметінің нәтижесі. Рухани мәдениет, материалдық сияқты, адамның белгілі бір қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін құрылады. Әрине, мәдениетті материалдық және рухани бөлуге шартты түрде. Өйткені мәдениет-адамның түрі ретінде өзін-өзі басқару. Бір жағынан, адам мәдениетті тудырады, екінші жағынан оның нәтижесі. Бірақмәдениет сияқты көп өлшемді ұғымды талдау мүддесінде бастапқы ережелерді қабылдаймыз: материалдық өндіріс - заттар өндірісі, рухани өндіріс-идеялар өндірісі. Осыдан мәдениеттің құрылымдық бөлінісі де шығады. Материалдық және рухани мәдениет арасындағы айырмашылықты әр түрлі бағыттар бойынша көруге болады. Сонымен қатар, рухани құндылықтар тек пәндік формада ғана емес (кітаптар, суреттер және т.б.), сонымен қатар қызмет актілері ретінде де болуы мүмкін.Мысалы, сахнадағы скрипкашы, актер және т. б. ойын.Ақыр соңында, рухани құндылықтар олардың жасаушысы: ақын, әнші, суретші, композитордың ізін алады. Автордың қайталанбас даралығы бізге өнер туындыларының, философиялық идеялардың, діни жүйелердің және т. б. мазмұнды әрі эмоциялық-сезімтал мәнін түсінуге мүмкіндік береді. Әлбетте, адамның рухани құндылықтарына деген қажеттілік шектері бар материалдық әл-ауқат деңгейіне қарағанда шексіз. Рухани мәдениеттің көріністері әдет-ғұрыптар, дәстүрлер, нормалар болып табылады. Әдет-ғұрып рухани мәдениеттің ең көне құбылыстарының бірі болып табылады. Алғашқы қауымдық қоғамда адамның мінез-құлқын реттегіш ретінде алғашқы әдет-ғұрыптар қалыптасты. Әдет-ғұрыптар негізінен тұрмыстық ортада қалыптасады, сондықтан тұрақтылығымен, өмір сүру ұзақтығымен, «өміршеңдігімен»ерекшеленеді. Олар кез келген дамыған мәдениетте, әдетті, аз сезінетін мінез-құлық үлгілері ретінде бар.(«Отырайық, достар, алыс жолдың алдында, жол оңай болсын»). Әдет-ғұрып-бұл адамның мінез-құлқындағы стереотип. Әдет-ғұрып және салт-дәстүрлер арқылы қолдау көрсетілетін дәстүрлермен тығыз байланысты. Бір тізбектің буындары ретінде әдет-ғұрып, салт-дәстүр сияқты ұғымдарды қарастыру керек. Жиі оларды дәстүр сәті ретінде анықтайды. Әлеуметтік және мәдени тәжірибені ұрпақтан ұрпаққа жеткізу және сақтау дәстүрге айналған.Дәстүр ретінде қандай да бір құндылықтар, мінез-құлық нормалары, әдет-ғұрыптар, салт-дәстүрлер, идеялар қолданылады. Кейде оларды сарқыншылық ретінде қабылдайды, олар жоғалуы мүмкін, содан кейін қайта жандануы мүмкін. Дәстүрді іріктеу уақыт жүргізеді, бірақ мәңгілік дәстүрлер де бар: ата-аналарды құрметтеу, әйел мен т. б. Дәстүрден басқа, салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар бар. Рәсім-бұл әдет-ғұрып аяқталатын әрекеттердің дәйекті тәртібі. Әдет - ғұрыптар, әдетте, белгілі бір күндерге немесе оқиғаларға (бастамалау рәсімі, Студенттерге арнау, үйлену рәсімдері, жатудың аяқталуына байланысты рәсімдер - «дожинки») және т.б. байланысты. Рухани мәдениетте нормалар қолданылуы мүмкін. Норма-бұл мінез-құлықтың немесе іс- қимылдың жалпыға танылған ережесі. Олар (нормалар) әдет-ғұрыптардан бөлініп, өз бетінше өмір сүруге ие болады. Адамның әрекеті қоғамда қабылданған нормалармен анықталады. Нормалар-ұйғарымдар, нормалар-тыйым салулар, нормалар-үлгілер. Соңғылары қоғамда қол жеткізілген мәдениет деңгейін көрсетеді. Рухани мәдениеттің неғұрлым күрделі және дамыған өнімі құндылықтар болып табылады.Құндылық таңдау білдіреді, әртүрлі, тіпті қарама-қарсы шешімдер мен артықшылықтарға жол береді. Құндылық жеке тұлғаның қызығушылығы мен қажеттілігі, борыш пен идеал, ынталандыру мен мотив сияқты элементтерді қамтиды. Құндылықтар түрлері әртүрлі: адамгершілік, діни, көркем-эстетикалық, саяси, виталдық (салауатты өмір салтына байланысты). Сондай-ақ отбасылық-туыстық құндылықтар, еңбек, идеологиялық құндылықтар туралы да айтуға болады. Белгілі бір мәдениеттердің бай құндылықтар жиынтығы қоғамның рухани мәдениетінің деңгейін, оның басқа мәдениетпен қарым-қатынас жасау қабілетін куәландырады. Егер рухани мәдениеттің элементтерін қоғамдық сананың бір түрі ретінде қарастырса, онда бұл негізде: 1. саяси мәдениет 2. адамгершілік мәдениеті (мораль) 3. эстетикалық мәдениет (өнер) 4. діни мәдениет 5. философиялық мәдениет және т. б Бірақ бұл рухани мәдениет элементтерін жіктеудің жалғыз әрекеті емес. Әлеуметтік тәсілде мәдениеттанушылар мәдениеттің екі түрін бөліп алады: жаппай және элитарлық. Бұқаралық мәдениет деп күнделікті үлкен көлемде өндірілетін мәдени өнімнің түрін атайды (детектив, вестерн, мелодрама, мюзикл, комикс және т.б.). Элитарлық мәдениеттің өндірушісі және тұтынушысы қоғамның жоғары, артықшылықты қабаты - элита болып табылады. Мәдениет мазмұны барлық адам қызметі болып табылады.Мәдениет құрылымын қарап, әрбір халықтың мәдениетінде сыныптық және жалпыадамзаттық, ұлттық және интернационалдық құндылықтардың болуын атап өткен жөн. Қатаң ұйым, әлеуметтік нормалардың беделі, күшті билік дәстүрлі қоғамдарда ғылым,техника, тіл сияқты сыныптан тыс Мәдениет нысандары баяу дамыды. Үстем сыныптарының билігіне негізделген мәдениеттің сол формалары жеткілікті дамыған. Бұл мораль, құқық, өнер. Мысалы, «Гегемон» жұмыс сыныбы жарияланған біздің қоғамда мәдениет Пролетар мәдениетінің өлшемі бойынша салынған,бұл жалпыадамзаттық құндылықтар проблемасының шиеленісуіне алып келді. Жалпыадамзаттық, яғни сынып үстіндегі құндылықтар әрбір ұлттық мәдениетте бар. Мәдениеттің ұлттық сипаты тек өзін-өзі тану, ұлт пенталитетінде ғана емес, сонымен қатар әрбір халық өз мәдениетін бір уақытта туған және жалпы адамзаттық деп санайды. «Адамдар» сөзі көптеген тайпалар мен халықтардың атауларында «Нағыз адамдар» дегенді білдіреді, яғни әрбір халық ең алдымен өзін нағыз адам деп санайды. Мәдениетте ұлттық және интернационалдық бастаулардың үйлесімді үйлесімінің мысалы ретінде Жапония деп аталады. Бір жағынан, Жапония-ерекше дәстүрлері, әдет-ғұрыптары, құндылықтары бар дәстүрлі қоғам, екінші жағынан, соңғы онжылдықта бұл ел интернационалдық технологияларды, техника және өндіріс саласындағы жаңалықтарды өз мәдениетінің ұлттық ерекшеліктерімен сәтті біріктіре білді және бір және бір-бірінің үйлесімді үйлесімінде алға шықты. Мәдениет дамуында қажеттілік үлкен рөл атқарады. Қажеттілік-бұл бір нәрсе қажеттілігі, бұл адамның белгілі бір жағдайы, қажеттілік сезімімен байланысты, қанағаттандыру. Қажеттілік адамға әрекет етеді. Адамның бастапқы қажеттілігі бар - табиғи және қайталама- әлеуметтік немесе мәдени. Мәдени қажеттіліктер адам табиғаттан жоғары бағаланады, бірақ олардың өмірлік құндылығы жиі бағаланбайды (таза ауа, таза су, табиғи табиғат). Қажеттіліктердің рөлі-адамда олардың пайда болуымен бір нәрсеге деген қызығушылықты оятады. Бұл шығармашылық қызметке, қандай да бір жаңалықтарға, өнертабыстарға, идеяларға және т.б. әкеледі. Синхрония және диахрония Тіл білімі тілдің белгілі бір дәуірдегі қалпын және оның өзгеруі мен дамуын зерттейді. әрине, бұл екеуі бір нәрсе емес. Тілдің белгілі бір дәуірдегі қалпын құрылымын, жүйесін зерттейді - синхрондық тіл білімі, ал тілдің тарихи өзгеруі мен дамуын зерттеу - тіл білімі деп атайды. Басқаша айытқанда, тілдің өмір сүріп тұрған кезіндегі қалпына сипаттама беруі арқылы зерттелсе, оны тарихи тіл білімі деп атауға болады. Жоғарыда аталған синхрония деген термин тілдегі құбылыстардан белгілі бір дәуірдегі қалпын, яғни Ф. де Соссюрдің сөзі мен айытқанда, оның « бір мезгілдік» (одновременность) күйін қарастыру дегенді білдірсе, диахрония деген әр түрлі кезде бірінен кейін бірі болатын (разновременность) тілдік құбылыстарды қарастыру дегенді білдіреді. Синхрониябойынша, бір мезгілде қатар өмір сүріп тұрған тілдік құбылыстардың арасындағы қатынастар қарастырылады да, диахрония бойынша әлгі тілдік құбылыстардың тарих (уақыт) бойындағы өзгерістер қарастырылады. Ф. де Соссюр синхронияны жүйемен байланыстырады да, диахронияны жүйеден тыс деп біледі. Оның пікірінше, синхрондық тіл білімі тілде жүйелі құбылыс ретінде, яғни тілдегі құбылыстарды бір - бірімен байланысында, бірақ дамудан тыс қарастырған жөн екен, ал диахрондық тіл білімі тілдегі құбылыстарды даму тұрғысынан, бірақ өзара байланыстан тыс, яғни тілдік элементтерді, бір - бірінен ажыратып, бөлек зерттеген орынды сияқты. Сайып келгенде, бұл синхрониямен диахронияны бір - біріне қарама - қарсы қою деген сөз. Әрине, мұндай пікір дұрыс болып табылмайды. Өйткені дидактикалық материализм әрбір құбылысты шығуы мен дамуы және басқа құбылыстармен байланысында зерттегенде ғана оның табиғатын жете түсінуге болады деп үйретеді. Олай болса, тілді зерттегенде ондағы құбылыстарды синхрониялық тұрғыдан да, диахрониялық тұрғыдан да қарастыру дұрыс және ол өте - мөте қажет. Себебі тілді ғылыми тұрғыдан тану үшін, оны тарихи тұрғыдан да, сипаттамалық тұрғыдан да, зерттеудің мәні өте зор. Мұндай екі жақты зерттеу болмаған жерде тіл білімінің толық мағынасында ғылым болуы мүмкін емес. Мысалы, қазақ тіліндегі сарғай деген етістіктің құрамына талдау жасау керек болды делік. Ол үшін мәселеге алдымен тарихи тұрғыдан қарау керек. Егер оған тарихи тұрғыдан қарасақ, бұл сөздің түбірі - сары, қосымшасын - ғай деуге болмайды. Бұдан шығатын қорытынды: тілдің жүйесі (синхрония) тілдің тарихына (диахрония) телулі, яғни тіл жүйесі әрқашан оның тарихымен байланыста болады. Ендеше, тілдін жүйесін түсіну үшін тіл тарихының маңызы зор екен. Керісінше, тілдің тарихи дамуын жақсы ұғыну үшін, оның жүйелілік қасиетімен есептеспеске болмайды. Тілдегі болып жатқан өзгерістер мен дамулар оның жүйесінөзгертпейді, тек ондағы (тіл жүйесіндегі) қатынастардың түрін ғана ауыстыруы мүмкін. Сонымен, тіл, тілдік құрылым уақыт барған сайын дамып, жетіліп отырады. Сондықтан да, оны зерттегенде оған тілдің қазіргі қалпы тұрғысынан (статикалық тұрғыдан) қарау жеткіліксіз. Бұған қоса тілге оның шығу тегі, дамуы тұрғысынан да (динамикалық тұрғыдан) қарау қажет. Демек, тілді зерттеуде ғалымдардың, біріншіден оны құрастырушы элементтердің байланысы тұрғысынан, екіншіден, олардың шығуы, тарихи дамуы, өзгеруі тұрғысынан қарастырған жөн. Мәдениет феноменін неғұрлым толық зерттеу үшін типология әдісі қолданылады. Мәдениеттің типологиясы көптеген мәдени объектілердің құрамын жүйелі түрде сипаттау және түсіндіру мәселелерін шешеді.Мәдениет типологиясында екі негізгі тәсіл бар: - кеңістіктегі мәдениетті зерттеу (синхрония); - мәдениетті уақыт бойынша зерттеу (диахрония). "Синхрония" термині оның дамуының белгілі бір кезеңінде бүкіл адамзат мәдениетінде бір уақытта пайда болатын күйлер мен процестерді білдіреді. Синхронды (географиялық) жоспардағы "мәдениет" сөзі адамдардың әртүрлі топтарын біріктіре алады - өте аз (тайпа мәдениеті) миллиардқа дейін (батыс мәдениеті). Сонымен қатар, нәсілдік - этникалық, тілдік, экономикалық, өмір салты, аумақтар, жалпы менталитет және басқалары әртүрлі дәрежедегі біріктіруші факторлар болуы мүмкін.тДиахрондық, яғни тарихи тәсіл зерттеушілерге екі проблема туғызады: біріншіден, мәденитпроцестің тиісті кезеңделуін ұсыну; екіншіден,тмәдениеттің дамуына ғана емес, сонымен бірге оның әлеуетін үнемі арттыруға мүмкіндік беретінттмеханизмдерді ашу. Осыған байланысты типологияның түрлері бөлінеді: - Этнографиялық типологиялар (батыс мәдениеті-Шығыс мәдениеті; Христиан мәдениеті -ислам мәдениеті - буддизм мәдениеті Конфуций мәдениеті; Солтүстік халықтарының мәдениеті-Оңтүстік халықтарының мәдениеті және т. б.) - Антропологиялық типологиялар (ақ халықтардың мәдениеті-қара халықтардың мәдениеті-түрлі-түсті халықтардың мәдениеті; роман халықтарының мәдениеті-түркі халықтарының мәдениеті және т. б.) - Тарихи типологиялар, мұнда тарихи дамудағы мәдениеттің ерекшелігі мен ерекшелігі негіз болады. Тарихи типологияларда зерттеушілер негізінен екі түбегейлі әр түрлі тәсілдерді қолданады: "сызықтық" және "циклдік". Бірінші жағдайда, тарихи мәдени процесс қарапайым және аз кемелдіден неғұрлым жетілдірілген және күрделіге дейінгі үздіксіз прогрессивті қозғалыс ретінде көрінеді, ол "прогресс"идеясында көрініс табады. Қазіргі мәдениеттанушыларға тән екінші тәсіл-олар алға жылжу идеясын жоққа шығарады және тарихты бұрын-соңды болмаған мәдени формаларға жаңа деңгейде тұрақты оралу деп санайды.Алғашқы тарихи кезеңдердің бірі, тек қарабайыр коммуналдық және құлдық жүйеде болса да, ежелгі рим ағартушысы Тит Лукретий Кардың кезеңделуі болып табылады. Ол адамның белгілі бір табиғи материалды игеру процесін негізге алды, нәтижесінде мыналар ерекшеленеді: 1) тас ғасыры, 2) мыс ғасыры, 3) қола ғасыры, 4) темір ғасыры. Адамзаттың мәдени дамуының кең таралған кезеңдерінің бірі әлеуметтік-экономикалық формациялардың марксистік теориясына негізделген (XIX ғ.). Қалыптасу теориясына сәйкес тарихта болған мәдениеттердің келесі түрлерін ажырату әдетке айналған: қарабайыр коммуналдық, құл иеленуші, феодалдық, капиталистік және болашақта социалистік және коммунистік. Осы формациялардың әрқайсысының, демек, мәдениеттердің негізінде белгілі бір өндірістік күштер мен экономикалық қатынастар жатыр, ал олардың көпшілігінде таптық күрес пен революция қозғаушы энергия ретінде әрекет етеді. Әр түрлі және тәуелсіз "мәдени - тарихи типтер" туралы идеяны алғаш рет XIX ғасырда орыс ғалымы Н.Я. Данилевский (1822-1885) тұтастығына нұқсан келтірместен алып тастау мүмкін емес білім. Сонымен, егер мораль немесе моральмен тікелей байланысты емес, кейде "прагматикалық" саясат немесе адамзаттың өмір сүруіне ықпал ететін кейбір ғылыми зерттеулер сияқты қарама-қарсы іс-әрекеттер алынып тасталса, Мәдениет Мәдениет болуды тоқтатады. Алайда, әрең екені қашаннан белгілі бастауында мәдениет және оның негізінде жұмыс істеуі жатыр сөздік тілі, сондай-ақ құратын ауыр және совершеннейшую жүйесі. Тіл мен мәдениеттің органикалық байланысы, олардың уақыт пен кеңістіктегі өзара тәуелділігі мәдениетке белгілі швейцариялық лингвист Фердинанд де Сауссур (1857-1913) тілге жақындағандай жақындауға мүмкіндік береді: ондағы диахрондық және синхронды жоспарларды, яғни оның тарихи дамуын және белгілі бір уақытша "кесуді"ажырата білу. Синхрония мен диахронияны бөліп көрсету тіл теоретиктері мен оның тарихшыларын жақсырақ анықтауға көмектесіп қана қоймай, сонымен қатар сөйлеу және тіл сияқты негізгі лингвистикалық категорияларға шығуға мүмкіндік бергені белгілі. Мәдениетке қатысты диахрондық және синхронды тәсілдер де жемісті болуы мүмкін және бір жағынан оның тарихи эволюциясын, екінші жағынан оның қазіргі жағдайын тереңірек түсінуге ықпал ететін сияқты. Атап айтқанда, осындай тәсілді қолдана отырып, "мәдениет" және "өркениет"сияқты ұқсас, бірақ бірдей емес ұғымдарды ажырату туралы өте күрделі және әлі де мәдениеттануда шешілмеген мәселені нақтылауға болады. Диахрондық, яғни тарихи, мәдениетке деген көзқарас, оның міндеттері уақыт өте келе оны дамыту болып табылады, зерттеушілерге екі проблема туғызады: біріншіден, мәдени процестің тиісті кезеңделуін ұсыну; екіншіден, мәдениеттің дамуына ғана емес, сонымен бірге оны әлеуетін үнемі арттыруға мүмкіндік беретін механизмдерді ашу. Структурализмнің дамуымен және оның әдістерінің гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдарының басқа салаларына таралуымен диахрония және синхрония ұғымдарын қолдану аясы едәуір кеңейді. Диахрония мен синхронияның дихотомиясы (даму және жұмыс істеу, эволюция және ұйымдастыру, тарих және құрылым сияқты) даму процесініңөзі объектінің құрылымын қалыптастыру және түрлендіру ретінде әрекет ететін күрделі ұйымдастырылған дамушы объектілерді зерттеуде қолданылады. Структурализмнің кейбір өкілдері тек синхронияны объективтіғылыми әдістермен зерттеуге болады деп сеніп, диахрония мен синхронияға заңсыз түрде қарама-қайшы келді, бірақ кейіннен бұл оппозиция қалыпты түрде жүзеге асырыла бастады. Танымдық міндеттер бар, оларды шешу үшін диахрондық немесе синхронды зерттеу әдістері жеткілікті. Сонымен бірге, дамып келе жатқан жүйенің толық сипаттамасы мен түсіндірмесін талап ететін теорияны құру кезінде осы тәсілдердің кез-келгені жеткіліксіз болып шығады. Диахрония мен синхрония заңдары бір-бірінен мүлдем тәуелсіз емес, өйткені белгілі бір уақытта жүйенің күйі және оған тән құрылым жүйенің мүмкін болатын түрлендірулеріне айтарлықтай шектеулер қояды. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Ғабитов Т.Х. «Қазақ мәдениетінің тарихы: оқу құралы». - Алматы: Қазақ университеті, 2016. 2. Маклаков А. Г. Жалпы психология. - СПб.: Питер, 2008. - 592 б. 3. 18. Психология негіздері: Хрестоматия. / ред. В. П. Дубровой. - Минск, 2003. 4. «История культурологии под ред. Огурцова А.П». - М., Гардарики, 2006. 5. Масалимова А.Р. «Культура и цивилизация». - А., 2005. жүктеу/скачать 35,17 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|