Ресурс 5 Елдердің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейінің көрсеткіштері
жүктеу/скачать 219,4 Kb.
|
1 2
Байланысты:Ресурс 7.5 Елдердің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейінің көрсеткіштері.
Ресурс 7.5 Елдердің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейінің көрсеткіштері.ЖІӨ (жалпы ішкі өнім) – белгілі бір кезеңде (әдетте бір жылда) елде жасалған және тікелей пайдалануға арналған өндірілген тауарлар мен қызметтердің жалпы құны. Шығыстар бойынша ЖІӨ Y=C+I+G+Xn Xn=Ex-Im ЖІӨ (Y) = түпкілікті тұтыну (C) + капиталдың жалпы жинақталуы (I фирмаға Инвестициялар, яғни станоктар, жабдықтар, қорлар, өндіріс орындарын сатып алу) + Мемлекеттік шығындар (G) + таза экспорт (Xn) (экспорт - импорт; оң да, теріс те болуы мүмкін). Жан басына шаққандағы ЖІӨ-бұл белгілі бір кезеңдегі жекелеген елдер мен аймақтардағы экономикалық белсенділік деңгейінің және халықтың өмір сүру сапасының көрсеткіші. Жан басына шаққандағы ЖІӨ тұрғындар санына бөлінген ЖІӨ-нің мәніне тең. ЖІӨ деңгейі бойынша елдер бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленеді. ЖІӨ ең жоғары ондыққа АҚШ, Қытай, Жапония, Үндістан, Германия, Ұлыбритания, Ресей, Франция, Бразилия және Италия кіреді. Алайда, жан басына шаққанда бірінші орынға Катар, Люксембург, Мальта, Норвегия, Бруней, Сингапур, Кипр, Ирландия, Швейцария сияқты шағын елдер шығады. ЖҰӨ (жалпы ұлттық өнім) - нақты елдің кәсіпорындары ел ішінде және одан тыс жерлерде құрған тауарлар мен қызметтердің жиынтық құнын қамтиды. ЖҰӨ мен ЖІӨ көрсеткіштері арасында байланыс бар: ЖҰӨ = ЖІӨ + шетелден таза факторлық кірістер. Шетелден келген таза факторлық кірістер-бұл белгілі бір елдің азаматтары шетелде алған кірістер мен сол елдің аумағында алынған шетелдіктердің кірістері арасындағы айырмашылық. Егер ЖҰӨ ЖІӨ-ден асып кетсе, онда бұл елдің тұрғындары шетелдіктерге қарағанда шетелде көбірек алады. Елдердің типологиясы-ұқсас типтегі және әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі бар елдердің топтарын бөлу. БҰҰ деректері бойынша елдердің типологиясында әлемдік экономикалық географиядағы 5 негізгі рейтингтер мен индекстердің деректерін ескере отырып, елдердің жіктелуі қарастырылады (1-сурет). Мәселен, елдің даму деңгейін анықтау кезінде 5 Индекс бойынша жиынтық ақпарат пайдаланылады (https://docs.google.com/spreadsheets/d/11_xLvojzRTUZmmDcLhg578fHFegrc7qE7 WjkHuyHtHU/edit#gid=0 ). Көрсетілген рейтингтер елдің ішкі және сыртқы факторларының жиынтығы ретінде айқындалады. Сурет-1. БҰҰ елдерінің типологиясы. Ғылыми құндылықтан басқа, кез-келген типологияның практикалық маңызы бар. Мәселен, БҰҰ-да әлем елдерін одан әрі дамыту стратегиясын әзірлеу кезінде қаржылық немесе гуманитарлық көмек көрсету үшін неғұрлым төмен дамыған мемлекеттердің тобы айқындалады. Бұл елдер тобын үш негізгі критерий негізінде бөледі: жан басына шаққандағы кірістер өте төмен; экономика құрылымындағы өңдеуші өнеркәсіптің үлесі 10% - дан аз; ересек тұрғындар арасындағы сауатсыз адамдардың үлесі 80% - дан асады. 1990 жылдардың басында бұл топқа 40 ел кірді: мысалы, Ауғанстан, Гаити, Гвинея, Бангладеш, Лаос, Непал, Бутан, Мали, Мозамбик, Сомали, Бурунди, Чад, Эфиопия және басқалар. Бірақ 2019 жылы көптеген елдер дамудың жақсы динамикасын көрсетіп, осы өлшемдерден "кетіп қалды". Тиісінше, әртүрлі индекстер мен рейтингтерді ескере отырып, елдердің дамуын бағалауды қолдану практикалық маңызға ие (1-кесте).
Кесте-1. Индекс өлшемдері Егер мемлекет 4 немесе 5 индекстік критерийлерге жауап берсе, ол дамыған болып саналады, 3 өлшемге сәйкес келсе, өтпелі. Егер ол 1-2 өлшемге сәйкес келсе, дамушы және берілген индекстер мен рейтингтер бойынша бірде-бір өлшемге сәйкес келмесе, артта қалған деп саналады.Деректер бойынша индустриялық экономика (UNIDO) Индустриялық қоғам немесе өнеркәсіптік қоғам - индустрияландыру, машина жасау өндірісінің дамуы, еңбекті ұйымдастырудың барабар нысандарының пайда болуы, ғылыми- технологиялық прогресс жетістіктерін қолдану процесінде және нәтижесінде қалыптасқан қоғам. Кредиттік рейтинг ВВ+ - тен жоғары (Standard & Poor 's, Moody' s, Fitch Ratings 3 агенттігінің деректері бойынша-халықаралық рейтингтік агенттіктердің" үлкен үштік") Сурет-2. Елдердің кредиттік рейтингі Мысалы, картадан Қазақстанның көрсеткіштері ЭЫДҰ мүшесі болып табылатын Грецияға қарағанда жоғары екенін көруге болады. БҰҰ (UNDP) мәліметтері бойынша "өте жоғары" АДИ) Дүниежүзілік Банктің деректері бойынша "жоғары табысты экономика" мәртебесі Қосылған құны жоғары тауарлар экспорты Халықтың 5% - нан аспайтын кедейлік деңгейі Жұмыссыздық деңгейі халықтың 5% - ынан аспайды Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) деректері бойынша "озық экономика" мәртебесі) Инфляцияның төмен деңгейі Девальвацияның төмен деңгейі жүктеу/скачать 219,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2