«Құрылыс» Мамандығының студенттеріне арналған
жүктеу/скачать 18,96 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
- № 1 баспа
- ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР
050729 - « Құрылыс» Мамандығының студенттеріне арналған“ Инженерлік механика1”ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРСемей 2009Мазмұны
1 ГЛОССАРИЙ Абсолют қатты дене - материалық дененің кез келген екі нүктесінің арақашықтығын өзгертпей сақтайтын дене (материалық нүктелер жүйесі түріндегі моделі). Статика - күш әсеріндегі материалық денелердің тепе-теңдігін зерттейтін теориялық механиканың бөлімі. Материалық денелердің механикалық өзара әсерлесуінің өлшеуіші ретінде алынатын шаманы механикада күш деп атайды.
Қандайда болмасын бір қатты денеге әсер ететін күштер жиының күштер жүйесі деп атайды. Егер денеге әсер ететін күштер жүйесін басқа бір күштер жүйесімен алмастырғанда оның күйі өзгермейтін болса, онда бұл екі күштер жүйелері эквивалентті деп аталады. Қандай да болмасын n күштерден құрылған {  } жүйені тыныштықта тұрған еркін қатты денеге түсіріп және ол оған ешқандай қозғалыс бере алмайтын болса, онда бұл күштер жүйесі теңдестірілген жүйе деп немесе нөлге эквивалентті деп аталады.
Қатты денеге түсірілген  күштер жүйесі бір күшке эквивалента болса, онда R күшін бүл күштер жүйесінің тең әсер етушісі немесе тең әсерлі күші деп атайды.
Статика аксиомалары Галилей-Ньютонның жалпы заңдарынан туады. 1 аксиома. Еркін қатты денеге түсірілген екі күш тепе-теңдікте болу үшін олардың модульдары тең болуы және бір түзуімен қарама-қарсы бағытталуы қажетті және жеткілікті 2 аксиома. Кез келген күштер жүйесіне нөлге эквивалент күштер жүйесін қосуға немесе одан оны алып тастауға болады, бұдан берілген күштер жүйесінің қатты денеге жасайтын әсері өзгермейді. 3 аксиома (параллелограмм заңы). Қатты дененің бір нүктесіне түсірілген екі күшті бір тең әсер етуші күшпен алмастыруға болады. Тең әсер етуші күш берілген күштерден қүрылған параллелограмм диагоналімен анықталады да, сол нүктеге түсіріледі 1 салдар. Қатты дененің бір нүктесіне түсірілген екі күш бір түзу бойымен бағытталған болса, онда олардың тең әсер етуші күші сол түзу бойымен үлкен күш бағытымен бағытталады да, шамасы күштер шамаларының алгебралық қосындысына тең болады. 2 салдар. Кез келгеи күшті осы күшке тең геометриялык қосындысына және сол нүктеге түсірілген екі күшке жіктеуге болады. 3 аксиома. (әсер және кері әсер туралы заң). Екі дене бірше-бірі әр уақытта шамалары тең бір түзу бойымен қарама-қарсы бағытталған күштермен әсер етеді Дене қозғалысының еркіндігін шектейтін шарттарды механикада байланыстар деп атайды Байланыс ролін атқаратын дене берілген, қозғалысы зерттелетін денеге қарымта күшпен әсер етіп, оның қозғалысын шектейді. Байланыс реакциясы байланысты ойша алып тастаған кездегі мүмкін болатын дене қозғалысының бағытына қарама-қарсы бағытгалады. Бұл күш денені тепе-теңдік күйінен қозғалысқа келтіре алмайды, сондықтан байланыс реакиясын пассив күш деп атайды. Тепе-теңдігі (не қозғалысы) қарастырылып отырған денеге, байланыс реакцияларынан басқа да байланысқа тәуелсіз болатын, күштер әсер етеді. Мұндай күштерді актив күштер немесе берілген күштер деп атаймыз. Актив күштердің бір ерекшелігі - тыныштықтағы дененің қандай да бір қозғалысқа келтіре алатындығында.
Байланыстардың негізгі түрлері: I. Денелердің өзара түйісуі - жылтыр бет (жазыктың), жылтыр қисық Жылтыр беттің реакциясы II. Денелерді шарнирмен байланыстыру а) жылжымалы шарнир (каток) - дененің тіреу жазықтығымен қозғалыс жасауына кедергі келтірмейді де оған перпендикуляр бағыттағы қозғалысын шектейді. Сол себептен оның реакциясы әр уақытта тіреу жазықтығына перпендикуляр бағытталады. б) жылжымайтын цилиндрлік шарнир (подшипник) Жылжылмайтын цилиндрлік шарнирдің өсі бойымен дене сырғанап қозғала алады. Сондықтан да цилиндрлік шарнирдің реакциясы оның осіне перпендикуляр жазықтықта жатады. в) жылжымайтың сфералық шарнир Сфералық шарнир дененің бір нүктесін қозғалмайтын етіи бекітеді. Дене осы бекітілген нүктесі арқылы отетін еспен айнала алады, бірак, сызықтық қозғалыс жаса алмайды. Қозғалмайтын нүктедегі реакция кеңістікте кез келген бағытта болуы мүмкін. Багыты да, шамасы да белгісіз толық реакцияның орнына одетге оның координаттык остердегі проекциялары ізденіледі. г) топса (подпятник) Топсаның цилиндрлік шарнирден айырмашылығы өстік күшті де қабылдай алатындығында. Топсаның реакциясы да сфералық шарнирдің реакциясындай кез келген бағытта болуы мүмкін. ІІІ. Иілмелі байланыстар а) жіп, қанат, шынжыр т.б.; жіп иілмелі және созылмайды дец есептеледі, сондықтан оның реакциясы әр уақытта жіптің бойымен ол ілігін нүктеге қарай бағытталады. б) үштары шарнирлермен бекітілген салмақсыз сырықтар; олардың байланыс реакциясы сырықтардың өстері бойымен немесе сырық үштарындағы шарнирлерді қосатын сызық бойымен бағытталады. Сырықтың жіптен айырмашылығы - оның керу күшімен қатар қысу күшін де бере алатындығында.
Кейбір жағдайларда балканың бір ұшы кабырғаға немесе еденге қазықша қадалып бекітіледі Бұл бекітуді - қадалаған ұш (заделка) деп атаймыз. Қозғалмайтын шарнирге қарағанда байланыстың мұндай түрі денеге тағы бір кедергі жасайды. Ол берілген дененің байланысқа қарағандағы айналысын болдырмайды. Сондықтан
Материалдар кедергісі - Конструкция элементтерінің беріктігін, қатаңдығын және орнықтылығын зерттейтін ғылым Беріктік- конструкцияның немесе оның жеке элементтерінің сыртқы күш әсеріне қирамай қарсыласу қабілеті. Қатаңдық- Кез келген дененің деформацияға қарсыласу қабілеті. Кризистік шамаға тең күш аумалы деп, ал осы күшке сәйкес стерженьнің күйі талғаусыз деп аталады. Сыртқы күш шамасының аумалы күштен қандайда бір аз шамаға артуы жүйенің тепе-теңдік қалпынан ауытқуын тудырады, яғни стержень иіліп, деформация шексіз өсіп кетеді. Мұндай құбылысты жүйенің орнықсыз күйі деп атайды. Екі өлшемі үшіншісінен әлдеқайда кіші денені брус-стержень деп атайды Ось дегеніміз көлденең қималардың ауырлық центрлерінің геометриялық орны. Қалыңдығы деп аталатын бір өлшемі өзге екеуінен едәуір кіші дене пластина деп аталады . Ара қашықтығы басқа өлшемдеріне қарағанда әлдеқайда кіші болатын екі қисық сызықты беттермен шектелген денелерді қабықша деп атайды . Үш өлшемдері өзара шамалас денелер массив делінеді. Бірінші жорамал. Кез келген дене есептелгенде үздіксіз тұтас орта деп қарастырылып, оның дискреттік (атомдық) құрылымы ескерілмейді. Екінші жорамал. Машина бөлшектері біртекті, яғни олардың кез келген нүктелерінің қасиеттері бірдей. Үшінші жорамал. Материалдар изотропты, яғни олардың механикалық қасиеттері барлық бағытта бірдей. Әр түрлі бағыттарда механикалық қасиеттері бірдей емес материалдарды анизотропты материалдар деп атайды. Төртінші жорамал. Күш түскенге дейін денеде ішкі кернеу жоқ Бесінші жорамал. Күш әрекеттерінің тәуелсіздік принципі (суперпозиция принципі Алтыншы жорамал жүктеу/скачать 18,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
денемен байланыс беттерінің бірімен-бірі түйіскен нүктедегі жалпы нормальдарының бойымен бағытталады және денеге түсіріледі.
реактивтік момент те әсер етеді.