сұйылтылған қатты ерітінділерде, олардың
көпшілігі болаттар жатады, легирленген
элементтердің
шоғырлануына
сызықты
тəуелді бағынушылық қабылдануы мүмкін
(3.9,
3.10-сурет).
Қатты
ерітінділі
беріктендіру əсіресе элементтерді енгізу
кезінде тиімді. Көміртегінің жəне азоттың
бұл
əсері
кристалдық
тордың
асимметриялық
бұрмалануы
арқылы
түсіндіріледі жəне осы элементтердің
атомдарының күшті өзара əрекеттесуі еріген
атомдардың шөгінудің əсерінен шығып
кетеді. Қатты енгізілетін ерітінділер пайда
болған кезде беріктендіру əсері қатты
субстратикалық
ерітінділерге
беріктендіруден қарағанда 10-100 есе
күшейеді.
Негізгі қорытпа элементтері
толығымен енгізілген
құрамында феррит пен қатты ерітінділердің
беріктігін анықтайтын кремний, никель, мыс, əлсіз
карбиді құратын марганец, көміртегі мен азот
құрамында тəуелсіз карбидтерді құрамайды жəне
аз мөлшерде (0.02% дейін) көміртегі мен азот құрайтын элементтер болып табылады. Ниобий,
ванадий, титан тəрізді карбид жасайтын элементтер арнайы карбидтермен байланыста тұрады,
алюминий нитридтермен немесе металл емес қосындылармен байланысты, хром жəне
молибденде карбидтер мен феррит арасында орналасқан, бірақ олардың ферритты қатайтуға
əсері олардың төмен концентрациясы арқылы болады.
Қатты ерітінділер басқа беріктендіру механизмдеріне əсер етуі мүмкін. Нəтижесінде
термиялық өңдеу олар екінші фазаның бөлшектерін шығару арқылы диспенсерлі қатаюына
ықпал етуі мүмкін. Ерітілген элементтерді қосу болатқа айналу температурасын төмендетуі
мүмкін, бұл өз кезегінде құрылымды, ноқат мөлшерін жəне дислокация тығыздығын
өзгертеді. Қатты ерітінділерді беріктендіру басқа механизмдермен байланысынлда металдың
беріктігіне қосқан үлесін дəл анықтайды.
Қатты ерітінділі беріктендіру болаттың икемділігіне жəне тегістігіне теріс əсер етеді. Бұл
жағдайда енгізуге арналған ерітінділер ауыстыруға арналған ерітінділерге қарағанда нашар
икемділік қасиеттерге ие. Барлық легирленген элементтер феррит қаттылығын арттырады. Бұл
жағдайда хром жəне əсіресе никель болат тұтқырлығын азайтпайды.
Достарыңызбен бөлісу: