С. Барлыбаева, Е. Лейман Глобализация и конвергенция медиа-развития

Телевидение на сегодняшний день является самой популярной платформой для медиа продуктов. С момента появления мобильного телефона в условиях интернет-глобализации заметен его огромный рост и проникновение в социум. Что собственно делает его не только средством коммуникации, но и помогает значительно опережать уровень использования телевидения в Казахстане (отчет страны, МДМ-Казахстан, 2013 г.).

В Казахстане существует проблема систематических и точных данных о потреблении новостей аудиторией. Поэтому сложно сделать конкретный вывод об основах оцифровок, шкал по сдвигам новостного роста, информации потребления в исследуемый период и т.д. Несмотря на те скудные данные, которые у нас имеются, можно сделать вывод о том, что телевидение в Казахстане было и остается на сегодняшний день доминирующим средством массовой информации для потребления новостей. Тем не менее, есть более живое и растущее сообщество пользователей тех же новостей в Интернете. Виден огромный рост количества интернет-пользователей, которые используют интернет как источник новостей. Хотя заметим, что интернет-рейтинги очень изменчивы. Существует канал Zero.kz , где появляется рейтинг онлайновых новостных ресурсов. С помощью данного сайта измеряют статистику по сайтам в Казахстане.

Таким же образом, в последние годы социальные сетях наблюдается небывалый рост. Приведем лишь один пример: в марте 2011 года в социальной сети Facebook было зарегстрировано 268,160 казахстанских пользователей, и через год в апреле 2012 года эта цифра увеличилась до 435,020 пользователей. В октябре того же 2012 года в Facebook-ом активно пользавались 616,120 зарегистрированных казахстанцев. То есть виден рост более чем в два раза в течение 18 месяцев.

Количественные данные для статьи были собраны из официальных сайтов республиканских телеканалов. Мы исследовали каждый сайт, просматривали прямую онлайн трансляцию, смотрели их социальные аккаунты и все это собирали в виде таблиц. В случае позитивного результата, отметили знаком «+».

Для сравнительного анализа мы использовали исследовательские работы американских и европейских ученых. Все это свидетельствует о том, что традиционная журналистика, печатное СМИ и телевизионная журналистика последовательно перенимают новые медийные технологии. Пред-ситуацию конвергенции в американской журналистике, автор книги «Convergence journalism» описывает следующим образом: «Журналисты должны понимать, что сегодня читателю, той же аудитории дорого время, которое он тратит на перелистывание и пересматривание новостей на телеканалах или печатных изданиях. Современный читатель не будет по утрам вычитывать огромные тексты в газетах в 96 страниц. Многие выходят из дома на работу перед началом выпуска утренних новостей. То есть нехватка остро ощущается нехватка времени. Автомобильное радио, мобильные краткотекстные новости в сотовом телефоне или в различных гаджетах стали популярнее и удобны в использовании. Таким же образом, они не читают газету или не смотрят телевизор на работе. Они движением одного пальца проверяют последние новости в Интернете. К тому времени когда заканчив рабочее время и вернувшись домой, офисный сотрудник пропускает все вечерние новости по телевизору, он перед сном предпочтет ознокомится с дневными собитиями опять же через интернет, который предоставляет новости 24 час в сутки, семь дней в неделю. Так и живут американцы 24/7». Такая же ситуация постепенно складывается в Казахстане. Если в 2009 году телеканалы были пассивны и не умели подавать себя и свои медиапродукты в интернет пространстве с помощью социальных аккаунтов и мобильных приложений, то сейчас спустя 6 лет они стали намного профессиональнее и опытнее, что мы наблюдаем по 24 часовой безостановочной работе новостных порталов.

Referenses

1. 
   Kolodzy, J. Convergence journalism: writing and reporting across the news media. Lanham, Md. : Rowman & Littlefield, c2006.
   
2. 
   Szczepaniak Renata. Media Convergence - Approaches and Experiences. PUBLISHER Peter Lang AG.Cracow, Poland. May 2013
   
3. 
   Edited by August E. Grant, Jeffrey S. Wilkinson. Understanding media convergence: the state of the field. New York: Oxford University Press, 2009.
   
4. 
   forbes.kz
   
5. 
   https://tengrinews.kz
   
6. 
   Edited by Heinz-Werner Nienstedt, Stephan Russ-Mohl and Bartosz Wilczek. Journalism and media convergence. Berlin ; Boston : De Gruyter, 2013.
   
7. 
   www.newreporter.org
   
8. 
   www.internews.kz
   
9. 
   http://khabar.kz/
   
10. 
    http://www.24.kz/
    

1. 
   http://kaztv.kaztrk.kz/
   
2. 
   http://www.astanatv.kz/
   
3. 
   http://www.ktk.kz/
   
4. 
   http://kazakh-tv.kz/
   
5. 
   http://www.31.kz/
   
6. 
   http://www.1tv.kz/
   
7. 
   http://kz.mir24.tv/
   
8. 
   http://on-tv.kz/
   

УДК 19.61.51

Казахский Национальный университет им. аль-Фараби

г.Алматы

enlik.ormahanova@mail.ru

Языковая ситуация современного Казахстана имеет свои особенности. Несмотря на то, что с момента обретения независимости Казахстана прошло двадцать пять лет понятие "манкуртизм", продолжает оставаться актуальной проблемой в казахском обществе. Слово "манкурт" впервые использовал киргизский писатель Чингиз Айтматов в романе "Буранный полустанок". О "манкуртизме" как социальном явлении, писал и известный общественный деятель Казахстана Мухтар Шаханов. Используя коммуникативно – прагматический подход, автор изучает причины проявления "манкуртизма" на казахстанском телевидении. В ходе проведенного исследования в статье проанализированы ошибки словоупотребления в медиадискурсе на примере казахстанской телепрограммы «Талант шоу».

The language situation of modern Kazakhstan has its own characteristics. Despite the fact that since independence Kazakhstan has been twenty five years, the concept of "mankurtism", continues to be an urgent problem in the Kazakh society. The word "mankurt" was first used by Kyrgyz writer Chingiz Aitmatov's novel "Buran stop". About "mankurtism" as a social phenomenon, and wrote a well-known public figure of Kazakhstan Mukhtar Shakhanov. Using communicative - pragmatic approach, the author examines the causes of manifestation "mankurtism" in the Kazakhstan television. In the course of the study in the paper analyzes word usage errors in the media discourse on the example of Kazakhstan's television program "Talent Show".

Қазақстанның тіл саясатында өзіндік ерекшеліктері бар. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғанына жиырма бес жыл өтсе де, қазақ қоғамында «мәңгүрттену» мәселесі өзекті болып саналады. «Мәңгүрт» сөзі бірінші рет қырғыз жазушысы Шыңғыс Айтматовтың «Буранный полустанок» атты романында қолданылған. «Мәңгүрттенуді» әлеуметтік көрініс ретінде қоғам қайраткері Мұхтар Шахановта жазған. Коммуникативтік –прагматикалық тәсілді қолдана отырып, автор Қазақстан телевизиясындағы «мәңгүрттену» мәселесінің пайда болуын зерттейді. Зерттеу барысында қазақстандық «Талант шоу» атты бағдарламасының негізінде медиадискурста жиі кездесетін қателер талқыланады.

Современное развитие средств коммуникации - это взрыв в структурах мышления, в стратегии восприятия мира. Масс-медиа становятся объектом культурно-идеологических ценностей. Дискурс представляет собой арену взаимодействия участников речевого акта: говорящего, слушателя и той реальности, которая находит отражение в тексте. Для успешного протекания коммуникативного акта говорящий, по мнению Т.А. ван Дейка, должен располагать информацией о «семантических стратегиях»: 1. Начальном состоянии того мира, в котором он действует; 2. «объективно» существующем положении вещей в мире; 3. Своих собственных возможностях и желаниях; 4. Желании других лиц; 5. Правилах и нормах, регулирующих предполагаемые действия слушающего в настоящий момент [1]. В середине 1970-х годов молодой казахский писатель А. Кекилбаев издал повесть "Кюйши" (испольнитель кюев). Именно эта повесть положила начало жизни новому понятию "манкуртизм" (Газета «Белый пароход» 2007). Позже понятие "манкуртизм" художественное развитие получило в романе Ч. Айтматова "И дольше века длится день", изданном в 1980 года. Манкурт не знал, кто он, какого рода - племени, не ведал своего имени, не помнил детства, отца и матери - одним словом, не осознавал себя человеческим существом, был чучелом. Все его помыслы сводились к утолению чрева [2].

Манкуртизм - синоним рабства. Но это не физическое, а духовное понятие. Манипуляция сознанием людей неизбежна. Любая власть пытается склонить общественное мнение на свою сторону, на поддержку политики, которую проводит. Манипулировать сознанием абсолютного большинства людей и доводить человека до потери памяти не одно и то же. Но между ними есть нечто общее. И в том, и в другом случае ставится цель изменить сознание и воздействовать на память человека. В массовом сознании ныне широко распространено мнение о том, что кто не знает родного языка и традиций - тот манкурт. В сущности незнание родного языка еще не является обязательным признаком манкуртизма. Бывают разные случаи: по объективным обстоятельствам человек не по своей воле очутился в чужой этнической среде и в отрыве от родного края он забывает свой язык. В 30-е годы многие казахи в поисках лучшей жизни откочевали в чужие края. Кто-то очутился на Западе, кто-то на Востоке. Судьба заставляла их скитаться по миру в поисках обетованной земли, где можно было бы не умереть от голода или шальной пули. Как можно причислять их к манкуртам? Суть манкуртизма – глубже, в самой сущности личности. Манкуртом, пожалуй следует называть того, кто, живя в нормальных условиях, не лишен насильно своих корней, а добровольно отрекается от своего языка, родной культуры, высокомерно и чванливо относится ко всему родному, предпочитая лишь иноземное, на его взгляд, более современное и цивилизованное.

О важности родного языка писал известный общественный деятель Казахстана Мухтар Кул-Мухаммед в статье «Основа национального бытия». «Языковой манкуртизм - позорное явление, род нравственного отступничества и духовного пораженчества, характеризующего не столько общество, где оно имеет место быть, сколько конкретных людей, поддавшихся этому соблазну, по сути эгоистическому и потребительскому, их низменные и недалекие попытки оправдать свою собственную узколобость и невежественное малодушие».

«Манкурты – казахи», как называет их известный ученый, историк-демограф, философ Гали Азимбай: «асфальтные казахи» - люди, потерявшие исконную идентификацию, но сохранившие лингвотип - русскоязычность. От своих этнических братьев они отличаются не столько незнанием казахского языка, сколько лингвоантагонизмом. Казахский псевдоэтнотип помнит свое не этногенетическое, а лингвополитическое начало. Манкурты - казахи равнодушны, которые живут, не заботясь, не думая о том, что их ждет, если казахи потеряют свой язык. Все развитые цивилизованные народы (русские, французы, украинцы) стараются продвигать свой язык, а другие языки являются вспомогательными, только манкурты-казахи цепляются то за тот, то за другой язык» [3].

Main body

Язык - важнейший и непременный атрибут, отличительный знак, совокупность культурно-исторического опыта конкретной нации, сложный идентификационный символ и источник ее цивилизационного самоопределения. Высказывание двадцатилетней давности академика Р. Г. Сыздык актуально и по сей день: «В ближайшее время будет идти борьба за сохранение богатого казахского языка с установленными нормами, правилами и сохранение национальной идентичности. Другими словами, мы должны бороться за культуру родного языка» [4].

На сегодняшний день языковая проблема на казахстанском телевидении может рассматриваться как проблема многоязычия. Язык выступает не только как связующее звено, но и как предпосылка всех граней социальной, культурной, этнической идентификации и самоидентификации. Освоение языка культуры и ценностей культуры - это, по существу, двуединый процесс. Поэтому ясно, что отношение к национальному языку в Казахстане сегодня - это индикатор отношения к стратегии самоопределения нации. Проблема языка в Казахстане приобрела политическую окраску. В 1990-е годы, после того, как казахский язык был провозглашен государственным, его противопоставляли другим, прежде всего, русскому [5].

В данной статье вопрос о роли казахского языка рассматривался с позиции его объединительной роли. Как сказал известный общественный и государственный деятель, просветитель, ученый-лингвист, тюрколог Ахмет Байтурсынов: «Одинаковое внимание нужно уделять как разговорному стилю, так и письменной речи. А еще нужно знать правила постановки слов в предложений». Советы Ахмета Байтурсынова никогда не утратят актуальность. По мнению авторов статьи, во избежание ошибок в письменной и устной речи необходимо проводить регулярные лингвистические экспертизы языка газеты, телевидения, радио на соответствие их нормам современного литературного языка, на предмет препяттствия инаязычному влиянию, пополнению лексикона за счет внутренних ресурсов казахского языка. Когда язык не функционирует, он перестает развиваться и умирает. Качество контента национального телевидения зависит от русскоязычных и казахскоязычных специалистов, которые будут соблюдать требования закона 50 на 50 и создадут интересные телепроекты. Телевизионный дискурс по праву станет образцом соблюдения норм казахского языка, а не их главным разрушителем. В отличие от средневековья, в современном мире, чтобы уничтожить или покорить народ, прибегают к методу «манкуртизации» данного народа через религию в виде насаждения сект, через язык и средства массовой информации. Вместе с языком утрачиваются менталитет, культура, все духовные качества, а значит, и сама нация. Манкурты равнодушно относятся к национальной культуре и не говорят на своем языке. Проявление социального манкуртизма в масс-медиа расшатывает идеи патриотизма, усиливает нигилизм по отношению к собственному прошлому, подчиняет сознание людей другим идеалам и целям, которые по своей природе или чужды, или не соответствуют национальному менталитету. Все это разрушает мировоззренческую основу сознания на рода и, в конечном счете, уничтожает идеалы и идейную базу жизни народа, без чего любое государство не может существовать.


Литература

1. Дейк ван Т.А. Язык. Познание. Коммуникация: Сб.работ/Пер. с анг.-М.: Прогресс, 1989.-311 с.

2. Ч. Айтматов, Собр. Соч. в 3-х т., т. 2, с. 300-302 1983 Издательство: Молодая гвардия

3. Кажегельдин А. Оппозиция средневековью. Из опыта политического противостояния в Казахстане 1998-2002 г. Лондон – Москва-г. Алматы, 2002

4. Сыздык Р. Ғ. Қазақ тілі мәдениетінің қазіргі проблемалары//Ғылыми таным үзіктері. Т. 2 – Алматы, 2009

5. Журнал “Известия НАН РК” (серия филологическая, 2009. №4 - с. 15-19)

1. Deik van T.A. Yazik. Poznanie. Kommunikacia: Sb.rabot/Per. s ang.-M.: Progress, 1989.-311 s.

2. Ch.Aitmatov, Sobr. Soch. v 3-h t., t. 2, s. 300-302 1983 Izdatelstvo: Molodaya gvardia

3. Kajegeldin A. Oppozicia srednevekovya. Iz opyta politicheskogo protivostoyania v Kazakhstane 1998-2002 g. London – Moskva –g. Almaty, 2002

4. Syzdik R. G. Kazak til madinietinin kazirgi problemalari// Gylymi tanim uzikteri. T. 2 – Almaty, 2009

5. Jurnal “Izvestia NAN RK” (seria filologicheskaya, 2009. № 4 – s. 15-19)

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Қазақстан Республикасы, Алматы қ.

e-mail: s.makulbekova93@mail.ru

elnaz_kaparova@mail.ru
Медиабілім – қоғам дамуының зияткерлік тренді ретінде
Жүзеге асырылғалы отырған «Ақпараттық Қазақстан-2020» мемлекеттік бағдарламасы еліміздің стратегиялық дамуына, қоғамның әлеуметтік-экономикалық, мәдени дамуына, отандық ақпарат кеңістігінің дамуына ықпал ететін маңызды қадам. Қазіргі таңда ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым бәріне қолжетімді. Біздің ең құнды капиталымыз – жастар қажетті ақпаратты ең алдымен интернеттен іздейді. Ақпарат көздерімен жұмыс істеу, қажетті, пайдалы ақпаратты іздеудің жолдарын, ақпараттың ақ, қарасын айыруды үйрету күн тәртібінде тұр. Осы орайда Қазақстанның жоғары оқу орындарында медиасауаттылық негіздеріне байланысты курстар енгізілуі тиіс. Курсты меңгеру барысында студенттер медиабілімберудің мағынасы мен даму болашағын, тарихын, өзекті мәселелерін, ақпарат алудың жолдарын, медианың қазіргі ақпараттық кеңістіктегі рөлін, медиабілімберу, медиасауаттылық және медиамәдениет арасындағы терминологиялық айырмашылықты, жаңа медианы пайдаланудағы медиақауіпсіздікті білуі тиіс.

Халықтың медиасауаттылық деңгейін бағалауға арналған ғылыми-зерттеулер, әсіресе өңірлерде жүргізілгені жөн.

Медиабілімнің негізгі бағыттарына:

а) қазіргі ақпараттық жағдайда жаңа ұрпақты өмірге дайындау;

ә) әр түрлі ақпаратты қабылдауға, оны адамның түсіне білуіне;

б) зардабының жүйкеге әсерін түсіне білуіне;

в) техника құралдарының көмегімен қарым-қатынас жасау қабілетін игеруге үйрету сияқты мәселелер жатады.

Еуропа Одағының құжаттарында «медиабілім» (media education) алынған ақпарат негізінде өздерінің ой-пікірлерін ашық білдіруге қабілетті, ақпарат құралдарына сыни және өзіндік көзқарасы бар отандық азаматтарды тәрбиелеу мақсатында медиақұзыреттілікті дамытуға бағытталған оқу ретінде айқындалады. Бұл оларға қажетті ақпаратты пайдалануға, оны талдауға, сондай-ақ ақпаратқа қатысты экономикалық, саяси, әлеуметтік немесе мәдени мүдделерді үйлестіруге мүмкіндік береді. Медиабілім адамдарды хабарламаларды жасауға, коммуникацияға мейлінше тиімді ақпарат құралын таңдауға оқытады. Медиабілім адамдарға өздерінің ойларын және ақпаратты еркін білдіру құқығын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл олардың жеке дамуына ғана әсер етіп қоймай, сондай-ақ, олардың әлеуметтік тұрғыда белсенді атсалысуын және интербелсенділігін күшейтеді. Бұл тұрғыдан алғанда медиабілім демократиялық азаматтыққа және саяси түсіністікке дайындайды. Демек, адам өмірінің барлық ағымында оқыту тұжырымдамасының бір бөлігі ретінде медиабілімді дамытқан тиімді болып табылады.

Инновация – ғылым жетістіктері мен тиімді тәжірибелері пайдалануға негізделген техника, технология, еңбекті ұйымдастыру және басқару саласындағы жаңалықтар енгізу. Инновациялық технологиялар – жаңадан енгізілгендерді жүзеге асыру кезеңдерін қолдайтын әдістер мен құралдар [1].

Журналистік білім беруде инновациялық қызметті қолдану ерекшелігі: оқыту үдерісіне журналистика білімі мен ғылымы саласындағы ғылыми зерттеулерді енгізу. Әдістемелерді инновациялық ретінде қарастыру қағидалары: инновациялық әдістер оқытудың кез-келген жағдайында қолданыла бермейді. Сондықтан бұрыннан тәжірибедегі тиімді әдістемелерге, нақты педагогикалық жағдайға сәйкес бейімдеу қажет. Жаңашылдық оқыту үрдісінің тиімділігін арттырып, оқыту нәтижесінің сапасына ықпал етеді деуге негіз бар. Осылайша инновациялық білім беру технологиялары: әдістемелік, ұйымдастырушылық, техникалық және т.б. сипаттағы жаңашылдықтан құралған белгілі бір педагогикалық жағдайда ұқсас нәтижелерді қайта қалпына келтіруді кепілдендіретін нормативтік құжат деңгейінде бейімделген оқыту үдерісін ұйымдастыру формасы [2].

Медианың идеологиялық маңыздылығы, өнеркәсіптің саласы ретінде олардың аудиторияның санасына ықпалы. Медиаақпарат санының жылдам өсуі, оны басқару және тарату тетіктерінің күшеюі. Негізгі демократиялық үдерістерге медианың ену қарқыны. Барлық салада визуалды коммуникация мен ақпарат маңыздылығының артуы. Болашақ талаптарға сәйкес бағдарланған оқушыларды, студенттерді оқытудың қажеттілігі. Ақпаратты жекешелендіруде ұлттық және халықаралық процестердің ұлғаюы.

«Медиабілім беру» түсінігі 1973 жылы ЮНЕСКО және Кино, телеарнаның халықаралық кеңесінің ақпарат секторының бірлескен кеңесінде тұжырымдалғанына қарамастан, ғалымдар әлі де болса осы күрделі пәнаралық құбылыстың анықтамасын зерделеуде. ЮНЕСКО-ның бастамаларына сәйкес, медиабілім беру астарында педагогикалық теория мен практикада ерекшелік және автономдық білім беру салаларының бір бөлігі ретінде қаралатын қазіргі заманғы бұқаралық ақпарат коммуникацияларын меңгеруде теория мен практика дағдыларына оқыту деп түсіну керек. Қазіргі заманғы мектептерде білім берудің жаңа технологияларына қызығушылық артып отыр.

Медиабілімнің БАҚ-ты білім берудің басқа салаларында, мысалы, тарих, құқық, физика, математиканы оқытуда көмекші оқыту құралдары ретінде пайдаланудың айырмашылығын білу қажет.

Соңғы жылдары мектеп оқушыларының әлеуметтік желілерге өздері туралы артық ақпарат салатын жағдайлар жиілеп кетті. Кейбіреулері алаяқтардың құрбанына айналуда. Мектеп бағдарламасына да медиасауаттылық мәселелеріне арналған пәндер енгізу қажет. Медиабілім алынған ақпарат негізінде өздерінің ой-пікірлерін айтуға қабілетті, ақпарат құралдарына сыни және өзіндік көзқарасы бар отандық азаматтарды тәрбиелеу мақсатында медиақұзыреттілікті дамытуға бағытталған оқу ретінде айқындалады. Бұл оларға қажетті ақпаратты пайдалануға, оны талдауға, сондай-ақ ақпаратқа қатысты экономикалық, саяси, әлеуметтік немесе мәдени мүдделерді үйлестіруге мүмкіндік береді. Медиабілім адамдарды хабарламаларды жасауға, коммуникацияға мейлінше тиімді ақпарат құралын таңдауға оқытады. Медиабілім адамдарға өздерінің ойларын және ақпаратты еркін білдіру құқығын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл олардың жеке дамуына ғана әсер етіп қоймай, сондай-ақ, олардың әлеуметтік тұрғыда белсенді атсалысуын және интербелсенділігін күшейтеді. Бұл тұрғыдан алғанда медиабілім демократиялық азаматтыққа және саяси түсіністікке дайындайды. Демек, адам өмірінің барлық ағымында оқыту тұжырымдамасының бір бөлігі ретінде медибілімді дамытқан тиімді болып табылады.

Медиабілімнің негізгі бағыттары:

а) қазіргі ақпараттық жағдайда жаңа ұрпақты өмірге дайындау;

ә) әр түрлі ақпаратты қабылдауға, оны адамның түсіне білуіне;

б) зардабының жүйкеге әсерін түсіне білуіне;

в) техника құралдарының көмегімен қарым-қатынас жасау қабілетін игеруге үйрету [3].

Медиабілім беру – педагогикадағы білім алушылардың бұқаралық байланыс заңдылықтарын оқуын жақтайтын бағыт. Негізгі міндеті – жас ұрпақты казіргі ақпараттық заман талаптарына, түрлі ақпаратты қабылдау мен талдауға дайындау, адамды оны түсінуге, оның психикаға әсерін білуге үйрету, байланыстың вербальдық емес формалары негізінде, техника құралдары мен қазіргі акпараттық технологиялар көмегімен қарым-қатынас жасау тәсілдеріне үйрету [4]. Медиа ұғымының тамыры тереңде жатқанын сонау ата-бабамыздан қалған асыл мұраларымыздан, тарихи мұрағат пен жәдігерлерден, салт-дәстүрлерімізден, еліміздің егемендігі мен тәуелсіздігін паш ететін нышандарымыздан да байқауға болады. Педагогикалық-психологиялық сөздікте медиабілім беру оқушыларға бұқаралық қатынас заңдылықтарын үйрететін педагогикалық бағдар. Оның негізгі міндеті болашақ ұрпақты ақпараттық жағдай өміріне, оны түсіне білуге, қазіргі ақпараттық технологияларды қолдана білуге үйрету [5]. Бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына қосылу еліміздің білім беру жүйесіне тың өзгерістер енгізуді көздеп отыр. Енді мектептерде білім беру үрдісі демократиялық жолмен ізгілендіру, тұлғаның өзін-өзі ойлантуға, жетілдіруге, өз іс-әрекетіне сын көзбен қарауға бағдарланып отыр. Мұндағы біздің назарымызды аударатын басты нәрсе тұлғаға бұқаралық ақпарат және қатынас құралдары (баспа, радио, кино, теледидар, видео, компьютерлік мультимедиалық жүйелер, интернет және түрлі әлеуметтік желілер) арқылы жеткен ұғым-түсінік болып табылады. Себебі, санасы әлі қалыптаспаған бала ұғым түсінікті сол күйінде шынайы қабылдап, түйгендерін өмірлік тәжірибесіне қолданып жатады [6].

Біздің болашағымыз ғылымды меңгерумен қатар, өмір сүру қағидаларын, құндылықтарды жете түсінетін, қазіргі қоғам талаптарына сай жастардың қолында екендігін түсінсек, Қазақстанның ақпараттық қоғамын қалыптастырудың басты факторы ретіндегі адам капиталы дамуының сапалы жаңа деңгейіне жағдай жасауымыз керек. Білім саласына ақпараттық коммуникациялық технологияларды сапалы енгізгенде ғана кең көлемдегі ақпараттық сауаттылық деңгейі көтеріледі. Сондықтан, сандық ғылыми білім беру ресурстарын мультимедиалық технологиялардың қолданылуымен жүйелі дамытуымыз қажет.

Қазіргі классикалық университет білім, ғылым, инновацияны ықпалдастыра отырып, білімнің жаңа мәдениетін қалыптастыруды көздейді.

Ақпараттық технология ғасырында өмір сүріп отырған әрбір адам ақпараттық мәдениетті меңгеру қажет. Жеке адам ғана емес, әлеуметтік топтардың ақпараттық мінез-құлқы маңызды. Ақпараттық мәдениет – ақпарат іздеу және өңдеу мәдениеті. Ақпаратты сараптай білу қажет. Ашық, өзге мәдениетке толерантты болу керек. Ақпараттық мәдениет – өзін өзі жетілдірудің, өсудің, білімді, білікті болудың, шығармашылық әлеуеттің, коммуникациялық белсенділіктің негізі.

Ақпараттық технологияны оқыту технологияларының бір түрлі ретінде оқу үрдісінде оңтайлы пайдалану тиімді және ол бүгінгі күннің қажеттілігі. Дегенмен, ақпараттық технологияны басқа технологиялармен бірге кешенді түрде пайдаланғанда ғана қоғам талабына сай жеке тұлға қалыптастыруға болатындығын естен шығармау қажет.
Әдебиеттер:

1. 
   Гузеев В.В. Планирование результатов образования и образовательная технология. – М.: Народное образование, 2000.
   
2. 
   Жуков г.Н. Основы общей профессиональной педагогики: учебное пособие. –М.: Гардарики, 2005.
   
3. 
   Маликова Н.Р. О некоторых инновационных методах преподавания социологии // Социс, 2002, № 2.
   

5. Вартанова Е. Л., Смирнова О. В. Медиаобразование в школе / Сборник программ для преподавания дисциплин. - М.: МедиаМир, 2010. - 320 с.

6. Айтимова У. Ж., Киянбеков А. Ж. «Об особенностях архитектур облачных приложений»/ Молодой ученый. - 2015. - № 7.2. - С. 9–11.

References:
1. VV Guzeev Planning results of education and educational technology. - M .: Education, 2000. 2. Zhukov GN Fundamentals of general professional pedagogy: a tutorial. -M .: Gardariki, 2005. 3. NR Malikova Some innovative methods of teaching sociology // Sotsis 2002, number 2.

4. Fedorov AV Development of media competence and critical thinking of students of pedagogical high school. - Monograph. - M .: ICOS UNESCO "Information for All", 2007. - 616 p.

5. Vartanova EL, Smirnova OV Media Education in the school / Collection of programs for teaching. - M .: Mediamir, 2010. - 320 p.

6. Aitimova W. J., Kiyanbekov AJ "On peculiarities of cloud application architectures" / young scientists. - 2015. - № 7.2. - S. 9-11.

ЮНЕСКО, халықаралық журналистика және

қоғамдық медиа кафедрасының

2 курс магистранты

Халықаралық маңызды мәселелер – адамзаттың бұдан былайғы тағдыры және әлеуметтік дамуы үрдістерінің мәнін ашатын аса маңызды мәселелер жиынтығы. Бұл ғылыми әдебиеттерде бірнеше топқа жіктеледі. Айталық, халықаралық қатынастар, соғыс және бейбітшілік мәселелері, этнологиялық, дамушы елдердің экономикалық тоқырауын жеңу, космос және әлемдік мұхитты бейбіт игеру, демография, аштық және тоя тамақтанбаумен күрес мәселесі, экология, ауа-райы және т.б. мәселелер кіреді. Әлемдік және отандық БАҚ-та көрініс тапқан халықаралық өзекті мәселелер осы айтылған маңызды тақырыптарды көтереді. Мәселен, соңғы уақытта халықты алаңдатып отырған жаңалықтардың қатарына саяси шиеленістер, климаттың өзгеруі, айтып келмейтін табиғи апаттар, экономикалық дағдарыс, әлемдік жылыну, ядролық қару және т.б жәйттер көптеп жазылып жүр. Әлемдік БАҚ-та осы орайда бәсекелестік те жоқ емес. Соңғы уақытта берілетін халықаралық өзекті мәселелердің мән-мағынасы емес, оның жылдам оқырманға тарауы маңызды болып отыр. Ақпараттық айқаста әлемдік БАҚ-қа отандық БАҚ өкілдері шамалары келгенше мықты бәсекелестік танытуға машықтанып келеді. Содан да әлемдік журналистикада ақпаратты оперативті түрде беру бірінші орынға шықты. Әсіресе халықаралық өзекті мәселелер төңірегінде болғанда әлемнің барлық түкпір-түкпірінен хабар таратылады. Оқырманды жақынырақ тарту үшін әрбір БАҚ өкілдері өздерінің шығармашылық шеберліктерін шыңдаумен келеді.

Халықаралық мәселелерге байланысты «The New York Times», «BBC», «СNN» және «The Guardin» секілді әлемдік озық басылымдар жиі мақалалар шығарып тұрады. Бұл басылымдардың өзіндік қалыптастырған қолтаңбасы және айтары бар. Сондай-ақ, бұл мақалаларды мықты журналистер қосыны дайындайды. Сөзі қысқа болғанымен, мағынасы тереңде. Мәселен, «World Economic Forum» атты блогплатформада «What are the 10 biggest global challenges» атты тақырыппен мақала жарияланған. Мұнда олар басқа елдерді бірігіп, өзекті мәселелерді шешуге шақырады. Блогерлер әлемдегі өзекті мәселелердің бірі ретінде азық-түлік қауіпсіздігі, жұмыссыздық, климаттың күрт жылынуы, қаржылық дағдарыс, адамдардың шамадан тыс ғаламторға тәуелдігі, гендерлік саясат және денсаулық сақтау саласын дамыту секілді өзекті тақырыптарды қозғайды.

Халықаралық өзекті мәселелердің әлемдік БАҚ-та жазылу сипатына келсек, онда нақты деректер, инфографика көрсетіледі және салыстырмалы талдауы міндетті түрде бірге беріледі. Мысал келтіре кетейік, әлемде 2015 жылы 7,3 миллиард адам тұрған. Бұл сан 2030 жылы 8,5 миллиардқа, 2050 жылы 9,7 миллиард жанға, 2100 жылы 11,2 миллиардқа жетеді деген болжам бар. Бүгінде әлемді халықтың денсаулығын қамтамасыз ету мәселесі алаңдатып отыр. Бұл үшін емдеудің жүйесін дамытып, көптеген мамандарды оқыту қажет. Міне осылай әлемдік БАҚ өкілдері болжау әдісін өте тиімді пайдаланады. Бұл оқырмандардың назарын аудартып, мақаланың мәнін аша түседі.

Тағы халықаралық өзекті мәселелердің бірі – климаттың өзгеруі. Жердің құрғақтағы орташа температурасы соңғы 50 жылда 1 ° C жылынып кеткен. 1970 жылдан бері улы газдардың апатты мөлшерде шығарылуы 80 % өскен. Оған қоса, көптеген халықаралық мәселелермен тең тұрған – жұмыссыздық. Халықтарды еңбекпен қамту турасындағы мәліметі бойынша, 2008 жылғы қаржылық дағдарыстан кейін 61 миллион адам жұмыс орнынан айырылған. Нәтижесінде қазіргі таңда әлемде жалпы саны 200 миллионға жуық адам жұмыссыздар қатарында. Бұл да әлемді ойландырып отырған өзекті мәселелердің бірі.

Одан кейінгі айтылған, азық-түлік қауіпсіздігі. Бейресми дерек бойынша, әлемде 2050 жылға қарай 9 миллиардқа жуық адам өмір сүреді деген болжам келтірілген. Бұл тұста ҚР президенті Н.Ә.Назарбаевтың азық-түлік қауіпсіздігі мәселесі туралы жиі айтатынын отандық БАҚ өкілдері арқылы халық жақсы біледі. Егер де азық-түлік қауіпсіздігіне жете мән берілмесе, адамдардың аш қалу қаупі басым. Біріккен Ұлттар Ұйымы тамақтануды жақсарту үшін, ауылшаруашылығы саласын 2030 жылдың тұрақты мақсатының қатарына кіргізген.

Осы заманғы озық технологиялармен жарақталған әлемдік БАҚ-тан отандық БАҚ-та кем қалып жатқан жоқ. Бүгінде Қазақстандағы БАҚ-қа қойылатын талап та жоғары болғандықтан, әлемді тітіреткен небір ірілі-ұсақты қауіп-қатерлерді де қал-қадірінше көрерменге таратып келеді. Оған қоса, Тәуелсіздік алған жылдардан кейін басылым, радио және телеарналардың саны күрт артты. Әлемдік БАҚ күрделі мәселелерді тек айтып ғана қоймай, онымен қоса диаграмма ұсынып, ұтымды шешу жолдарын да көрсетуге дағды алған.

Биылғы жылдың халықаралық деңгейдегі айтарлықтай маңызды жаңалықтардың бірі − Америка Құрама Штатындағы президенттік сайлау. Осыдан бірнеше күн бұрын президенттікке үміткер Дональд Трамп пен Хиллари Клинтон дебат өткізген болатын. Алдағы уақытта да кандидаттарды екі дебат күтіп тұр. Сол уақытта әлемдік БАҚ өкілдерінің бұл халықаралық жаңалықты қаншалықты жылдам және обьективті жеткізгенін бақылауға мүмкіндік туды. Шамамен 80 миллион көрерменді теледидарға телмірткен бұл дебат кезінде тек президенттік атаққа таласқандардың бет-бейнесін ғана көрсетіп қойған жоқ. Шетелдік БАҚ өздерінің саяси сауаттылығын да көрсете білді. Мәселен, «CNN» және «ORC» көрермендер арасында дебат аяқтала сала, сауалнама жүргізіп үлгірген. Онда үміткерлердің қайсысы жақсы сөйлегені туралы сұралыпты. Журналистердің дерегінше, бұл дебатта Хиллари Клинтонның өзіне деген сенімділігі тіпті жүрісінен-ақ байқалған көрінеді. Оған қоса, дебат аяқтала сала, шетелдік журналистер сарапшылардың пікірін білген. Мәселен, сарапшы маман Мэттью Даллек дебат кезінде Хиллари Клинтонның Дональд Трампты тізе бүктіргенін айтады. Ал Skype әлеуметтік желісі арқылы Андра Гиллеспи есімді көрермен Хиллари Клинтонға берілген оң бағаларға қарамастан, Хиллари Клинтонге өзінің осал тұстарымен жұмыс істеу керектігін айтқан. «Голос Америки» басылымы өз кезегінде Америка Құрама Штаттындағы президенттікке үміткерлерге бағаны дебат аяқтала салған соң берді. Көп күттірместен, бұл басылым сарапшылардың пікіріне қосылып, дебаттың жеңімпазы ретінде Хиллари Клинтонды тапқан. Өйткені, жүргізілген сауалнама нәтижесінде Дональд Трамп қарсыласынан бар-жоғы 2% кем дауыс жинаған. «Голос Америки» басылымына сұхбат берген Эмори Университетінің саясаттанушысы Алан Абрамович дебатқа қатысты ойын былай білдірген: «президенттікке үміткер Хиллари Клинтон көрермендердің пікірінше бірінші дебат кезінде жақсы сөйледі. Енді бұл жағдай Дональд Трампты тығырыққа тірейді» дейді. Әлемдік БАҚ-ты аузына қаратқан бұл саяси оқиғаға өз деңгейінде баға берілді. Көптеген сарапшылар мен саясаттанушылар халықаралық жаңалыққа қатысты сыни пікірлерін де ашық айтты. Бұл халықаралық өзекті мәселелердің әлемдік БАҚ-та жазылу сипатының ерекше белсенді екендігін көрсетеді. Бәсекелестік заманда түрлі ақпараттық порталдар, басылымдар, телеарналар мен радиолар бір-бірінен түрлі жаңа технологиялардың көмегімен ұтымды болуға тырысуда. Өйткені, қазіргі таңда халық тек тыңнан түрен салған БАҚ өкілдерін ғана көреді, оқиды және болған оқиғаға пікір білдіреді. Сондай-ақ, АҚШ-тағы дебат кезінде тікелей көрсетілімдер, әлеуметтік желідегі пікірлер бірден көрерменге жол тартты. Бұл шетелдік басылымдарда бұрмалаушылыққа бой алдырмайтынын білдіреді. Және ақпарат халыққа жедел түрде ұсынылатынымен танылады. Мұның өзі бүгінгі журналистиканың өзекті мәселелерді жазудағы жаңа тәсілдері болып саналады.

1.Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.

2.http://www.golos-ameriki.ru/