С. В. Кожанова Жалпы иммунология
§ТАТ-киназалардын байланысуымен жалғасады
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
§ТАТ-киназалардын байланысуымен жалғасады. Цитокиндер ренепторлары суббірліктерінін лиганд әсерінен гомо- немесе гетеродимерленуі тек кана 5ТАТ транскрипциялык факторларынын белсенуімен димерленуіне ғана емес МАРК-кас- кадынын (МАРК — тПо£еп асііуаіесі ргоіеіп кіпазех) және ^ҒхВ транскрипциялык факторының белсенуіне де алып келеді. МАРК — протеинкиназалар және баска реттеуші нәруыздарының фосфорла- ну серпілістер каскадтары жасуша бетінен ядроға немесе баска жасу- ша ішілік компоненттеріне берілу аркылы біріншілік эффекторлык белгілердін сатылап декодтануын камтамасыз етеді. Бұл үдеріс кабыну және иммунды жауапты тудыратын организмнін жасушаларының бірігіп жауап етуімен аякталады. Мысал үшін, апаптозға арналған белгіні тасымалдауға ТЫҒ тобы рецепторларының арнайы «өлім» домені катысады, ал бөлініске арнал- ған белгілер 8ТАТ тұкымдастығының жасушаішілік нәруыздарының катысуымен тасымалданады (4.2-сурет, түрлі түсті суретті караңыз). Цитокиндердің ерігіш рецепторлары. Цитокин рецепторлары лиган- даларды байланыстыру кабілетін сактаған ерігіш калпында да бола алады. Цитокиндердін ерігіш рецепторлары мембраналык рецептор- дан фермент көмегімен алшакталған жасушасыртылык домені бо- лып келеді; оларды кан сарысуы мен зәрден табуға болады. Ерігіш рецепторлар өздерінің лигандаларына жоғарыаффинді болады да цитокиндерді мембраналык рецепторларға жеткізбей бейтарап- тай алады. Олар бәсекелес антогонистер кызметін аткара отырып цитокиндерді закымдану ошағына тасымалдауға және организмнен сыртка шығарьшуына катысады. Интерлейкин-2 ерігіш рецепторлары (зІЬ-2К) ИЛ-2 мембраналык рецепторыньщ арнайьшығы төмен суббірлігінін фрагменттерінен тұрады. 5 іі _-2В мембрана бетінен сыпырьшып түсуі Т-лимфоциттер мен макрофагтардын белсенуі кезінде жүзеге асады. Сонымен, ИЛ-2 шеткері қандағы концентрациясы туа біткен және адаптивті иммундык жүйенің жұкпалы-антигендік стимулдарына белсенуінің ерте кезеңін сипаттай алады. Интерлейкин-4 ерігіш рецепторы (ПІ-4К) екі суббірліктен — ИЛ- 4ті жоғары арнайлыкпен байланыстаратын а-суббірлігінен және 62 I Бөлім. Иммундық жүйе. Жалпы сипаттамасы байланыстын тұрақтануына үлес қосатын ү-суббірлігінен тұратын жоғарыаффинді кешен. 1Ь-4К а-тізбегі цитокиндік рецепторлардын тұкымдастығына кіреді. 1Ь-4К ерігіш калпы альтернативті сплай- синг нәтижесінде калыптасады. ІЬ-4К аз ғана мөлшерде ізашар В-жасушаларында, жетілген бірак белсенбеген Т- және В-лимфопит- терде экспрессияланады. Жасушалардың белсенуі 1Ь-4К денгейінін өсуіне алып келеді. Интерлеикин-6 ерігіш рецепторы (зП-бЯ) екі тізбектен тұрады: ІІ_- 6Ка—80 к Б молекулалык салмағы бар гликопротеиннен және ІЬ-бК р- 130 кО молекулалык салмағы бар гликопротеиннен. ІЬ-бмембраналык рецепторы ыдыраған кезде 55 кОмолекулалык салмағы бар $ІЬ-6К деп белгіленетін айналымдағы формасы түзіледі. $ІЬ-6К жедел және со- зылмалы қабыну кезіндегі бауырда орын алатын үдерістерге катысады. Онын жоғары мөлшерлері АИТВ-мен жұкпаланған және көптік мие- ломалалар мен В-лимфоцитарлы лейкоздармен наукастанған адамдар- да кездеседі. Ісік некроздаушы факторының I ерігіш реңепторы (зТИҒ-НІ), тағы да СО120а деп те аталады. Арнайы жоғарыаффиндік мембраналык рецепторлармен байланыскан кезде өзінін биологиялык белсенділігін көрсетеді. Тіндердін көбінін жасушаларында экспрессияланады. Әр түрлі жасушалардың белсенуі мембраналык рецепторлардын протеолиздік ыдырауына және олардың ерігіш формаларынын калып- тасуына алып келеді. $ТЫҒ-КІ айналымдағы ТЫҒ-ты тұрактандырып, онын жартылай ыдырау уакытын ұзартады. Апаптозға катысады, со- нымен катар вирустарға карсы белсенділікке ие. $Т^Ғ-КІ мөлшерінін кан сарысуында жоғарылауы онкологиялык аурулар, созылмалы бүйрек жетіспеушілігі кезінде байкалады. Сонымен катар, $Т^Ғ-КІ деңгейі адамдағы паразитемия және безгек ауруының ауырлығымен сәйкестенетіні белгілі. Ісік некроздаушы факторының II ерігіш рецепторы (зТИҒ-ЯІІ), СО 120(3 деп те аталады. Тіндердің көбінін жасушаларында экспрессия- ланады. Жасушалардың белсенуі кезінде мембраналык рецепторлардың протеолизі нәтижесінде калыптасады. $ТЫҒ-К11 айналымдағы ТОТ-ты тұрактандырып, оның кан сарысуындағы жартылай ыдырау уакытын ұзартады. $Т^Ғ-КІІ деңгейін анықтау арқьшы иммундык жүйенін кызмет ету каркындылығын бағалауға болады. II Бөлім ТУА БІТКЕН ИММУНИТЕТ |