С. В. Кожанова Жалпы иммунология
З-Тарау НЕГІЗГІ ГИСТОСӘЙКЕСТІК КЕШЕН
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| З-Тарау
НЕГІЗГІ ГИСТОСӘЙКЕСТІК КЕШЕН Негізгі гистосәйкестік кешенінің күрылысм мен қызметтері. МНС I класс антигендерінің кұрылысы мен кызметтері. МНС II класс және III класс антигендерінің күрылмсм мен кызметтері. НЬА-гендердің поли- морфизмі және популяцияда таралуы. НЬА-антигендердін аурулармен байланысуы. НЕГІЗГІ ГИСТОСӘЙКЕСТІК КЕШЕНІНІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН ҚЫЗМЕТТЕРІ Гистосдйкестік антигендері ағзаның барлық ядролы жасушалардың бетінде болатын күрделі гликопротеид нэруыздары болып табылады. Әр адамда ондай нэруыздар жиынтығы ерекше болады. Дәл осыларға карсы трансплантация кезінде серпіліс дамиды және олар адаптивті иммунды жауап дамуында өте манызды рөл аткарады. Гистосәйкестік антиген- дер мен оларды кодтаушы гендер гистосәйкестік жүйені кұрайды. Негізгі гистосәйкестік кешенді (МНС ағылш. — Ма/ог Нізіосот- раІуЫШу Сотріех) табу және зерттеу XX ғасырда медицина мен биологияның маңызды жетістіктері болып табылады. МНС-кешенмен кодталатын өнімдерді гистосәйкестік антигендері немесе МНС-ан- тигендері деп атайды. «Өзінікін» тануда негізгі рөл атқаратын МНС-ң өнімдері барлык сүткоректілерде және кұстарда табылған. Тышкандарда бұл кешен- ге Н-2-антигендер, адамдарда НЬА-жүйесі (Нитап Геисосуіе Апіі^епз 8у$(ет — адамдардың лейкоциттік антигендер жүйесі) немесе НЬА- деп аталатын кешен кіреді. НІЛ-кешен аталуы барлык жасушалардың арасында лейкоциттерде өте жаксы берілгеніне байланысты. 1958 ж. шеткері канның лейкоциттерінде осы антигендерді бірінші ашкан француз ғалымы Ж. Доссе болды. НЬА-гендер адамның 6 хромосомасының қысқа иығында орналасады жэне оған 6 локус кіреді: А, В, С, ОР, 0 0 , ОК. Хромосоманың центро- мерасынан бастап локустар орналасуы: Ә (ОР, ОО), ОК, В, С, А. Әр З-Тарау, Негізгі гистосәйкестік кешен 41 локуска гендердін өте көп аллельдік варианттары кіреді, оларды телімді (ерекшеліктері) деп атайды және араб цифрларымен белгілейді. Мыса- лы, Алокусына мынадай аллельдік варианттары кіреді — 1, 2, 3, 9, 10, 11, т.б. (4, 5, 6, 7, 8 цифрлы белгілері А локусында жоқ, өйткені Ш А- жүйесін зерттеу барысында осы номерлер бойынша гендер В локусында орналасқан болып табылды). Қазіргі кезде жаксы зерттелген Ажәне В локустары, осы локустардын көптеген аллельдері аныкталған. Казір А локусында 60-тан аса, В-локусында 136, С-локусында 38 аллельдер аныкталған. 1) локустын өзі 2 локустан тұрады, сонын ішінде 0 0 , ОР. ОК-локусына — 139 ал- лель кіреді, 0 0 — 40-тан аса, ОР — 80 шакты аллельдері аныкталған (3.1-сурет). НЬА-жүйені зерттеулер Жан Доссе бірінші НЬА-антигенді 1958 жылда ашкан кезінде басталған. Кейіннен адамның аллоантигендері туралы мәліметтер көбейген, НЬА-ерекшеліктерді халыкаралык стан- дарттау кажет болғанда гистосәйкестік бойынша Жұмыс Кенесі ( НШі- сотраііЬИііу \Уогк$һор) кұрылып, 1964 жылдан бастап әрекетін баста- ды. Казіргі кезде толык дәлелденбеген, яғни ДДҰ номенклатуралык комитеті бекітпеген, НЬА-ерекшеліктері «\ ү » белгісімен көрсетіледі (ағылш. «\үогк» — жұмыс, жұмыста сөзінен), мысалы, НЬА-В\ у 24. 1965 жылы НЬА-жүйенін полиморфизмі туралы пікір айтылды және 1970 жылға карай екі өзгеше локустардың аллельдік вариантта- ры белгіленді. Содан кейін 1972 жылы халыкаралык зертханаларда жер шарынын 60 популяциясында іріктеулер өткізілген. 1975 жылы НІА-С-ерекшеліктері аныкталған. НІА-О-ерекшеліктері 1977 жылы гомозиготалы жасушаларды іріктеу көмегімен анықталған. 1984 жыл- ға карай НЬА аурулармен тығыз байланыстары туралы зерттеулер рр э а ов I--------- 1 I------------------------------ 1 ( З а р а р ( 3 а В С А жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|