С. В. Кожанова Жалпы иммунология
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| ерігіш ісік антигендері мен айна-
лымда жүретін иммунды кешендер де бола алады. Бұл кезде олар Т-лимфониттердін антигентанушы рецепторларына кедергі жасайды да, оның ісікке карсы белсенділігін төмендетеді. Кедергі факторларды ауру канынан жою үшін плазмаферез, иммунсорбция, сау донорлардан кан ауыстырып кұю тәрізді шаралар колдану аркылы өткізіледі. Бірак І§С-н ісікке карсы рөлі біркалыпты болмайтынын айту керек. Біркатар жағдайда, бұл топтык антиденелер комплемент белсендігін тудыра алады және ісік жасушаларының комплемент тәуелді лизисін коздырады. Сонымен катар, 1§С жасушалык иммунитетдамуында, яғни жасушаяық антиденетэуелді цитотоксикалықта катысады (АТЖЦТ), нәтижесінде жасушалар еріп, жойылады. АТЖЦТ механизміне организмдегі әр түрлі жасушалар қатыса алады (17.1-сурет). АТЖЦТ жасушалык және гуморалды иммунитет арасында шекаралык механизм болып табылады. Бұл серпілісті лимфоциттердің арасында не Т-, не 17.1-сурет. Антиденетәуелді жасушалык цитотоксикалык әсері 320 III Бөлім. Адаптивті иммунитет В-лимфоциттерге жатпайтын бетінде І§С-ге арналған Ғс-рецепторлары бар үлкен гранулалы К-лимфоциттер аткарады. Бұл жасушаларды бұрын N К-жасуша деп атаған, ал казір табиғи жасушалардың субпопуляциясы деп атайды, ал ІМК-лимфоциттер ісік жасушаларына арнаиы емес цитотоксикалық әсерін көрсетеді. І§0 молекуласы өзінің ҒаЬ-үзіндісімен ісік жасуша бетіндегі антиген детерминантымен байланысады, ал Ғс-үзіндісі К-жасушанын Ғс-рецепторымен косылады. Бұл рецепторлар аркылы К-жасуша белсенеді және ісік жасушасынын мембрана бұзатын біркатар медиаторлар (нәруыздар) түзеді. Жоғарыдағыларды коса келе, ісікке карсы иммунитетте В-жүйенің рөлі бірыңғай емес. Жиі жағдайда ісік антигендеріне карсы антидене түзілуі ісік өсуіне тоскауыл жасамайды, керісінше оны үдетеді. Соған карамастан, кейбір ісіктер кезінде антиденелердін ісікке карсы әсері болады, бірак В-жүйесін коздырушы заттарды байкап тағайындау ке- рек, себебі ісік ауруының ағымын әрі карай киындатуы ыктимал. ҚАТЕРЛІ ІСІККЕ ҚАРСЫ ИММУНИТЕТТІҢ ЖАСУШАЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІ Қатерлі ісікке карсы иммунитетте манызды рөлді туа біткен және адаптивті иммунитет жасушалары, біріншіден Т-лимфоциттер, ма- крафагтар, АК-жасушалар атқарады (17.2-сурет). Т-лимфоциттердің ішінде ісік жасушаларына карсы арнайы цитотоксикалык кызметті Тхі және СЭ8+ цитотоксикалык Т-лимфоциттер (ЦТЛ) аткарады. Тхі ісік антигенін II класс МНС антигендерімен бірге, антигента- ныстырушы жасуша (АТЖ) бетінен танып, белсенеді және цитокин- дер түзеді. Олардың көмегімен ісікке карсы иммуниттетің біркатар механизмдері косылады. Сөйтіп, Тхі түзетін ИЛ-2 аутокринді түрінде Тхі, С 0 8 +ЦТЛ мен N К-жасушалардын көбеюін косымша күшейтеді; солай иммунды жауаптын күші жоғарылайды. Тхі бөлетін ісік не- кроздаушы факторлар ТІЧҒ-а және ТҚҒ-Р ісік жасушаларынын апоп- тозын тудырады. Тхі, СӘ8+ ЦТЛ және ҚК-жасушалар бөлетін ІҒЦ-ү ісіктің өсуін тежеумен бірге, эндогенді иммунмодулятор ретінде, ісікке карсы иммунитетте катысатын макрофагтарды, Т-лимфоциттерді және N К-жасушаларды белсендіреді. Макрофагтарды Тхі макрофаг каруландырушы фактор да (МАҒ) бөлу аркылы белсендіреді. СӘ8+ ЦТЛ ісікке карсы арнайы цитотоксикалық әсер көрсетеді. Олар ісікерекшелі антитендерді I класс МНС нәруыздарымен бірге 17-Тарау. Ісікке қарсы иммунитет 321 17.2-сурет. Цитокиндердің ісікке карсы иммунитетте катысуы танып, белсенеді және ісік жасушаларына цитотоксикалық әсер көр- сететін грануласынан біркатар цитокиндерді түзеді. Ол цитокиндер: перфорин, лимфотоксин (ісік өлтіруші, фактор-|3 — Т ^Ғ -Р ) және фрагментиндер. Бөлінген перфориннін мөлшеріне байланысты ісік жасушалары не некрозға, не апоптозға ұшырайды. Егер перфорин аса жоғары мөлшерде болса, ісік-жасуша мембрана- сында көп өзектер пайда болып, жасушалардын лизосомды ферменттер белсенуімен және кабыну серпілісмен бірге жүретін осмостык лизис көбірек жүреді. Мүндай жасушаның өлуін некроз деп атайды. Егер пер- форин мөлшері төмен болса, онда аз өзектер аркылы жасушаға фраг- ментиндер түсіп, ісік жасушаның апоптоз аркылы өліміне соктырады. Апоптоз үдерісі Т ^ Ғ -р ісік жасушалардың Ғаз-рецепторларымен (С095) байланысқанда күшейеді. Ескертуде болуы тиіс, негізі көпшілікті ісік жасушаларынын бетінде МНС 1 класс нәруыздарының экспрессиясы өте күрт төмендейді, не жойылады. Сондыктан СЭ8+ ЦТЛ ісік жоюында рөлі төмендейді. Қа- 322 III Бөлім. Адаптивті иммунитет терлі ісік тану кезінде «анкау» СЭ8+ ЦТЛ белсенуі, екінші — костимул- даушы белгі алуға байланысты болады, ал ісік жасушаларының көбінде костимулдаушы молекулалар негізі аз болады, сондыктан «аңкау» СЦ8+ ЦТЛ екінші белгі алмай, клондык анергияға ұшырауы мүмкін. Экспе- рименталды түрінде тышкандар меланомасы жасушаларына В7 кодтау- шы генді енгізгенде, «анкау» СЭ8+ ЦТЛ, жетілген дифференциаланған жасушаға айналуы белсенгендігі көрсетілген. Бұл жағдай меланомаға карсы В7 трансфекциялы меланома жасушаларынын негізінде вакцина дайындауға мүмкіншілік береді. МК-жасушалар. ІЧК-жасушалардын ісік жасушаларды тануы МНС- нәруыздармен рестрикцияланбаған, сондыктан ісіктердін көбінде МНС I класс молекулалары азайған кезде, олардың белсенділігі төмендемейді. Белсенді ісік жасушаларын КІ К-рецепторларымен таныған ІЧК-жасушалар негізі Т ^ Ғ -а мен ІҒ1Ч-а және перфорин бөледі, солар аркылы ісік жасушаларынын апоптозын шакырады. Со- нымен катар, ІҒЬІ-а Тхі мен эффекторлы С Э 8+ ЦТЛ дифференцияла- нуын да белсендіреді. жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|