Сабақ: № Мектеп: Жақсы №1 орта мектебі Күні: 30. 01. 2017. Мұғалімнің есімі: Кантарбаева А. С

• 
  Оқушыларға электр кедергісінің температураға тәуелділігі, асқын өткізгіштік туралы түсінік беру.
  
• 
  Оқушыларды өз бетімен ой қорытындыларын жасай білуге, топпен жұмыс жасауға дағдыландыру.
  
• 
  Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа, белсенді қатысуға тәрбиелеу.
  

Өз ойларын толық, нақты жеткізе алады.

1.Амандасу. Сыныпты түгендеу. Оқушыларды түгендеу. Сабаққа назарларын аудару.

2. Оқушыларды топқа бөлемін ампериметр, вольтметр, реостат суреттер атауымен.

3. . Оқушылардың үйге берілген тапсырмаларды қалай меңгергендерін тексеру:

(ФИЗИКАЛЫҚ ДИКТАНТ) Оқушылардан жауап аламын 5мин.

1.Амандасады. Сынып сабаққа әзірленеді. Жинақталады. Сабаққа назарларын аударады.

2. Топқа бөлінеді
3. Оқушылар сұрақтарға жауап береді. жауап аламын 5мин.Тест жұмысы орындайды

5мин.

Тест карточка

Дәптер

Слайд

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау: жаңаша көзқарас. Әдістемелік құрал.

Арнайы даярланған /«Даналық ағашына» кері байланыс парағы/, қалам.

3. 
   Формула жазылған куб беріледі. Әр топтан бір оқушы шығып лақтырады. Қандай формула түссе, сол формуланы сипаттап айтып береді.
   

1. 
   Ɛ=А_б/ q
   
2. 
   I=q/t
   
3. 
   U=A/q7
   
4. 
   I=U/R
   
5. 
   R=ρ*l/S
   

- оқушылар өз тәжірибелері арқылы жаңа білім туралы өзіндік түсінік пен пікір қалыптастырады;

- жаңа білім жайлы өзіндік түсінік қалыптастырады

1. 
   «Өкіл статегиясымен» өздері мәлімет алады.
   

Өткізгіштің кедергісі R оның өлшемдері мен материалына тәуелді екенін білеміз.

Өткізгіштің кедергісі оның температурасына тәуелді бола ма? Бұл сұраққа жауап беру үшін мынандай тәжірибені жасайық. Спираль сияқты иілген темір сымды ток көзі және амперметрге қосылған тізбекке тізбектей қосамыз. Амперметрдің көрсетуін анықтап алып, спиральды шамның жалынына ұстап қыздырамыз. Спираль қызған сайын, амперметр тізбектегі токтың азайғанын көрсетеді.

Демек, қызғанда темір сымның кедергісі артады. Темір спиральды басқа металдан жасалған өткізгішпен ауыстыра отырып, қыздырған кезде барлық металдардың кедергісінің артатынын байқаймыз.

Кейбір таза металдардың кедергісі әжептәуір, ал қорытпаларда кедергі аз артады. Температура артқанда, кедергісі ешқандай өзгермейтін арнайы қортпаларда бар. Оларға константан мен манганин жатады. Оларды этолондарды, реостаттар мен басқа да аспаптарды дайындауға пайдаланылады.

Химиялық таза металдар үшін:

ХБЖ-жа өткізгіштің температуралық коэффициентінің өлшем бірлігі: . Кесте

Сұйық өткізгіштерді – электролиттерді қыздырғанда, басқаша құбылысты бақылауға болады. егер тізбекке темір сымның орнына қандай да бір электролитті (мысалы, тұздың судағы ерітіндісін) қосатын болсақ, онда электролит қызған сайын, токтың артатынын амперметрден байқаймыз. Сонымен, температура артқанда, электролиттердің кедергісі кемиді.

Өткізгіш кедергісінің температураға тәуелділігі кедергілер термометрлерін, яғни температураларды өлшейтін құралдарды жасағанда пайдаланылады.

1911 жылы голландия физигі Камерлинг-Оннес тамаша құбылысты байқады. Ғалым қайнау температурасы 4,1 К болатын сұйық гелийді пайдаланып және әр түрлі металдарды тоңазыта отырып олардың кедергісін өлшеген. Металдардың әрқайсысының кедергісі өзіне тән «сындық» температурада кенет нөлге дейін төмендеген. Сонымен Камерлинг-Оннес сынап үшін 4,12 К-ге (-269⁰С шамасында) тең сындық температураны алды; қорғасын үшін ол 7,3 К-ге (яғни -266⁰С шамасында) тең. Осы құбылыс асқын өткізгіштік деп аталады.

Асқын өткізгіштіктің үлкен практикалық мәні бар. Асқын өткізгіштік күйінде тұйықталған өткізгіштегі ток күші, кедергінің болмауы салдарынан, шексіз ұзақ уақыт бойы сақталады. 1925 жылы мыс сақинамен жасалған тәжірибеде тіпті 2,5 жыл өтсе де, сақинадағы ток күшінің ешқандай кемімегені байқалған.

Қазіргі таңда Күннің магнит өрісінен он мың есе күшті магнит өрісін беретін өте қуатты асқын өткізгішті электрмагниттер жасалған.

(15 мин)

2. Оқушылар әр бұрышына суреттер салып жапсырады, жапсырған соң бір бұрышынан бастап Қысым тақырыбына байланысты мәтін құрайды.

• 
  анализ, өз ойлары мен түсініктерін өздері игерген мәліметтері арқылы жеткізеді
  
• 
  синтез, бір-бірімен ой бөліседі
  

• 
  сабақ қорытындысы
  

1.Есептер деңгейлік есептер беремін

№1 карточка

1.Өткізгіш ұштарындағы  кернеу 220 В тең болған кезде  амперметр 5 А ток  көрсетеді. Сондағы  кедергінің қанша  болғанын есепте.

2.Электр  сорғыту  қондырғысының  кернеуі  45кВ. Су мен  мұнай  араласқан  қоспаның  кедергісі  15кОм болса, онда қоспа  арқылы  өтетін  токтың  шамасын есептеңдер.

№2 карточка

1.Егер тізбектегі  кернеу  220 В, кедергі 4 Ом болса, тізбектегі  ток күші  неге тең ?

2.Өткізгіштен 0,40 А ток өткенде, өткізгіштің ұштарындағы  потен-циалдар айырымы  8,0 В болды. Өткізгіштің кедергісі  неге тең ?

№3 карточка

1.Электрбұрғы  орамының  кедергісі  20 Ом . Егер электрбұрғы  19А ток күшіне  есептелген  болса, онда  оған  қандай кернеу  берілуі тиіс?

2.Электрплитка  220В кернеуге  арналған. Оның спиралінің  кедергісі  75 Ом тең. Ток күшін тап. 

№4 карточка

1. Кедергісі 84 Ом-ға тең реостаттың орамасы көлденең қимасының ауданы 1 мм² болатын никель сымнан жасалған. Сымның ұзындығы қандай?

2. Кернеуі 220 В желіге: а) 30 Ом, 5А; б) 2000 Ом, 0,2 А деген жазуы бар реостатты қосуға бола ма?(7 минут)

Ыстық орындық.

Сұрақтар

1. 
   Метал өткізгіштер кедергісінің температураға тәуелділігі қандай? Бұл құбылыстың себебі неде?
   
2. 
   Өткізгіш кедергісінің температураға тәуелді формуласын ата?
   
3. 
   α дегеніміз не? Өлшем бірлігін ата.
   
4. 
   Асқын өткізгіштік дегеніміз не?
   
5. 
   Асқын өткізгіштік құбылысы туралы не білесіңдер?
   

1. Есептер деңгейлік есептершығарады.

2.Қорытынды шығару мақсатында сұрақтар қойладыы.

2. Оқушылар сабақ барасында өзін қалай сенгендігін нені түсінгенін, нені білгісі келетіндігі жазулары арқылы кері байланыс жүргізіледі.