Тәжірибиелік сабақ №11 (4 сағат)
Сабақтың тақырыбы: Continuous Tenses (Present, Past, Future). Text: Kazakhstan.
Сабақтың мақсаты: Ағылшын тіліндегі созылмалы шақтардын түрлері туралы толық мағлұмат беру.
Әдістемелік нұсқаулар: Жаңа грамматикалық тақырыпта түсіндіріп берілген жаттығулар арқылы пысықтап, бекіту,созылмалы шақтардың түрлерін толық меңгеру, дағдыландыру.
Бақылау формасы: жазбаша бақылау
Present Continuous Tense
Жалғаспалы осы шақ
Present Continuous етістігі «be» етістігінің осы шақтағы формасына + етістіктің 4 формасын қосу арқылы жасалады.
I
|
am writing
|
жазып отырмын
|
we
|
are writing
|
жазып отырмыз
|
you
|
are writing
|
жазып отырсың
|
you
|
are writing
|
жазып отырсыңдар
|
he, she, it
|
is writing
|
жазып отыр
|
they
|
are writing
|
жазып отыр
|
Present Continuous іс-қимылдың даму барысын көрсетеді:
I am sitting at my table and writing.
|
Мен үстелдің жанында отырып, жазу жазып отырмын.
|
Кейде Present Continuous мына етістіктер come, go, stay, start, leave) арқылы іс-қимылдың келер шағын көрсетеді:
I am going there next year.
|
Мен ол жаққа келесі жылы барамын.
|
Сұраулы түрінде «to be» көмекші етістігі зат есімнің алдында қолданылады:
Am I reading a book now?
|
Мен қазір кітап оқып отырмын ба?
|
What are you doing here?
|
Сен онда не істеп жатырсың?
|
Болымсыз түрі көмекші етістіктен кейін «not» шылауын қою арқылы жасалады:
I am not reading now.
|
Мен қазір оқып отырған жоқпын.
|
Past Continuous Tense
Жалғаспалы өткен шақ
Past Continuous етістігі «be» көмекші етістігі мен + етістіктің 4 формасы арқылы жасалады:
I
|
was writing
|
жаздым
|
We
|
were writing
|
Жаздық
|
you
|
were writing
|
жаздың
|
You
|
were writing
|
жаздыңдар
|
he, she, it
|
was writing
|
жазған
|
They
|
were writing
|
Жазған
|
Past Continuous шағы Past Indefinite – тің «was” көмекші етістігімен жасалады:
At five o`clock in the morning she was still writing the composition.
|
Таңертеңгі сағат 5-те ол әлі шығарма жазып отырған.
|
Past Continuous-тің сұраулы түрі:
What were you doing at five yesterday?
|
Кеше сіз сағат 5-те не істедіңіз?
|
Was she reading?
|
Ол оқып отырды ма?
|
Past Continuous-тің болымсыз түрі:
She was not reading.
|
Ол оқып отырған жоқ болатын.
|
Fututre Continuous Tense
Жалғаспалы келер шақ
Future Continuous шағы «be» көмекші етістігінің келер шақтағы формасына + етістіктің 4-формасын қосу арқылы жасалады:
I
|
shall be writing
|
жазамын
|
we
|
shall be writing
|
Жазамыз
|
you
|
will be writing
|
жазасың
|
you
|
will be writing
|
жазасыңдар
|
he, she, it
|
will be writing
|
жазады
|
they
|
will be writing
|
Жазады
|
Future Continuous шағы Present Indefinite –те болған іс-қимылмен бірге жасалуы мүмкін:
When you enter the room my sister will be writing a letter.
|
Сіз бөлмеге кіргенде, менің апайым хат жазар еді.
|
Future Continuous- тің сұраулы түрі:
Will they be reading tomorrow?
|
Олар ертең оқиды ма?
|
Future Continuous- тің болымсыз түрі:
They won`t be reading tomorrow.
|
Олар ертең оқымайды.
|
Қорытынды
Сезімді білдіретін кейбір етістіктер Continuous Tense – те қолданыла алмайды. Бқл етістіктер қимылды, оның даму үрдісін білдіре алмайды.
Келесі етістіктер Continuous –те қолданылмайды:
-
See
|
Көру
|
hear
|
Есту
|
Believe
|
Сену
|
know
|
Білу
|
Recognize
|
Тану
|
understand
|
Түсіну
|
Fear
|
Қорқу
|
love
|
жақсы көру
|
Like
|
Ұнау
|
hate
|
жек көру
|
Resemble
|
Ұқсау
|
seem
|
Көріну
|
Feel
|
Сезу
|
prefer
|
Қалау
|
Exercise 1. Read the text and answer the question:
Text: Kazakhstan
I want to tell you about my homeland. My homeland is Kazakhstan. Kazakhstan is an independent Republic. It is situated in the Central Asia. Its population, is 16 million. All people of Kazakhstan have equal rights and duties. Astana is the capital of Kazakhstan. The territory of Kazakhstan is huge. It borders on China in the East and the Caspian Sea in the West, Russian in the North and the states of Asia in the South. The republic occupies the territory of more than 2 million square kilometers. . Kazakhstan has 14 regions, 84 cities.
The earth of Kazakhstan is full of iron and gold, coal, nickel and raw materials. Also Kazakhstan is rich in mineral resources. These reserves formed a solid base for the development of heavy industry. The leading branch of agriculture is the production of wheat, sheep rising, and horse breeding. Kazakh-is the official language of the country, but Russian and other languages are spoken here too. Kazakhstan has hundreds of nationalities that’s why all people speak their native language.
Great attention is paid to the development of culture and education the Kazakhstan University, the Opera and Ballet Theater named after Abai Kunanbayev are well known.
There are many big industrial centers in Kazakhstan such as Karaganda, Almaty, Semey, and Shymkent.
Kazakhstan is the place where space dreams and projects have come into reality. The name of Baikonur is known all over the world. We are proud of Kazakhstan and hope it will have a great future. Our president now is Nursultan Nazarbayev. The president is elected every seven years.
The climate is strongly continental. KZ- has its own flag, anthem and national traditions and holidays. I think the most important holiday in our country is- Nayris. The Day of Republic is on the 25th of October. I’m proud of my country.
Exercise 1. Жақшадағы етістіктерді Present, Past және Future Continuous-қа қойыңдар:
1.I (to write) an English exercise now. 2. I (to write) an English exercise at this time yesterday. 3. My little sister (to. sleep) now. 4 My little sister (to sleep) at this time yesterday. 5. My friends (not to do.) their homework now. They (to. play) volleyball. 6. My friends (not to do) their homework at seven o'clock yesterday. They (to play) volleyball. 7. She (to read) the whole evening yesterday. 8. She (not to read) now. 9. Now she (to go) to school. 10. What you (to do) now? - I (to drink) tea. 11. What you (to do) at 3 o’clock tomorrow?
Exercise 2. Жақшадағы етістіктерді Present, Past және Future Continuous-қа қойыңдар:
1. You (to drink) tea at this time yesterday? – No, I (not to drink) tea at this time yesterday, I (to eat) а banana. 2. My sister is fond of reading. She (to read) the whole evening yesterday, and now she (to read) again. 3. Look! My cat (to play) with а ball. 4. When I went out into the garden, the sun (to shine) and birds (to sing) in the trees. 5. You (to eat) ice cream now? 6. You (to eat) ice cream when I rang you up yesterday? 7. What your father (to do) now? 8. What your father (to do) from eight till nine yesterday? 9. Why she (to cry) now? 10. Why she (to cry) when I saw her yesterday? 11. I (to do) my home work at 6 o’clock tomorrow.
Тәжірибиелік сабақ №12 (3 сағат)
Сабақтың тақырыбы:The Preposition.
Сабақтың мақсаты: Ағылшын тіліндегі созылмалы шақтардын түрлері туралы толық мағлұмат беру.
Әдістемелік нұсқаулар: Жаңа грамматикалық тақырыпта түсіндіріп берілген жаттығулар арқылы пысықтап, бекіту,созылмалы шақтардың түрлерін толық меңгеру, дағдыландыру.
Бақылау формасы: жазбаша бақылау
Preposition – предлог
Preposition (предлог) – зат есімнің, есімдіктің сөйлемнің басқа сөздеріне қатысын білдіретін көмекші сөз табы.
Предлогтар жасалу тәсіліне қарай бөлінеді:
1. Жай – бір түбірден ғана тұратын:
in
with
for
2. Туынды – құрамында префикс және суффикс бар:
across
along
3. Күрделі – бірнеше түбірден тұратын:
into (in + to)
outside (out + side)
throughout (through + out)
4. Құрамдас – бірнеше сөзден тұратын:
because of
in case of
as for
Мағынасына қарай үстеулер бөлінеді:
1. Мезгілді білдіретін предлогтар (at, on, in, by, since, for, before, after, during, until):
at
тәуліктің бір мезгілін, сағатты дәл көрсету үшін қолданылады:
at night – түнде
at three o’clock – сағат үште
on
күндермен қолданылады:
on Sunday – жексенбіде
on a day off – демалыста
in
ай, жыл аттарымен қолданылады:
in September – қыркүйекте, in 1980 – 1980 жылы
тәуліктің, жылдың бір мезгілімен:
in the morning – таңертең, in the day time – күндіз
in the summer – жазда
болашақта:
in an hour – бір сағаттан кейін
in a week – бір аптадан кейін
by
белгілі бір уақытқа:
by 8 o’clock – сағат 8-ге
by the end of October – қазанның соңына
since
белгілі бір уақыттан:
since 6 o’clock – сағат 6-дан бері
since May – мамырдан бері
for
белгілі бір уақыт мөлшерін білдіреді:
to stay at home for a week – бір аптаға үйде қалу
to go to Boston for month – Бостонға бір айға бару
before
белгілі бір уақытқа дейін:
before breakfast – таңғы асқа дейін
before midnight – түн ортасына дейін
after
белгілі бір уақыттан кейін:
after six o’clock – сағат алтыдан кейін
after dinner – түстен кейін
during
белгілі бір уақыт кезінде:
during the lesson – сабақ кезінде
during our conversation – біздің әңгіме кезінде
until
белгілі бір уақытқа дейін:
He will not give an answer until next Friday. – Ол келесі жұмаға дейін жауап бермейді.
2. Мекен және бағыт предлогтары (at, on, in, behind, in front of, off, near, inside, outside, along, across, to, through, into, around, between, from, up, down, over, under):
at
at the station – станцияда
at the window – терезе жанында
at the theater – театрда
on
on the table – үстел үстінде
on the wall – қабырғада
in
in the room – бөлмеде
in the south – оңтүстікте
behind – артында: behind the house – үйдің артында
in front of – алдында: in front of the house – үйдің алдында
off
The house stands off the main road. – Үй орталық көшеден алшақ тұр.
near – жанында, маңында:
near the window – терезе маңында
inside – ішінде: inside the house – үй ішінде
outside – сыртында: outside the house – үй сыртында
along – бойы: along the road – жол бойы
across – арқылы: across the river – өзен арқылы
to
to work – жұмысқа
to Manhattan. – Манхэттенге
to the station – станцияға
through – арқылы:
through the tunnel – туннель арқылы
into – ішіне:
We drove into the city. – Біз қалаға кірдік.
He walked into the room. – Ол бөлмеге кірді.
around – айнала, маңайында:
around the house – үйді айнала
around the store – магазин маңайында
between – арасында:
between Paris and London – Париж және Лондон арасында
from
He came from England last week. – Ол өткен аптада Англиядан келді.
I received a letter from my parents. – Мен ата-анамнан хат алдым.
He took a book from the table. – Ол үстелден кітап алды.
up – жоғары: up the river – өзен бойымен жоғары
down – төмен: down the river – өзен бойымен төмен
over – жоғары, үстінде: over the fireplace – камин үстінде
under – астында: under the table – үстел астында
3. Байланыс және себеп предлогтары (with, without, against, for, because of, in view of):
with
with each other – бір-бірімен
to buy with money – ақшаға сатып алу
without
without me – менсіз
without end – шексіз
against – қарсы:
He did it against my will. – Ол мұны менің қалауыма қарсы жасады.
for
food for animals – жануарларға арналған жем
for sale – сатуға арналған
because of
because of rain – жаңбырдың салдарынан
because of illness – аурудың себебінен
in view of
in view of the serious political situation – қатаң саяси жағдайды ескере отырып
Exercise 1. Put in the correct preposition (at, in, on, or no preposition):
Lucy is arriving ____ February the 13th ____ 8 o'clock ____ the morning.
The weather is often terrible in London _____ January.
It’s better to get a taxi if you are out alone _____ night.
She got married _____ September.
They usually go to the south of France _____ the summer.
Columbus sailed to the Americas _____ the 16th century.
The Beatles were popular _____ the 1960s.
I graduated from university _____ 2001.
His birthday is _____ June.
I usually go to my parents’ house _____ Christmas.
We eat turkey together _____ Christmas Day.
Exercise 2. Exercise 1. Put in the correct preposition (at, in, on, or no preposition):
1.The wine is ______ the bottle.
2.Pass me the dictionary, it's ______ the bookshelf.
3.Jennifer is ______ work.
4.Berlin is ______ Germany.
5.You have something ______ your face.
6.Turn left ______ the traffic lights.
7.She was listening to classical music ______ the radio.
8.He has a house ______ the river.
9.The answer is ______ the bottom of the page.
10.Julie will be ______ the plane now.
11.There are a lot of magnets ______ the fridge.
12.She lives ______ London.
13.John is ______ a taxi. He's coming.
14.I'll meet you ______ the airport.
15.She stood ______ the window and looked out.
16.The cat is ______ the house somewhere.
17.Why you calling so late? I’m already ______ bed.
18.I waited for Lucy ______ the station.
19.There was a picture of flowers ______ her T-shirt.
20.She has a house ______ Japan
Тәжірибиелік сабақ №13 (4 сағат)
Сабақтың тақырыбы: Modal verbs. Text: Holidays in Kazakhstan.
Сабақтың мақсаты: Жазу және сөйлеу тілінде модальдық етістіктердің дұрыс қолдану іскерлік және дағдыларын қалыптастыру.
Әдістемелік нұсқау: Жаңа грамматикалық тақырыпта түсіндіріп берілген жаттығулар арқылы пысықтап, бекіту, сөйлемнің құрылымын толық меңгеру, дағдыландыру.
Бақылау формасы: жазбаша бақылау
The modal verbs (Модальді етістіктер)
Модальді етістіктер деп,қимыл,әрекеттің өмірге қатысы туралы сөйлеушінің көзқарасын көрсететін көмекші етістіктерді айтамыз;can-қабілеті болу,шамасы келу,рұқсат ету,батылы бару,ерікті болу,must-орындау керек (қажет) ; ought(to)-міндетті болу, мүмкін болу,need- керек,қажет болу,мұқтаж болу, might(may),have-батылы бару,ерікті болу т.б.Олар көбінесе to демеулігінсіз негізгі тұйық етістіктермен бірге қолданылады да,сөйлемде күрделі баяндауыш жасайды;
I can read German a little,-Мен немісше аздап оқи аламын.
Could you pass me salt?- Маған тұзды алып бермеспе екенсіз? Тұзға қол жалғап жіберіңізші?
You must learn Kazak-Сіз қазақ тілін үйренуіңіз керек.
I ought to read this offer- Сіз мына ұсынысты оқып шығуыңыз қажет.
You need not translate this cable-Сіздің бұл жеделхатты аударуыңыздың қажеті жоқ.
You should be more careful –Сіздің ұқыптырақ болуыңыз керек.
Can-модаль етістігінің өткен шақ формасы-could-біреудің іс-әрекетті орындай,істей алу мүмкіндігін көрсетеді;
This work could be done at once-Бұл жұмыстың бірден орындалғаны қажет еді.
Мен билей аламын.
модаль етістігінің өткен шақ формасы-might-іс-әрекеттің рұқсат етілуін немесе болу мүмкіндігін көрсетеді;
He may not know about it-Ол бұл туралы білмес еді.
May I go out?-Менің кетуіме (шығуыма) бола ма?
You might still come but I don’t think you will-Сіз келе алар едіңіз,бірақ менің ойымша сіз енді келмейсіз.
Must-істелетін іс-әрекеттің белгілі бір жағдайға байланысты орындалу мүмкіндігін,міндеттілігін білдіретін етістік.I must learn by heart this dialogue.Мен мына диалогты жаттауым керек.
Ought(бұның өткен шақ формасы болмайды) –модаль етістігі іс-әрекеттің шүбәсіз,міндетті түрде орындалуы керек екендігін білдіреді.Қазақ тіліне аударғанда керек еді , солай болса керек еді, дұрыс болар еді деген мағынаны білдіреді.
Ought модаль етістігінен кейін келетін негізгі тұйық етістік демеулігімен қолданылады;I suppose, I ought to look through it.-Менің ойымша (пайымдауымша)бұны менің қарап шығуым керек.
Need-(өткен шақ формасы болмайды) модаль етістігі іс-қимылдың міндетті түрде болуын,істелуін көрсетеді;We need talk of this no more.-Мұны айтудың енді керегі жоқ.They needn’t discuss his project in detail.-Олардың оның жобасын егжей-тегжейіне дейін қарап,талқылауы қажет емес.Бұл модаль етістігі әдетте болымсыз сөйлемдерде көбірек қолданылады.Басқа модаль етістіктерінен айырмашылығы, сұраулы сөйлемдерде көмекші етістігі қолданылады да,негізгі етістік демеулігімен келеді;Do you need to answer this letter?-Сіздің бұл хатқа жауап беруіңіз қажет пе?
Should-кеңес беру, өзіндік пікір aйту, нұсқау беру,іс-әрекеттің болу мүмкіндігін білдіреді ,The instructions should be written in clear language.-Нұсқаулар түсінікті тілде жазылуы тиісю
Сонымен қатар should етістігі бір нәрсенің мүмкіндігін, болжамын білдіреді.She should be very angry with us-Ол мүмкін бізге өте ренжіген шығар.
Модаль етістіктердің орнына қолданылатын етістіктер.
Can- етістігінің орнына үш шақта да қолданылатын(to)be allowed to етістігі қолданылады.He can play tennis-He is able to play tennis.-Ол теннис ойнай алды.
May етістігінің орнына үш жақта да қолданылатын(to)be allowed(to) етістігі қолданылады.You may smoke here.You are allowed to smoke here-Сіз осы жерде шылым шеге беріңіз.
Must етістігінің орнына өткен,келер шақтарда (осы шақта сирек)қолданылатын (to) be obliged (to) етістігі қолданылады.He was odliged to be on duty yesterday -Оның кеше кезекші болуы керек еді.
Must-модаль етістігінің орнына,үш жақта қолданылатын (to )have( to )немесе (to) have got (to) етістігі қолданылып,айтушының көзқарасы бойынша іс-қимылдың жағдайға қарай орындалу амалының міндетті екендігін көрсетеді;They have to train before the game-Ойын алдында олардың дайындық жасаулары қажет.
To have to –формасы сұраулы ,болымды және болымсыз түрлерде to do көмекші етістігімен бірге қолданылады;I have to do it-Мен мынаны істеуім керек.
Must етістігінің орнына (to) be (to) етістігі қолданылып,іс-қимылдың орындалуына бұйрық беру,міндетті түрде істің белгілі келісім,жоспар бойынша орындалатындығын көрсетеді. You are to be back by 3 o’clock.-Сіз сағат 3-те қайтып келуге тиіссіз.
Text: Holidays in Kazakhstan
Kazakhstan is a large multinational country which is rich with its both old traditions and new ones acquired for the period of Independence. The Republic of Kazakhstan observes international holidays such as New Year, 8 March but it also has holidays specific only for this country such as Unity Day, Capital Day etc.
All the holidays of Kazakhstan may be divided into national, state and professional ones. The national holidays are the holidays in honor of the events having a special historical importance for the development of Kazakhstan. Celebration of the national holidays is accompanied with holding of official events. Such holiday is considered Independence Day of Kazakhstan.
The state holidays are the holidays devoted to the events having social and political importance, they also include traditional Kazakh holidays. This category of the holidays includes New Year, 8 March, Nauryz, Unity Day, Capital Day, Constitution Day etc.
In addition to these holidays Kazakhstan has another type of holidays – professional ones celebrated by some categories of citizens:
• Fatherland Defender’s Day – 7 May
• Political Repression Victims Memory Day -31 May
• The Republic of Kazakhstan National Symbols’ Day – 4 June
• Police Day – 23 June
• Health Professionals’ Day (third Sunday of June)
• Press, Television and Radio Day (last Sunday of June)
• Diplomatic Service Day - 2 July
• Tax Service Day – 6 July
• Metal-Maker’s Day (third Sunday of July)
• Transport and Communication Workers’ Day (first Sunday of August)
• Builders’ Day – (second Sunday of August)
• Sports Day (third Sunday of August)
• Miner’ Day (last Sunday of August)
• Knowledge Day – 1 September
The holidays of national and state nature are days off for the whole Kazakhstan population. These days Kazakhstan holds open-air merrymaking and official events. Various festive events and festive concerts with participation of both Kazakh and foreign stars are arranged for the country’s population.
Exercise 1. Сan, may, must или need модальды етістіктерін қолданыныз
1. I ... not go out today: it is too cold. 2. ... I take your pen? — Yes, please. 3. We ... not carry the bookcase upstairs: it is too heavy. 4. We ... not carry the bookcase upstairs ourselves: the workers will come and do it. 5. When ... you come to see us? — I ... come only on Sunday. 6. Shall I write a letter to him? — No, you ... not, it is not necessary. 7. ... you cut something without a knife? 8. Peter ... return the book to the library. We all want to read it. 9. Why ... not you understand it? it is so easy. 10. ... we do the exercise at once? Yes, you do it at once. 11. ... you pronounce this sound? 12. You ... not have bought this meat-we have everything for dinner.
Exercise 2. Мay (might) әлде can (could) модальды етістіктерін қолданыныз.
1. ... I use your pen? 2. ... I find a pen on that table? 3. You ... read this book: you know the language well enough. 4. You ... take this book: I don't need it. 5. ... I help you? 6. ... I ask you to help me? 7. ... you help me? 8. I ... not imagine her speaking in public: I knew that she was so shy. 9. Something was wrong with the car: he ... not start it. 10. A fool ... ask more questions than a wise man ... answer. 11. She asked me if she ... use my telephone. 12. The school was silent: nothing ... be heard in the long dark corridors. 13. Waiting ... be endless, you know. 14. ... you tell me the nearest way to the city museum? 15. They ... think that I am too weak to take part in the excursion, but I am strong enough to do any kind of hard work, indeed. 16. He knew this period of history very well: he had read everything on the subject he ... find in the rich university library.
Exercise 3. Сөйлемдерді қазақ тіліне аударыныз.
1. My cousin can’t walk much, you know, but he can ride perfectly. 2. They can translate political articles without a dictionary. 3. I couldn’t go to the theatre yesterday because I was busy. 4. Can I have my photo taken? 5. Could you give us a consultation? 6. May he take his examinations in English before the first of June? 7. If he walks from the station, he may arrive in the course of the next half hour. If he drives, he may be here any moment. 8. He said I might come to him any day I liked. 9. In this museum you may see some interesting things. 10. Must I make up my mind today? 11. Her English is very poor, she must study very hard. 12. You must leave the room at once. 13. The teacher said we must do it.
Достарыңызбен бөлісу: |