Сабақ №1 Мұғалім: Койшибекова Н. К: Сабақтың тақырыбы

Койшибекова Н.К:

І.Мотивациялық- бағдарлау кезеңі.

1. 
   Кіріспе сөз. «Сөз сыры» факультативтік курсының мақсат пен міндеттерімен таныстыру
   

Ана тілінде оқытылатын курстың мақсаты оқушының лексикалық қорын байытады, сөз мағыналарын танытады, тіл дыбыстарының жасалу жолдары мен қызметін білдіреді, сөздерді топтастырудың белгілерін меңгертеді, сөзжасам тәсілдерін игертеді, сөздерді байланыстырудың тәсілдері мен түрлерін білгізеді, сөйлемнің түрлерін меңгертеді. Оқушыға тіл туралы, оның қоғамдық маңызы мен адам өміріндегі мәні, рөлі жайлы, танымдық қызметі жөнінде өзара сабақтас түсінік қалыптастырады.

Курс бағдарламасы бойынша барлық пәнге тән терминдер, кәсіби сөздер, жалпы халықтық қолданыстағы сөздер қамтылады.

Лексикология тарауы бойынша мақсаты, зерттелуі және лексикалық элементтің дыбыстардың белгілі бір жүйелі тіркесі арқылы жасалатындығын, сол арқылы белгілі мағынаны жалпыға білдіру дәстүрі пайда болатындығын оқушыға меңгертіледі.

Қазақ тілінің сөз байлығын лексикология ғылымының заңдылығына байланысты зерттегенде, біріншіден, мән- мағынасын, екіншіден, шығу тегін, үшіншіден, қарым-қатынас жасаудағы қолдану аясын, төртіншіден, экспрессивті-стильдік қызметін жан-жақты тексереді.Сондықтан лексикология «сөз туралы сөз», сөздердің бүтін жиынтығы жайында ғылым екендігін ұғындыру

2. 
   Курстың мақсаты:
   

Тілдің қоғамдық- әлеуметтік қызметін таныту

Оқушылардың қазақ тілі пәнінен білімдерін тереңдету

Әдеби тілдің лексикалық, грамматикалық нормаларын меңгерту

Тілдік жағдаятқа сай қарым- қатынас жасауға дағдыландыру

Оқушылардың оқу материалын тиянақты игеруіне, алған білімді ұқсас және жаңа жағдайда қолдана білуге үйрету.

Сөз мағыналарын зерттеу.

3. 
   Курстың міндеттері:
   

Тілдік білімді функционалдық тұрғыдан сұрыптау;

Оқушыны зейінді ұстау;

Пәнаралық байланысты сақтау;

Әрекетшілдік-бағдарлылық ұстанымы (әрекетке үйрету, оқу жағдаятындағы әрекеттен өмірлік жағдаяттық әрекетке көшу, оқу танымдық әрекеттен оқушының өзіндік әрекетіне көшу);

Алынған білімді бекіту және өзін-өзі бақылау

1. 
   Өлеңнің ұйқасын табу: (слайд ) 
   1. Жағасында бұлақ, жайылып жүр ....(лақ). 
   2. Айбат шағар алыстан , аң патшасы ...(арыстан). 
   3. Тым ойыншыл пысық , мияулаған .... (мысық). 
   4. Тыным таппас ебелек, гүлге қонар ....(көбелек). 
   
   1. Бата алмас түлкі, үсті тікен ....(кірпі). ( слайд ) 
   2. Өзінше ноян, қорқақ кім ....(қоян). 
   3. Жұртқа аян , улы жәндік ....(шаян). 
   4. Ұқсамайды басқаға, тарғыл түсті...(тасбақа). 
   
   1. Шоқыр жерден тауып, жемді көрсе.... (тауық). (слайд) 
   2. Басы ұлпа аппақ, бақта өсер... (бақбақ). 
   3. Құйрығы он қарыс, бұл айбатты ....(жолбарыс). 
   4. Келе жатыр жұмысқа ұзын мұртты ...(құмырсқа). 
   
2. 
   «Сөздің көркі – мақал» демекші берілген сөздерден мақал-мәтел құрап ой-өрісімізді кеңейтейік. (слайд) 
   1 топқа: ауыз, көз, су, туған жер, бала. 
   2 топқа: жігіт, отан, оқу, гүл, батыр. 
   3 топқа: кітап, әке, бір тал, тіл, еңбек. 
   
3. 
   Ақындық өнерімізді байқайық. (слайд) 
   
   --------------------------------------------------жүреміз 
   --------------------------------------------------күлеміз 
   ---------------------------------------------------сыйлаймыз 
   ---------------------------------------------------тыңдаймыз. 
   
   

Койшибекова Н.К:

2. Сөз  белгілі бір заттың,құбылыстың,сын-сапаның,т.б. атауы екенін ұғындыру, сөздің өзіне тән мағанасы болатынын байқату.

3. Оқушылардың сөздерді дұрыс қолдана білу қабілетін дамыту, сөздерден сөйлем құрау дағдысын жетілдіру.

Ұға білсең мені сен,

Бақытыммен бөлісем.

Жүрек сөзін жалғаймын,

Бәрін саған арнаймын!

І.Мотивациялық- бағдарлау кезеңі.

-Қазір мен сендерге бір қызық өлең оқып берейін, тыңдаңдар, сонда ғана бұл сұраққа жауап бере аламыз.

                   Теңіз де тартылады,                       Жер болып тау шөгеді,

                    Мұхит да сарқылады.                  Жайқалған бау семеді.

                    Құлайды орман- тоғай,                Көз жастан қақ қалады...

                    Қирайды орда- сарай.                   Сонда не сақталады?

                                                                         Мәңгілік ...(сөз) қалады.

Дыбыстар	Сөздер	Сөйлем
Т,ү,й,е,м,а,л,д,ы,ң,ү,л,к,е,н,і	Түйе Мал үлкен	Түйе- малдың үлкені.
Дербес тұрғанда мағынасы жоқ, жазғанда әріптермен таңбаланады.	Әрқайсысы  белгілі бір мағынада айтылады.Дыбыстардан құралады, буынға бөлінеді.	Белгілі бір ойды бейнелейді.Сөздердің саны әр түрлі болады.

Мәңгілік өлмейтін тек сөз екен.

  Оқушылардың бұл білім, дағдылары төмендегі кестені талдау барысында жинақталып, кеңейтіле түседі.

1. 
   Бес  болсын  алар  бағамыз,
   

    Өнер-білім көп тоқып,

    Өсе берсін санамыз,-

деп, білім, білік дағдымызды көрсете отырып, жоғарыдағы кестеге оқушылардың назарын аударып, сөз туралы мағлұматтарды еске  түсіріп, қорытынды жасау:

-дыбыстар сөз жасайды;

-сөздер бегілі бір мағынада айтылады;

-сөздегі дыбыс өзгерсе, сөз мағынасы да өзгереді;

-сөз- белгілі бір заттың атауы;

-сөздерден сөйлем құралады.

  2) Сергіту сәті.

Сабақта пайдаланылатын үлестірмелі қима қағаздардың үлгілері:

Көп нүктенің орнына төменде берілген сөздердің тиістісін қойып, өлеңді көшіріп жаз.

№1 Еңбексүйгіш....... Ерте шығып.....,                    (құмырсқа, жұмысқа) Жазда астық..., Толтырады ас.....                  (тасиды, үйді) Қыстай тыныш...., Рақатқа.....                              (жатады, батады) (Н.Жанаев)

 

№ 2 Төменде берілген сөздерді қатыстырып, үш сөйлем құра. Келді, ала, өрістен, бұзау, мал, мөңіреді, шықты,Қанат, алдынан,  малдың.

Төмендегі сөйлемдердің тиісті жеріне жақша ішіндегі сөзді қойып, төрт сөзден тұратын сөйлем құрап жаз.

№3

1.Жадыраның көйлегі бар.(қызыл) 2.  Далада жел соқты (қатты) 3.Бағдаршамның көзі бар (үш)

4)Сабақты қорытындылау.

Төмендегі кесте арқылы сұрақ- жауап әдісімен ережені оқушылардың өздеріне қорытындылатады:

                                  заттың

Сөз-                          сапаның                             атауы.

                                  қимылдың

І.Мотивациялық- бағдарлау кезеңі.

мағлұматын таңбалар арқылы жеткізуді қамтамасыз ететін белгілер жүйесі.

Оның алғашқы нұсқалары өте ерте заманда жасалды.

Адамзат тарихындағы жазу төрт түрге бөлінеді:

оқиғаға қатысты заттардың суреті салынады. Пиктограммалық жазу суреттерге

негізделген жазу. Сондықтан оны кейде суретті жазу деп те атайды. Бұл жазуды

әртүрлі тілде сөйлейтін адамдар түсіне алады.. Пиктограммалық жазудың

таңбалары пиктограммалар деп аталады;

2.Идеографиялық жазу - жекелеген сөздерді, морфемаларды шартты

таңбалар арқылы белгілейді. Онда әр сөздің тұрақты графикалық таңбасы, әр

таңбаның меншікті мағынасы болады. Идеографиялық жазудың мысалдары: иероглиф жазу,цифр (сан).

3. Буын жазуында - сөз құрамындағы әрбір буын жеке таңбамен белгіленеді.

Бұған жапон, үнді, т.б. жазулары жатады.

Қазақ халқы 1920 жылдан бастап, мұсылман дінінің таралуымен бірге келген

араб әліпбиін қолданды.

1920 жылдан бастап қазақ жазуы қай әліпбиге негізделген?

-1926 ж. Ахмет Байтұрсынов араб әліпбиін қазақ тілінің ерекшеліктеріне сәйкес жеңілдетіп, “төте жазу” әліпбиін жасады.

1929 жылдан бастап 1940 жылға дейін қазақ халқы латын әліпбиінде жазып келіп, 1940 жылдан бері орыс кириллицасына негізделген әліпбиін қолданылады.Бұл әліпбийді құрастырушы А.Байтұрсынов.

Әріптердің баспа да, жазба да нұсқасының бас әріп, кіші әріп түрлері болады.

Әр әріптің жеке тұрғандағы өз атауы бар.

Қазақ әліпбиінде неше әріп бар?

Тақтаға жазу. Қазақ тілінің төл әріптері нешеу?

Қай әріптер тек орыс тілі енген кірме сөздерде кездеседі?

Барлығы қанша дыбыс бар?

Қосарлы дыбыстардан тұратын әріптерді жазу.

Сонымен қазақ жазуы қандай әліпбилерді қолданып келді?