Сабақ №1сабақ Сабақтың тақырыбы: Егістіктанудың мағынасы. Жерді өңдеу. Қарақұмық, картоп, жүгері нің агробиологиялық ситаттамасы



жүктеу/скачать 0,7 Mb.
бет3/7
Дата06.07.2018
өлшемі0,7 Mb.
#47582
түріСабақ
1   2   3   4   5   6   7

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Иінді –шатунды механизмнің құрылысы мен жұмысын

таныстырып және ақауы бар немесе жұмыс мерзімін атқарған бөліктерін айыр бастау үшін Д-240  дизелді двигателін бөлшектеуді менгерту.



Дамытушылық: Теориядан алған білімдерін, практикамен ұштастырып, двигательді бұзып шашу әдісін қолдана отырып білімділігін арттыру.

Тәрбиелік: Тиянақтылыққа, жинақылыққа және тапсырмаларды нақты, дәл орындауға тәрбиелеу.

Сабақта пайдаланылған көрнекі  құрал-жабдықтар: Нұсқау картасы, плакат,  Д-240 двгателінің макеті және кілт құрал-жабдықтар.

Сабақтың әдісі:Түсіндіру, көрсету, өз бетімен тапсырманы орындау.

Сабақ түрі: Аралас

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі: Оқушылармен амандасу

ІІ. Қауіпсіздік ережесі: 1) Ауыр тетіктерді аяқ қолға түсіріп алмау үшін, стенд болмаған жағдайда екі адам көтеру керек.

2) Ұстағанда қол таймас үшін кілт-құралды, тетік, агрегаттарды жақсылап майынаң тазалап сүрту қажет.

3) Жұмысқа жарамсыз кілт-құралдарды, жұмыс істеуге пайдалануға болмайды. Сонымен қатар жұмыс аяқтағаннан кейін, орнын жинастырып кету керек.

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру:

Иінді-шатунды механизмнің бөлшектерін қозғалатын және қозғалмайтын бөлшектер деп екі топқа жатқызуға болады.Қозғалмайтын бөлшектерге цилиндрді, ал қозғалатын бөлшектерге поршень, шатун және иінді білік топтарының бөлшектері жатады.



Цилиндрлер тобы двигатель түрлеріне қарай әртүрлі бөлшектерден құралады. Өйткені, жоғарғы тарауда аталғандай, двигательде бірнеше цилиндр болады және әртүрлі орналасуы мүмкін. Мұндағы төрт цилиндрлер біріктірліп, бір қатарға орналастырылған.

Цилиндр көптеген двигательдерде  бөлек жасалады. Олардын ішкі поршень жүретін беті ең жоғарғы класпен өнделеді.Оны цилиндр «айнасы» деп атайды.Поршеньмен үйкелісі аз болуы үшін көбінесе сұр шойыннан құйып жасайды.Мұндай цилиндрлердің екі түрі болады. Егер сыртқы бетіне тікелей суытатын сұйық келіп түратын болса, онда оны «дымқыл» ал керісінше болса «құрғақ» цилиндр деп атайды. Олар үшін арнаулы ұя жасалып, сонда престеп-тығыздап орналастырады. Цилиндрлерді арнаулы құйылып жасаған блоктағы ұяларға бекітеді. Егер цилиндр «дымқыл» болса, онда оның төменгі және жоғарғы беттері ғана ұяға жанасады. Ол жерді арнаулы аралық төсемдермен, сүйық ақпайтындай етіп бітейді. Ал «құрғақ» цилиндрлерді өн бойында бітеу жасалған ұяларға престеп орнатады.

Осы цилиндрлер бекітетін қорапты двигательдердің блогы деп атайды. Оны алюминни қоспасынаң немесе сұр шойыннаң құйып жасайды. Блоктың астынғы жағы кеңейтіліп картерді құрайды. Олар арнаулы астаумен жабылып, майлау жүйесіне қажетті жағар майқорын ұстап түрады. Оның үстіне, сол картер бөлігінде иінді білік бекитін арнаулы орындар қаралған.

Блоктың үстінгі жағы арнаулы аралық төсем қойылып, цилиндрлер басымен жабылады. Цилиндрлер басы мен блоктың екі қабат қабырғалары болады. Сол екі қабырғаның аралығы «су көйлегін» құрайды, яғни сол екі аралықта суыту жүйесінің сүйықтығы толып тұрады. Осыларға қосымша блок пен цилиндрлер басына қосымша газ тарату механизмдерінің бөлшектері, суыту мен майлау жүйелерінің бөлшектері бекітіледі және бірнеше тесіктер мен каналдар жалғасып жатады.Цилиндр басы да  алюминний қоспасынаң құйылып жасалады. Көптеген двигательдерде жану камерасының бір бөлігі осы цилиндрлер басында орналасады. Сол камерада соратын және шығаратың клапандар да қойылған. Сол себепті онда соратын және шығаратын каналдар бар.



ІV. Сабақты бекіту:

1. Иінді-шатунды механизмнің бөлшектерін қандай топқа бөлеміз?

2. Двигательдің иінді-шатунды механизмдері қандай бөлшектер тобынан құралады.

3. Поршен басымен және төменгі жағы сақиналарын қалай атаймыз.



V. Қорытынды:

Жеке тапсырманы тапсыру, жетістіктері мен артықшылықтарын атап көрсету. Кемшіліктерін түзетіп, қайтадан оындату.



VІ. Үйге тапсырма:

Техникалық қауіпсіздік ережесін есте сақтау.

Өтілген жаңа сабақ мазмұның қайталау. 

7- сынып №9сабақ

Сабақтың тақырыбы: Қарапайым бөлшектерді өңдеудің технологиялық картасын жасау.(практика)

Сабақтың  мақсаты:   Оқушыларға ағаш жону станогында бұйым  жасаудағы еңбектің атқарлатын рөлін дамытуға жағдай жасау.         

Дамытушылық:        Токарьлық станокпен жұмыс істеу шеберлігін шыңдау арқылы өте күрделі емес бөлшектерді өңдетіп, бұйым жасауға қызығушылығын артыру.

Тәрбиелік:                Жұмысты нақты орындап ,шығармашылықпен жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:         Аралас сабақ.

Пән аралық байланыс:  Бейнелеу, Сызу, Тарих.

Сабақтың көрнектілігі: Суреттер,ағаштан жасалған бұйымдар,станок, технологиялық карта.

Сабақтың барысы:

                                                            1.  Ұйымдастыру бөлімі.

                                                            2. Техникалық қауіпсіздік ережесі.                        

                                                            3. Жаңа тақырып.

                                                            4. Сарамандық  жұмыс.

                                                            5.Орынды жинастыру.

                                                            6. Қортынды.

 I   -бөлім.                                          7. Үйге тапсырма.



1.    Ағаш токарьлық станогының негізгі бөліктерін еске түсіріп қайталап шығалық.

       А. Станок маркасын ата?

       Б.  Ненің көмегімен станок қозғалысқа түседі?

       В.  Дайындама ненің көмегімен бекиді?

       Г. Ағаш жонатын аспап атауы?

2.  Ағаш токарь станогы техника қауіпсіздік ережесімен танысамыз.

Ағаш өңдейтін токарь станогымен жұмыс кезіндегі

                        қауіпіздік  ережелері.

1. Жаңқаның ұшқаныннан көз жарақатыннан сақтану.

2. Айналу бөліктеріне жанасудан қол жарақатынан сақтану.

3. Дайындаманы стнокқа дұрыс бекітпеуден ж/е дайындаманың сапасыздығынан дене жарақаты блуынан сақтану.  

Жұмысқа дейін:

1.Жұмыс киім, көзәинекті кию.

2. Станокты тексер ( берілістің қорғаныс бөліктерін, жермен жалғануын ).

3. Дайындаманы дұрыс бекітіп,көзі, жарығы болмауын қадағалап станокқа бекіту.

4. Станокты бос айналдырып көр.

5. Кескіш тіреуіштің биіктігін дайындама центрлік сызығына дәл келіп, ара қашықтығы 2-3мм болсын.  

Жұмыс істегенде:

1. Станокты қосып,толық күшімен айналғасын, жұысты баста.

2.  Пышақты дайындамаға күш салмай, аздап тос.

3. Жұмыс кезінде алаңдама.



3. Адамзат мәдениетінің  байлығы ішіндегі ғажайып дүниесі  музыкасы болса, адамның жаны мен тәнінің  жемісі- еңбек. Бүгін біз сабағымызда осы екі өнер туындысы –музыика мен еңбекті байланыстыра отырып, мағлмат аламыз.

   Елімізде кең танымалы  музыкалы аспаптың  бірі –домбыра. Оны жасау өте қызықты әрі  тартымды. Домбыраны өте құнды , мықты қайың, жаңғақ, қарағай ағаштарынан жасайды.

Ал енді «Домбыраның шығу тарихы»- атты   рефератты мән беріп тыңдалық.

 Біз енді домбыраның  ағаш жонатын станокта жасалуын қарастырамыз.

                 Сарамандық жұмыс

         4.  Домбыра елімізге кеңнен танымалы  музыка аспабы. Домбыраны бастамас бұрын оның жалпы пішімін дәптерге түсіріп көрген жөн. Бейнеде екеуі беттесіп тұруы керек,бұл жалпы формасын жасауға мүмкіндік береді.                   

   Технологиялық   картамен танысамыз.  Сарамандық жұмысты орындауға кірісеміз.

Технологиялық  карта.



Жұмыс мазмұны

Графикалық  кескін

Құрал-саймандар

 

1.      Домбыра жасайтын дайындаманы станокқа дайындау




Қарындаш,сызғыш,ара,сүргі.

 

2. Дайындаманы сызба бойынша белгілеу, жонуға дайындау.




СТД-120 станогы, кескіштер, штангенциркуль,зімпара қағазы.

 

3. Домбыраға қажетті дайындаманы станокқа бекіту, жону.




Ағаш жону токарь станогы, кескіш аспап түрлері.

 

4. Дайындаманы станокқа орналастырып, сызба бойынша домбыраны жоныу, сыртын өңдеу.




Ағаш жону станогы, кескіш сайман түрлерімен жұмыс, зімпара қағаз.

 

5. Домбыраны жонып, дайын болған бөлігін араның көмегімен ортасынан екіге бөліп, бөлшектерін желімдеу, бетіне өрнек сызу, Түссіз лак жағыу.

 

 

 



Сызғыш,ара, ағаш, шеге, бояулар, желім, қысқыш, түссіз лак.

 







ІV. Сабақты бекіту:

1. Иінді-шатунды механизмнің бөлшектерін қандай топқа бөлеміз?



V. Қорытынды:

Жеке тапсырманы тапсыру, жетістіктері мен артықшылықтарын атап көрсету. Кемшіліктерін түзетіп, қайтадан оындату.



VІ. Үйге тапсырма:

Техникалық қауіпсіздік ережесін есте сақтау.

7- сынып №10сабақ

Сабақтың тақырыбы: 7-сабақ №9сабақ Токарь станогында бөлшектерді жону. Қауіпсіздік ережелері



Сабақтың  мақсаты:   Оқушыларға ағаш жону станогында бұйым  жасаудағы еңбектің атқарлатын рөлін дамытуға жағдай жасау.         

Дамытушылық:        Токарьлық станокпен жұмыс істеу шеберлігін шыңдау арқылы өте күрделі емес бөлшектерді өңдетіп, бұйым жасауға қызығушылығын артыру.

Тәрбиелік:                Жұмысты нақты орындап ,шығармашылықпен жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:         Аралас сабақ.

Пән аралық байланыс:  Бейнелеу, Сызу, Тарих.

Сабақтың көрнектілігі: Суреттер,ағаштан жасалған бұйымдар,станок, технологиялық карта.

Сабақтың барысы:

                                                            1.  Ұйымдастыру бөлімі.

                                                            2. Техникалық қауіпсіздік ережесі.                        

                                                            3. Жаңа тақырып.

                                                            4. Сарамандық  жұмыс.

                                                            5.Орынды жинастыру.

                                                            6. Қортынды.

 I   -бөлім.                                          7. Үйге тапсырма.



1.    Ағаш токарьлық станогының негізгі бөліктерін еске түсіріп қайталап шығалық.

       А. Станок маркасын ата?

       Б.  Ненің көмегімен станок қозғалысқа түседі?

       В.  Дайындама ненің көмегімен бекиді?

       Г. Ағаш жонатын аспап атауы?

2.  Ағаш токарь станогы техника қауіпсіздік ережесімен танысамыз.

Ағаш өңдейтін токарь станогымен жұмыс кезіндегі

                        қауіпіздік  ережелері.

 

1. Жаңқаның ұшқаныннан көз жарақатыннан сақтану.



2. Айналу бөліктеріне жанасудан қол жарақатынан сақтану.

3. Дайындаманы стнокқа дұрыс бекітпеуден ж/е дайындаманың сапасыздығынан дене жарақаты блуынан сақтану.

 

Жұмысқа дейін:



1.Жұмыс киім, көзәинекті кию.

2. Станокты тексер ( берілістің қорғаныс бөліктерін, жермен жалғануын ).

3. Дайындаманы дұрыс бекітіп,көзі, жарығы болмауын қадағалап станокқа бекіту.

4. Станокты бос айналдырып көр.

5. Кескіш тіреуіштің биіктігін дайындама центрлік сызығына дәл келіп, ара қашықтығы 2-3мм болсын.

 

Жұмыс істегенде:



1. Станокты қосып,толық күшімен айналғасын, жұысты баста.

2.  Пышақты дайындамаға күш салмай, аздап тос.

3. Жұмыс кезінде алаңдама.

 

3. Адамзат мәдениетінің  байлығы ішіндегі ғажайып дүниесі  музыкасы болса, адамның жаны мен тәнінің  жемісі- еңбек. Бүгін біз сабағымызда осы екі өнер туындысы –музыика мен еңбекті байланыстыра отырып, мағлмат аламыз.

   Елімізде кең танымалы  музыкалы аспаптың  бірі –домбыра. Оны жасау өте қызықты әрі  тартымды. Домбыраны өте құнды , мықты қайың, жаңғақ, қарағай ағаштарынан жасайды.
Ал енді «Домбыраның шығу тарихы»- атты   рефератты мән беріп тыңдалық.

 Біз енді домбыраның  ағаш жонатын станокта жасалуын қарастырамыз.

                 Сарамандық жұмыс

         4.  Домбыра елімізге кеңнен танымалы  музыка аспабы. Домбыраны бастамас бұрын оның жалпы пішімін дәптерге түсіріп көрген жөн. Бейнеде екеуі беттесіп тұруы керек,бұл жалпы формасын жасауға мүмкіндік береді.                   

   Технологиялық   картамен танысамыз.  Сарамандық жұмысты орындауға кірісеміз.
II-бөлім

Сарамандық жұмыс қауіпсіздік ережесі.

Жұмысқа дейін:

    1. Жұмыс киімді киін ( фартук, халат).

    2. Жұмысқа қажетті құрал-сайманды түгендеп, мұхият тексер.

    3. Жұмыс орында құрал-саймандарыңды ережесіне сай оналастыр, артық зат тұрмасын.

Жұмыс кезінде:

    1. Дайындаманы верстакқа мықтап бекіт.

    2. Әр амалды өз құралымен орында.

     3. Нұсқау картасымен әр амалды орында.

     4. Жұмыс кезінде алаңдама.

5.  Жұмыс соңында:

     1. Құрал-сайманды орындарына қой.

     2. Орынды жинастыр, станокты тазала.

      3. Жасаған бұйымды мұғалімге тапсыр.                               

6.  Қортынды:

1. Біз музыка аспабы домбырамен жақын таныстық.

 Станокпен жұмыс жасап үйрендік. Жұмыстың күрделі  екенін түсіндік.

2. Оқшылардың жасаған жұмыстарын  бағалау.



Үйге тапсырма:    Өз ойымен сәнді бұйым жасау.

               



 

7 сынып №11сабақ

Сабақтың тақырыбы: Токарь станогында цилиндр үлгісіндегі, конус үлгісіндегі, фасонды бөлшектерді жону.

Сабақтың  мақсаты:   Оқушыларға ағаш жону станогында бұйым  жасаудағы еңбектің атқарлатын рөлін дамытуға жағдай жасау.         

Дамытушылық:        Токарьлық станокпен жұмыс істеу шеберлігін шыңдау арқылы өте күрделі емес бөлшектерді өңдетіп, бұйым жасауға қызығушылығын артыру.

Тәрбиелік:                Жұмысты нақты орындап ,шығармашылықпен жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:         Аралас сабақ.

Пән аралық байланыс:  Бейнелеу, Сызу, Тарих.

Сабақтың көрнектілігі: Суреттер,ағаштан жасалған бұйымдар,станок, технологиялық карта.

Сабақтың барысы:

                                                            1.  Ұйымдастыру бөлімі.

                                                            2. Техникалық қауіпсіздік

Жұмыс сипаттамасы. Бөлшектерді 8-11 квалитет бойынша кескіш құрал мен әмбебап құрылғыларды қолдана отырып, токарлық-револьверлік станоктарда және 7-8 квалитет бойынша белгілі бөлшектерді өңдеу және жекелеген операцияларды орындау үшін бапталған станоктарда токарлық өңдеу. Станокты баптау.

Білуге тиіс: токарлық-револьверлік станоктардың құрылғысын, баптау және дәлдікке тексеру ережесін; әмбебап әрі арнайы құрылғылардың құрылғысын және қолдану ережесін; аспапты болаттан немесе қатты қорытпалардың не керамиканың пластиналарынан жасалған кескіш құралдың геометриясын, қайрау және орнату ережесін; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесін; кедір-бұдырлық квалитеттері мен параметрлерін; өңделетін материалдардың негізгі қасиетін.

Жұмыс үлгілері

1. Тежегіш барабандары –сыртқы қайрау, конусты жону, қайрау және шетжақты қысқарта кесу.

2. Диаметрі мен ұзындығы 100 мм бас және кертпек төлкелер – толық токарлық өңдеу.

3. Бұрама диаметрі 24 мм жоғары гайкалар мен бақылау гайкалары – толық токарлық өңдеу.

4. Кесінді ұзындығы 50 мм дейін суппортты гайкалар – бұраманы қысқарта кесу, бұрғылау, жону және кесу.

5. Фасон, арматура крандары – шетжақты қысқарта кесу, бұраманы бұрғылау және кесу.

6. Диаметрі 200 мм дейін лабиринтті бунақтары бар қақпалар, сақиналар – толық токарлық өңдеу.

7. Жонғыш бұрамалардың түзетушілері – толық токарлық өңдеу.

8. Дөңгелек плашкалар – бұраманы кесе отырып, токарлық өңдеу.

9. Фигуралық тұтқалар мен тұтқа саптар – толық токарлық өңдеу.

10. Фланецтер, маховиктер, шкивтер – толық токарлық өңдеу.

11. Барлық түрдегі фрезалар, ұңғылар, үңгілер – токарлық өңдеу.

12. Барлық өлшемдегі футоркалар, тік үштіктер, ауыспалы бұрыштықтар – толық токарлық өңдеу.

13. Қысатын және станокқа құлап тұратын цангалар – ажарлауға арналаған әдіппен токарлық өңдеу.

14. Радиусы 100 мм дейін шарлар және шар бірікпелері – шаблон бойынша қайрау және жону.

15. Цилиндрлік тістегершіктер, диаметрі 500 мм дейін тегіс және сына белдікті беріліске арналған, диаметрі 300 мм дейін конустық және бұрамдық шкивтер – толық токарлық өңдеу.

16. Конустық штифттер – толық токарлық өңдеу.

17. Құбырлдарды біріктіруге арналған штуцерлер – бұраманы қайрау, қысқарта кесу, бұрғылау, жону, кесу.

7- сынып №12сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ағашты механикалық тәсілмен өңдеу. Ағаш өңдейтін токарь станогында жұмысты ұйымдастыру. Қауіпсіздік ережелері



Сабақтың мақсаты: а) Ағаш өңдейтін токарь станогының құрылысы мен жұмысы. Paint графикалық редакторы іске қосуды, аспаптарымен, оның ішінде выделение /белгілеу аспабы/ жұмысымен таныстыру.
Білімділігі: Станоктың құрылысымен жұмыс үрдісін түсіндіру,  «машина» ұғымын қалыптастыру. Paint графикалық редакторы іске қосуды, аспаптарымен, оның ішінде выделение /белгілеу аспабы/ жұмыс істеу.
Дамытушылығы: Станоктың бөлшектері мен сызбаларын оқып  үйрену, оқушылардың іскерлігін, жұмыс ұйымдастыру дағдысын қалыптастыру. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, компьютерлік  сауаттылығын арттыру.
Тәрбиелігі: Компьютерлік сауаттылыққа бағыттау, техникаға  қызығушылыққа тәрбиелеу.
Көрнекілігі: компьютер, проектор.  Сабақ типі: Кіріктірілген сабақ
Сабақтың әдіс тәсілі: түсіндіру, практикалық жұмыс, тест, сұрақ-жауап.
Пәнаралық байланыс:  технология, информатика, орыс тілі, ағылшын тілі, қазақ тілі.

ДМ1.Ұйымдастыру.


1.Оқушылармен амандасу, сабаққа қатысуын тексеру.
ДМ2. Сабақтың тақырыбын хабарлау, мақсатымен таныстыру, оқушы назарын сабаққа аудару.
Сабақтың мақсаты: Ағаш өңдеу токарь станогында жұмыс ұйымдастыру. Paint графикалық редакторы арқылыкомпьютерде практикалық жұмыс орындау.
ДМ3. Жаңа сабақ.
Машина техникалық құрылым, ол бөлшектерден тұрады және механикалық жұмыс арқылы электр энергиясына , металдар мен ақпараттар туғызады. Олар: технологиялық, транспорттық тасымал және ақпараттық- есептеуіш машиналар болып бөлінеді. Әр машина 3 негізгі бөліктен тұрады: қозғалтқыш, беріліс механизмі, жұмыс органы.
ә) Ағаш өңдейтін токарь технологиялық машина. Ол ағашты жонып,егеу арқылы әр түрлі формаға келтіреді., айналатын денелер түріндегі бөлшектер жасалады.
б) Ағаш өңдейтін СТД-120 м үлгісіндегі токарь станогының құрылысымен танысайық, маркасы С- станок, Т-токарьлық, Д- ағаш өңдеуші 120-арақашықтық,м-жетілдірілген станок мүлгісі, платформадан, электр қозғалтқыштан, қорғағыш қаптама, тректі табан, станок негізгі бөлігі, алдыңғы қыспақ тетік, артқы қыспақ тетік, шам, патрон, ұстайтынтұтқа, мөлдір экран, түймеше тетіктен тұрады.
Ағашты бекітіп ұстау үшін шпиндельдің саптама тетігі пайдаланылады, олар шанышқы, патрон, тығырық.
Ағаш өңдейтін өткір тістер- қашаулар әртүрлі формада болады.
Практикалық жұмыс
Кинематикалық схемасын сызу./СТД-120 м станогын компьютерде құрастыру.
Ол үшін Paint графикалық редакторымен танысайық.

1.PAINT графикалық редакторы туралы түсінік


PAINT сурет салу бағдарламасы әр түрлі графикалық кескіндерді салуға,оны өңдеуге мүмкіндік береді.
Бұл бағдарламаның көмегімен қарапайым суреттен бастап, күрделі графикалық шығармаларға дейін жасауға болады.
PAINT бағдарламасында өзіміз сурет салуымызға Windows –тің басқа қолданбаларынан алмастыру буферіне көшірілген дайын суреттерді мәтінге қоюға,сондай-ақ сканердің көмегімен алынған күрделі кескіндерді енгізуге болады.
2. PAINT графикалық редакторында жұмыс істеу

PAINT графикалық редакторын іске қосу үшін, келесі әрекеттерді орындау керек.


Пуск Барлық бағдарламалар Стандартты PAINT
Осы әрекеттер орындалғаннан кейін экранға PAINT терезесі шығады.

Сурет салу кезеңдері


Құралды таңдап алу
PAINT редакторында 16 құралды пайдалануға болады. Олардың міндеттерін білу үшін,тышқанның нұсқағышын қажетті құралдың үстіне апару керек, сонда ішіне олардың міндеттеріне жазылған кішкене төртбұрыш пайда болады.
Сызықтың қалыңдығын,қылқаламның түрін немесе төртбұрыштың типін тағайындау
Құралдар тақтасының тура астыңғы жағындағы арнайы аймақта жасауға болады. Сызықтардың қалыңдығын бір нүктеден бастап,бес нүктеге дейінгі өлшемде салуға және қылқаламның,төртбұрыштың бірнеше түрлерін пайдалануға болады.
Кескіннің түсін таңдау

Сурет салатын түсті таңдау үшін,палитрадағы қажетті түстің төртбұрышына тышқан нұсқағышын орналастырып,сол жақ батырмасын шерту керек


Фонның түсін таңдау
Фонның түсін таңдау үшін,палитрадағы қажетті түске тышқан нұсқағышын орналастырып,оң жақ батырмасын шертіңдер.Бұл фонды пайдаланып объектілер жасайтын құралдармен жұмыс істегенде қажет(тік төртбұрыш,көпбұрыш,эллипс,дөңгеленген көпбұрыш)

3.PAINT графикалық редакторының құралдары

4.Редактордың командалары
Редакторда салынған суретін ойдағыдай болмаса, соңғы үш әрекет арқылы түзетуге болады.
Ол үшін Правка Отменить(орындатпау)
командасын орындау қажет.
Түзеткен қателеріңізді қайтадан қалпына келтіргіңіз келсе,
Правка- Повторить командасы арқылы тек соңғы үш әрекетті бастапқы қалпына келтіруге болады.
Суретті қалай сақтайды?
Салған суреттерді,графиктерді қажет кезінде пайдалану үшін, оны арнайы дискідегі файлда сақтаған жөн.
PAINT программасының құжатын бірінші
рет сақтап қою үшін
«Файл-сохранить как» командасын орындау керек.
Экранға «Сохранить как» диалогтық терезесі пайда болады
Енді жұмыс үстеліндегі «Станок» файлын ашып тапсырманы орындаймыз.
Оқушылар тапсырманы компьютерде орындайды.
Сабақты бекіту.
«Білім бәйгесі» ойынын ойнау.
1. Тест жұмысы
2. Жұмбақтар шешу
3. Сұрақтарға жауап.

Сабақты қорытындылау. Бағалау


Үйге тапсырма: Ағаш өңдеу токарь станогында жұмыс ұйымдастыру. Paint графикалық редакторы.

7- сынып №13сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ағаш өңдейтін токарь станогында жұмыс істеу. Қауіпсіздік ережелері.(практика


Сабақтың мақсаты: а) Ағаш өңдейтін токарь станогының құрылысы мен жұмысы. Paint графикалық редакторы іске қосуды, аспаптарымен, оның ішінде выделение /белгілеу аспабы/ жұмысымен таныстыру.
Білімділігі: Станоктың құрылысымен жұмыс үрдісін түсіндіру,  «машина» ұғымын қалыптастыру. Paint графикалық редакторы іске қосуды, аспаптарымен, оның ішінде выделение /белгілеу аспабы/ жұмыс істеу.
Дамытушылығы: Станоктың бөлшектері мен сызбаларын оқып  үйрену, оқушылардың іскерлігін, жұмыс ұйымдастыру дағдысын қалыптастыру. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, компьютерлік  сауаттылығын арттыру.
Тәрбиелігі: Компьютерлік сауаттылыққа бағыттау, техникаға  қызығушылыққа тәрбиелеу.
Көрнекілігі: компьютер, проектор.  Сабақ типі: Кіріктірілген сабақ
Сабақтың әдіс тәсілі: түсіндіру, практикалық жұмыс, тест, сұрақ-жауап.
Пәнаралық байланыс:  технология, информатика, орыс тілі, ағылшын тілі, қазақ тілі.

ДМ1.Ұйымдастыру.


1.Оқушылармен амандасу, сабаққа қатысуын тексеру.
ДМ2. Сабақтың тақырыбын хабарлау, мақсатымен таныстыру, оқушы назарын сабаққа аудару.
Сабақтың мақсаты: Ағаш өңдеу токарь станогында жұмыс ұйымдастыру. Paint графикалық редакторы арқылыкомпьютерде практикалық жұмыс орындау.
ДМ3. Жаңа сабақ.
Машина техникалық құрылым, ол бөлшектерден тұрады және механикалық жұмыс арқылы электр энергиясына , металдар мен ақпараттар туғызады. Олар: технологиялық, транспорттық тасымал және ақпараттық- есептеуіш машиналар болып бөлінеді. Әр машина 3 негізгі бөліктен тұрады: қозғалтқыш, беріліс механизмі, жұмыс органы.
ә) Ағаш өңдейтін токарь технологиялық машина. Ол ағашты жонып,егеу арқылы әр түрлі формаға келтіреді., айналатын денелер түріндегі бөлшектер жасалады.
б) Ағаш өңдейтін СТД-120 м үлгісіндегі токарь станогының құрылысымен танысайық, маркасы С- станок, Т-токарьлық, Д- ағаш өңдеуші 120-арақашықтық,м-жетілдірілген станок мүлгісі, платформадан, электр қозғалтқыштан, қорғағыш қаптама, тректі табан, станок негізгі бөлігі, алдыңғы қыспақ тетік, артқы қыспақ тетік, шам, патрон, ұстайтынтұтқа, мөлдір экран, түймеше тетіктен тұрады.
Ағашты бекітіп ұстау үшін шпиндельдің саптама тетігі пайдаланылады, олар шанышқы, патрон, тығырық.
Ағаш өңдейтін өткір тістер- қашаулар әртүрлі формада болады.
Практикалық жұмыс
Кинематикалық схемасын сызу./СТД-120 м станогын компьютерде құрастыру.
Ол үшін Paint графикалық редакторымен танысайық.

1.PAINT графикалық редакторы туралы түсінік


PAINT сурет салу бағдарламасы әр түрлі графикалық кескіндерді салуға,оны өңдеуге мүмкіндік береді.
Бұл бағдарламаның көмегімен қарапайым суреттен бастап, күрделі графикалық шығармаларға дейін жасауға болады.
PAINT бағдарламасында өзіміз сурет салуымызға Windows –тің басқа қолданбаларынан алмастыру буферіне көшірілген дайын суреттерді мәтінге қоюға,сондай-ақ сканердің көмегімен алынған күрделі кескіндерді енгізуге болады.
2. PAINT графикалық редакторында жұмыс істеу

PAINT графикалық редакторын іске қосу үшін, келесі әрекеттерді орындау керек.


Пуск Барлық бағдарламалар Стандартты PAINT
Осы әрекеттер орындалғаннан кейін экранға PAINT терезесі шығады.

Сурет салу кезеңдері


Құралды таңдап алу
PAINT редакторында 16 құралды пайдалануға болады. Олардың міндеттерін білу үшін,тышқанның нұсқағышын қажетті құралдың үстіне апару керек, сонда ішіне олардың міндеттеріне жазылған кішкене төртбұрыш пайда болады.
Сызықтың қалыңдығын,қылқаламның түрін немесе төртбұрыштың типін тағайындау
Құралдар тақтасының тура астыңғы жағындағы арнайы аймақта жасауға болады. Сызықтардың қалыңдығын бір нүктеден бастап,бес нүктеге дейінгі өлшемде салуға және қылқаламның,төртбұрыштың бірнеше түрлерін пайдалануға болады.
Кескіннің түсін таңдау

Сурет салатын түсті таңдау үшін,палитрадағы қажетті түстің төртбұрышына тышқан нұсқағышын орналастырып,сол жақ батырмасын шерту керек


Фонның түсін таңдау
Фонның түсін таңдау үшін,палитрадағы қажетті түске тышқан нұсқағышын орналастырып,оң жақ батырмасын шертіңдер.Бұл фонды пайдаланып объектілер жасайтын құралдармен жұмыс істегенде қажет(тік төртбұрыш,көпбұрыш,эллипс,дөңгеленген көпбұрыш)

3.PAINT графикалық редакторының құралдары

4.Редактордың командалары
Редакторда салынған суретін ойдағыдай болмаса, соңғы үш әрекет арқылы түзетуге болады.
Ол үшін Правка Отменить(орындатпау)
командасын орындау қажет.
Түзеткен қателеріңізді қайтадан қалпына келтіргіңіз келсе,
Правка- Повторить командасы арқылы тек соңғы үш әрекетті бастапқы қалпына келтіруге болады.
Суретті қалай сақтайды?
Салған суреттерді,графиктерді қажет кезінде пайдалану үшін, оны арнайы дискідегі файлда сақтаған жөн.
PAINT программасының құжатын бірінші
рет сақтап қою үшін
«Файл-сохранить как» командасын орындау керек.
Экранға «Сохранить как» диалогтық терезесі пайда болады
Енді жұмыс үстеліндегі «Станок» файлын ашып тапсырманы орындаймыз.
Оқушылар тапсырманы компьютерде орындайды.
Сабақты бекіту.
«Білім бәйгесі» ойынын ойнау.
1. Тест жұмысы
2. Жұмбақтар шешу
3. Сұрақтарға жауап.

Сабақты қорытындылау. Бағалау


Үйге тапсырма: Ағаш өңдеу токарь станогында жұмыс ұйымдастыру. Paint графикалық редакторы.

7- сынып №14сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ағаш өңдейтін токарь станогында жұмыс істеу. Қауіпсіздік ережелері.(
Сабақтың мақсаты: а) Ағаш өңдейтін токарь станогының құрылысы мен жұмысы. Paint графикалық редакторы іске қосуды, аспаптарымен, оның ішінде выделение /белгілеу аспабы/ жұмысымен таныстыру.
Білімділігі: Станоктың құрылысымен жұмыс үрдісін түсіндіру,  «машина» ұғымын қалыптастыру. Paint графикалық редакторы іске қосуды, аспаптарымен, оның ішінде выделение /белгілеу аспабы/ жұмыс істеу.
Дамытушылығы: Станоктың бөлшектері мен сызбаларын оқып  үйрену, оқушылардың іскерлігін, жұмыс ұйымдастыру дағдысын қалыптастыру. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, компьютерлік  сауаттылығын арттыру.
Тәрбиелігі: Компьютерлік сауаттылыққа бағыттау, техникаға  қызығушылыққа

ә) Ағаш өңдейтін токарь технологиялық машина. Ол ағашты жонып,егеу арқылы әр түрлі формаға келтіреді., айналатын денелер түріндегі бөлшектер жасалады.


б) Ағаш өңдейтін СТД-120 м үлгісіндегі токарь станогының құрылысымен танысайық, маркасы С- станок, Т-токарьлық, Д- ағаш өңдеуші 120-арақашықтық,м-жетілдірілген станок мүлгісі, платформадан, электр қозғалтқыштан, қорғағыш қаптама, тректі табан, станок негізгі бөлігі, алдыңғы қыспақ тетік, артқы қыспақ тетік, шам, патрон, ұстайтынтұтқа, мөлдір экран, түймеше тетіктен тұрады.

Қазір ағаш ұқсату шеберлігімен шұғылданатын мамандықтардың түрлері көп. Әдетте қазақ халқы ағаш ұқсатумен айналысатындарды үйші, оймашы, балташы, тоқушы деп шартты түрде төртке бөлген.


Үйші деп негізінен киіз үйдің сүйегін, яғни кереге, уық, шаңырақ жасайтын қолөнершілерді атаса, міндетті түрде бетіне өрнек салатын жастық ағаш , жүкаяқ, төсек ағаш, кебеже тәрізді үй-іші, мүлкі аяқ-табақ оятын іскерлерді оймашы деп атаған.
Ағаш құраумен, қайық, арба, шана жасаумен кәсіп етушілерді балташы десе, балық ұстау үшін т.б.түрлі шаруа қажетін өтеу мақсатымен себет, шынта шарбақ өрушілерді тоқушы деп атаған. Алайда бұл бөліңістің тиянақты шегі жоқ, себебі өмірде балташы үйшілікпен, ал үйші тоқушылықпен немесе тоқушы оймашылықпен қатар айналыса берген. Сондықтан ежелгі ұғымды, ағаш ұқсату ісімен шұғылданатын шеберді ұста деп атаған.

Ал ұсталар айналысатын кәсібінің басты ерекшелігіне орай темір ұстасы , ағаш ұстасы болып бөлінеді. Бұл бөлініске қарамастан , нағыз ұста , ұсталық өнердің жоғарыда аталған екі түрінде жете меңгерген. Сондықтан оң саусағынан өнер тамған әмбебап шеберді ғана халық ұста деп атаған. Халқымыз айтулы ұсталар соққан заттарды кие тұтқан. Атап айтқанда , қас шебердің қолынан шыққан заттарды ырым етіп іліп қою бүгінге дейін сақталған.

Еліміздің нарықтық қатынасқа көшуіне байланысты қазіргі кәсіптік техникалық мектептерде әмбебап ұсталар даярлау қолға алынды. Олар ағаштан, темірден , басқада конструкциялық материалдардан әшекей бұйымды жасауды үйренеді. Сонымен қатар 2-3 жыл ішінде ұсталық өнердің 3-4 түрін меңгереді.

3. Сұрақтарға жауап.

Сабақты қорытындылау. Бағалау
Үйге тапсырма:

7- сынып №14сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ағашқа түсірілетін оюлар түрлері. Әшекейлі ағаш беттеріне өң беру және күйдіру әдістері.(теория

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға ағашты көркемдеп ою тәсілдерін меңгерту.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2.   Өткен материалдарды қайталау.

А)Ағаштың қандай түрлерін білесіңдер?

Ә) Ағаш өңдеу құралдарын атап шығыңдар.

Б) Ағаштың текстурасы дегеніміз не?

В) Ағаштан бұйымдар жасайтын адамды қалай атайды?

3. Жаңа сабақ. Ағаш-табиғаттың тамаша туындысы. Ағаш көп өскен жерді халық орман, тоғай деп атаған. Тоғай ертеден адамдардың негізгі тұрақ жайы болған. Ерте заманнан-ақ адамдар ағашты тіршілігіне қажетті материал ретінде пайдаланған. Олар ағаштан  аң аулауға қажетті аша таяқ, найза, қада, жебе т.б. заттар жасаған. Адам ағаш өңдеуді тез үйренген. Өйткені ағаш өңдеуге оңай көнетін материал. Пышақ, балта сияқты қарапайым құралдардың көмегімен адамдар үйлерді, көпірлерді, жел диірмендерін, қамалдар мен ыдыс-аяқтар жасаған.

Қазіргі уақытта да біздер ағашсыз өз өмірімізді елестете алмаймыз. Тұрған үйіміз, үй жиһаздары, басқа да тұрмыста жиі қолданылатын заттардың көбі ағаштан жасалған.

Қолөнердің ең көп тараған түрлерінің бірі - бұл ағашты көркемдеп, өңдеу. Ертеден-ақ көшпелі халық  тұрмысына қажетті заттарды өздері жасап отырған. Ағаштан түйін түйген шеберлер атқа салатын ерді, тамақ сақтайтын кебеже, киім салатын сандық, әбдіре, киім ілетін-адалбақан, тостаған, саптаяқ, шара, отау, табақ пен тегештерді аса шеберлікпен жасаған.

Ағаштан жасалған бұйымдардың ішіндегі ең көп тараған түрлері жұпаяқ, күбі, ағаштан бүтіндей ойылған астау, келі-келсап, асадал. Бұл бұйымдарды шеберлер күмістен, сүйектен жасалған ою-өрнектермен әрлеген. Ағаш үйдің бөлшектерін ою өрнектермен әшекейлеп безендірген. Халық шеберлері жасаған осындай заттар қазір еліміздің музейлерінде сақтаулы.

Слайдтардан алған мәліметтерге сүйене отырып сабағымызды жалғастырайық.

Көркемдеп өңдеуге қажетті ағашты дұрыс таңдау істің нәтижелі болуына септігін тигізеді. Оған май қарағай, терек, үйеңкі секілді жұмсақ ағаш қажет, нәзік ойықша, үшбұрыш және басқа өрнектерді салу, әрлеу жұмыстары оңай жүргізіледі. Жұмысқа бұтақсыз жұмсақ  ағаш түрін таңдап, қажетті өлшеммен кесіп, сүргілеп, әрлеп болған соң, тегіс бетіне өрнек бейнесін көшіреді.



Өрнек дегеніміз- кез келген бұйымның сыртына түсірілетін біртұтас байланысты әшекей. Ал ою дегеніміз, бұйымға түсірілген өрнекті пышақпен кесу арқылы өңдеу немесе шабу кезіндегі ойып өңдеу жұмыстары. Ою-өрнектердің бір түрі

Қазақтың ою және өрнек деген қос сөзі біріге келіп латынша орнамент деген ұғымды білдіреді. Мағынасы сәндеу, әсемдеу. Осы сәндеу, әсемдеудің бір түрі, яғни хайуанат, жан-жануар және өсімдік белгілері мен мүшелері немесе геометриялық фигуралар іспеттес элементтердің үнемі ырғақты қайталап, симметриялы орналасқан көркем өрісі мен құрылымын ою деп атаймыз.

Өрнекті оюдың бірнеше тәсілі бар. Соның бірі- геометриялық бейнедегі өрнек. Мұндай өрнек ағаш бетінде геометриялық сурет салу арқылы жасалады.

Екінші тәсіл-өрнекті салғанда, оның ізін пышақпен тігіп, өрнектің жиектерін көлбеулей жұқалап жонып алады. Мұндай оюларды бірнеше әдістермен орындайды: біріншіден, өрнектердің жиектерін дөңестеп, жұмырлай жиектеп өрнекке кеңістіктегі көрініс береді;

екіншіден, өрнектердің сыртқы жиегін өрнек денесінің ортасынан да ойықшалап бедер беріледі; үшіншіден, бірінші және екінші әдіспен орындалған өрнектің түбін бедерлеп, бедерлі өрнектің мәніне қарай таңдап, бедер беру тәсілімен орындайды.

Ағаш бұйымдарын көркемдеп өңдеу мынадай шаралар арқылы жүзеге асады.

-          бұйымның негізін талаптарға сай тазалау;

-          бұйымдарды бояу, оған әр беру;

-          боялған бұйымдарды тазалау, лактау.

Қауіпсіздік ережесінің сақталуын қатаң тексеру. Әдебиет пен өнерде композиция деген түсінік бар: Ол жүйелеу, үйлестіру ұғымын білдіретін латын сөзі. Өнердің барлық саласында композициялық пішін арқылы жаттығып көреміз.

10. Қорытынды.

«Үтір» (қайырма), «үшбұрыш» және «сыңар қанат» түріндегі өрнектерді тақтай бетіне салып үйренеміз, іске сәт!

Оқушыларды бағалау, жақсы жұмыстарды  көрмеге алу.

Үйге тапсырма: дайындаған ою-өрнекті көркемдеп өңдеу, аяқтау және «Ағашты көркемдеп өңдеу технологиясы» тақырыбына реферат жазу.

7-сабақ №15сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ағашты ою. Ағаштан сувенирлік бұйымдар дайындау. (практика)

 

Сабақтың мақсаты:



Оқушыларға ағашты көркемдеп ою тәсілдерін меңгерту.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2.   Өткен материалдарды қайталау.

А)Ағаштың қандай түрлерін білесіңдер?

Ә) Ағаш өңдеу құралдарын атап шығыңдар.

Б) Ағаштың текстурасы дегеніміз не?

В) Ағаштан бұйымдар жасайтын адамды қалай атайды?

3. Жаңа сабақ. Ағаш-табиғаттың тамаша туындысы. Ағаш көп өскен жерді халық орман, тоғай деп атаған. Тоғай ертеден адамдардың негізгі тұрақ жайы болған. Ерте заманнан-ақ адамдар ағашты тіршілігіне қажетті материал ретінде пайдаланған. Олар ағаштан  аң аулауға қажетті аша таяқ, найза, қада, жебе т.б. заттар жасаған. Адам ағаш өңдеуді тез үйренген. Өйткені ағаш өңдеуге оңай көнетін материал. Пышақ, балта сияқты қарапайым құралдардың көмегімен адамдар үйлерді, көпірлерді, жел диірмендерін, қамалдар мен ыдыс-аяқтар жасаған.

Қазіргі уақытта да біздер ағашсыз өз өмірімізді елестете алмаймыз. Тұрған үйіміз, үй жиһаздары, басқа да тұрмыста жиі қолданылатын заттардың көбі ағаштан жасалған.

Қолөнердің ең көп тараған түрлерінің бірі – бұл ағашты көркемдеп, өңдеу. Ертеден-ақ көшпелі халық  тұрмысына қажетті заттарды өздері жасап отырған. Ағаштан түйін түйген шеберлер атқа салатын ерді, тамақ сақтайтын кебеже, киім салатын сандық, әбдіре, киім ілетін-адалбақан, тостаған, саптаяқ, шара, отау, табақ пен тегештерді аса шеберлікпен жасаған.

Ағаштан жасалған бұйымдардың ішіндегі ең көп тараған түрлері жұпаяқ, күбі, ағаштан бүтіндей ойылған астау, келі-келсап, асадал. Бұл бұйымдарды шеберлер күмістен, сүйектен жасалған ою-өрнектермен әрлеген. Ағаш үйдің бөлшектерін ою өрнектермен әшекейлеп безендірген. Халық шеберлері жасаған осындай заттар қазір еліміздің музейлерінде сақтаулы.

Слайдтардан алған мәліметтерге сүйене отырып сабағымызды жалғастырайық.

Көркемдеп өңдеуге қажетті ағашты дұрыс таңдау істің нәтижелі болуына септігін тигізеді. Оған май қарағай, терек, үйеңкі секілді жұмсақ ағаш қажет, нәзік ойықша, үшбұрыш және басқа өрнектерді салу, әрлеу жұмыстары оңай жүргізіледі. Жұмысқа бұтақсыз жұмсақ  ағаш түрін таңдап, қажетті өлшеммен кесіп, сүргілеп, әрлеп болған соң, тегіс бетіне өрнек бейнесін көшіреді.

Өрнек дегеніміз- кез келген бұйымның сыртына түсірілетін біртұтас байланысты әшекей. Ал ою дегеніміз, бұйымға түсірілген өрнекті пышақпен кесу арқылы өңдеу немесе шабу кезіндегі ойып өңдеу жұмыстары. Ою-өрнектердің бір түрі

Қазақтың ою және өрнек деген қос сөзі біріге келіп латынша орнамент деген ұғымды білдіреді. Мағынасы сәндеу, әсемдеу. Осы сәндеу, әсемдеудің бір түрі, яғни хайуанат, жан-жануар және өсімдік белгілері мен мүшелері немесе геометриялық фигуралар іспеттес элементтердің үнемі ырғақты қайталап, симметриялы орналасқан көркем өрісі мен құрылымын ою деп атаймыз.

Өрнекті оюдың бірнеше тәсілі бар. Соның бірі- геометриялық бейнедегі өрнек. Мұндай өрнек ағаш бетінде геометриялық сурет салу арқылы жасалады.

Екінші тәсіл-өрнекті салғанда, оның ізін пышақпен тігіп, өрнектің жиектерін көлбеулей жұқалап жонып алады. Мұндай оюларды бірнеше әдістермен орындайды: біріншіден, өрнектердің жиектерін дөңестеп, жұмырлай жиектеп өрнекке кеңістіктегі көрініс береді;

екіншіден, өрнектердің сыртқы жиегін өрнек денесінің ортасынан да ойықшалап бедер беріледі; үшіншіден, бірінші және екінші әдіспен орындалған өрнектің түбін бедерлеп, бедерлі өрнектің мәніне қарай таңдап, бедер беру тәсілімен орындайды.

Ағаш бұйымдарын көркемдеп өңдеу мынадай шаралар арқылы жүзеге асады.

-          бұйымның негізін талаптарға сай тазалау;

-          бұйымдарды бояу, оған әр беру;

-          боялған бұйымдарды тазалау, лактау.

Қауіпсіздік ережесінің сақталуын қатаң тексеру. Әдебиет пен өнерде композиция деген түсінік бар: Ол жүйелеу, үйлестіру ұғымын білдіретін латын сөзі. Өнердің барлық саласында композициялық пішін арқылы жаттығып көреміз.

Қорытынды.

«Үтір» (қайырма), «үшбұрыш» және «сыңар қанат» түріндегі өрнектерді тақтай бетіне салып үйренеміз, іске сәт!

Оқушыларды бағалау, жақсы жұмыстарды  көрмеге алу.

Үйге тапсырма: дайындаған ою-өрнекті көркемдеп өңдеу, аяқтау және «Ағашты көркемдеп өңдеу технологиясы» тақырыбына реферат жазу.

7- сынып №16сабақ

Сабақтың тақырыбы: Сандық және кебеже беттерін әшекейлеп оюға эскиздер дайындау

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларға ағашты көркемдеп ою тәсілдерін меңгерту.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2.   Өткен материалдарды қайталау.

А)Ағаштың қандай түрлерін білесіңдер?

Ә) Ағаш өңдеу құралдарын атап шығыңдар

Киіз үйдің жабдықтары. Киіз үйдің жабдықтары ағаш пен теріден жасалған зат, бұйымдар мен кілемдерден тұрған. Көп таралғаны киізден жасалған кілем «текемет» еді. Оюланған кілем – «сырмак», тоқылған «кілем» еді. Кілемнің екі түрі бар: қабырғаға ілетін бай тұс кілемдер әр түрлі ою-өрнектерден жасалған, оларды «тұскиіз» деп атаған.

Ыдыстар, ас үй құралдары жоғарғы жақта сумкада сақталған, киізден жасалған сумкаларда да сақталған. Әрбір киіз үйде «сандық» болды. Ағаштан жасалған бұйымдар – азық-түліктің қорабтары, ілгіштер әртүрлі ою-өрнектермен өрнектелді. Қазақстанның солтүстік және солтүстік-шығысында тұрғын үйлердің түрлері болды. Олар тастан, ағаштан, кірпіштен жасалынған үйлер.

Ыдыс-аяқтар. Қазақтар көшпенді ел болғандықтан олардың ыдыс-аяқтары терімен ағаштан жасалынған. Сынатын ыдыстарға арнайы теріден қап жасаған. Теріден жасалған ыдыстарды көп пайдаланған. Арнайы ысылған жылқының терісінен саба жасалынған, кей кезде сиырдың терісінен жасаған. Соғым кезінде жақсы сойылған малдың терісін саба жасауға қойған.

1. Жүнді теріден сылып тастайды. 2. Ашыған сүтке теріні салып илейді. 3. Тазалап жауып, көктемге шейін сақтап қояды. Көктемге қарай оны ыстайды.

Қымыз құятын ожау әр-түрлі боялған және күміспен немесе сүйекпен сәнделген. Ас үйдің ыдысы темірден жасалған қазан болған. Қазақтың мал бағатын ауылдары керамикалық ыдыстарда қолданған.

Қазақтың киіз үйіне лайықталып жасалған үй жиһаздары болған. Олар кебеже, абдыре, кереует, жастық ағаш жүкаяқ, түс киіз, кілем. Енді төселетін бұйымдар Алаша, текемет, сырмақ, бірсалақ тулар құрақ көрпеше жер жастық. Тұтынатын заттар аяққап, кесе қап, тұлып. Ыдыс аяқтардан қазан, кесе, тостақ, қасық, ағаш аяқ ожау, елеуіш, күбі келі, торсық, қыш ыдыстар, қол диірмен. Кілем сәнді тоқылатын баспананың жылулығын сақтайтын және дыбысын бәсеңдететін арнайы үй жиһазы.

Қазақ кілемінің шығу тарихы байырғы сақ, ғұн, үйсін өнері мұраларынан басталған деседі. Қазақ кілемдерінің кейбір түрлері түрік кілемдерінің қазіргі үлгілеріне өте ұқсас келеді.

Оларды тоқылу ерекшелігіне қарай түсті кілем, тақыр кілем деп бөледі.

Сырмақ (сыру деген сөзден шыққан) ою бастырып немесе жіппен өрнектеліп сырыған төсеніш үй жиһазын айтады.

Кебеже. Көшіп-қонып жүргенде сүр. Ет, құрт, май сақтайтын ағаш тақтайшасынан жасалынып бетін ою-өрнектерімен әшекейленген сандықша ыдыс. Ертеде түйеге тидеп, жас балаларды соған отырғызып көшкен.

Кейбір ыдысаяқ түрлеріне тоқталсақ олар соба, торсық, месбақыр, келі, күбі, ожау, кесе қап, қыш ыдыстар.

Соба ертедегі көшпелі қазақтар ас сақтайтын ыдыстардың біразын мал терісінен жасаған. Ондай ыдыстың ең үлкені соба малшылықтың, байлықтың белгісі. Жылқылы ірі байлар собаның мөлшерін бәсекелесіп үлкен жасауға тырысқан. Собаға биенің сүтін сауып жинап, құйып қымыз ашытқан.

Сүйретпенің өгіздің терісінен жасайды. Оған қымыз ашытатын болған. Ешкі терісінен тігілген қымыз немесе айран құятын ыдыс торсық деп аталады. Торсықты жолаушылар, малшылар қанжығасына байлап жүрген.

Бие сүтін сауатын теріден жасалған ыдысты көнеп, ал құдықтан су тартатын шелекті қауға дейді.

Келі - түрлі дәнді-дақылдар түюге арналған құрал. Келі екі түрлі болған: тақта келі және шұңғыл келі.

Күбі ағаштан жасалған.

Ожау ағаштан жасалған.



Үйге тапсырма:

7- сынып №17сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ағаш бөлшектерін шегемен құрастырып-бекіту. (практика

Сабақтың мақсаты: – Білімділік:  Ағаш бөлшектерін шегемен, бұрама шегемен және желіммен бектіу туралы түсінік беру;
- Дамытушылық:  Ағаш бөлшектерін құрастырып –бекітуде шегелеу ептіліктерін ұқыптылықтарын дамыту;
- Тәрбиелік:  Қауіпсіздік ережесін нақты сақтау, жауапкершілікке баулу, эстетикалық талғамдарын жетілдіру.
Сабақтың түрі: аралас  Оқыту әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, пратикалық
Көрнекілік құралдары: сызба суреттер, үлестірме карта, ағаш, топса, желім,  шеге түрлері.
Сабақтың барысы:
І. Сабақты ұйымдастыру:
- оқушылармен амандасу;
- оқушыларды түгелдеу, кластың дайындығын тексеру;
- оқушылар назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:


1.    Ағаш материалдарын механикалық тәсілмен өңдеу кезіндегі
техникалық қауіпсіздік ережелері.
2.    Ағаш өңдейтін токарь станогының құрылысы.

ІІІ. Жаңа сабақ.


Тақырыпты ашу.  1. Әр топқа берілген тапсырмалар бойынша мәтіннің
мағынасын ашу үшін 5-7 минут уақыт беріледі.
2. Топтық жұмыс барысында жалпы топ шешімін
қабылдау үшін 2 минут уақыт беріледі.
3. Авторлық баяндауда топтан 1 оқушы шығып, мәтін
мағынасын ашады (топ тарапынан толықтырулар
енгізуге болады).

І. Ағаш бөлшектерін шегемен құрастырып-бекіту

Ағаш бөлшектер мен тетіктерді шегемен құрастырып-бекіту жеке тәсіл түрінде де, кедір-бұдырлы, кертікті-тиекті тәсілдер мен желім арқылы құрастырып-бекіту түрінде де қолданыла береді.
Ағаш бұйымдарды құрастыру кезінде шегелер және желім жалпы құрылысытық және дербес мақсаттағы материал ретінде пайдаланылады.
Шегелердің қалпақшалары жалпақ, конус тәрізді, жартылай дөңгелек және белгілі бір пішінге келтірілген  сәнді болып келеді.
Ағаш ұсталығында неғұрлым кеңінен қолданылатыны – ұзындығы 8-ден 50 м-ге дейін жететін, қалпақшасы жалпақ келетін жалпы құрылысытық мақсаттағы шегелер. Олардың үй салғанда қолданылатын дөңгелек қималы түрінің ұзындығы 20-40 мм, диаметрі 2-3 мм болады. Ал жәшіктерді, ыдыстарды құрсатырғанда қағылатын шегелердің ұзындығы 25-80 мм-ге дейін жетеді, диаметрі 1,6-3,0 мм; олардың шеткі және белдемше құрсау тақталарын қағуға арналған шегелердің ұзындығы 8-25 мм, диаметрі 1,6-2,0 мм болады.
Бөлшектерді шегемен құрастырып-бекіту кезінде белгілі ереже талаптары мұқият орындалуы керек.
Элементтерді қабат-қабатымен және шет жиектерімен құрастырып-бекіту кезінде шегелер ағаш материалын қақ айырып кететіндей немесе жарықша түсіретіндей болмауы қажет.
Бөлшектерді құрастырып-бекітетін шегелердің орналасуы мен олардың жалпы саны бұйымды құрастырып-бекітудің мейлінше жоғары тиімділігін қамтамасыз етуі қажет. Бұл ретте шегелердің бөлшектерді құрастырып-бекітуге тигізетін әсері қоса есептеледі. Мысалы, шеткі бұрыштарды құрастырып-бекіту үшін бір-бірінен бөлшектеп, кем дегенде үш шегені қағу қажет. Ал орталық бұрыштарды қысу күшінің әсерімен ұстап тұрып, екі шеге қағудың өзі де жеткілікті болады.
Әрқашан есте болатын бір нәрсе – ылғал ағашқа қарағанда, кепкен ағаштың қақ айырылып кету қаупі күшті болады. Сондықтан кепкен, құрғақ ағаштармен жұмыс істеген кезде оларды шеге қағылардан бұрын суға батырып, дымқылдандырып алған жөн.
Бұйымның эстетикалық сапасының жақсы болуы үшін шегенің қалпақшасы көрінбей етіп қағады.

2.Ағаш бөлшектерін бұрама шегемен құрастырып-бекіту

Бұрама шеге дегеніміз конус тәріздес металл діңгектер. Олардың бір қырынан қарағанда үшбұрышты ойық бұрандалары және жалпақ бұрауышқа арналған бір ғана кесік ойықты немесе крест бұрауышқа арналған крест ойықты қалпақшасы болады. Мұндай шегелер ағаштан жасалған құрылғы бөлшектерді құрастырып-бекітуге қолданылады.
Біздің өнеркәсібіміз ұзындығы 6 мм-ден 120 мм-ге дейін, диаметрі 1,5 мм-ден 10-мм-ге дейін жететін бұрама шегелер жасап шығарады. Олардың ойық бұрандалы бөлігінің ұзындығы діңгегінің 0,5-0,6 бөлігіне тең болады.
Бөлшектерді бұрама шегемен құрастырып-бекітудің мықты болуы ағаштың тығыздығы мен қаттылығына, дымқылдығына, шегенің ұзындығы мен диаметріне, оның бұрандалы бөлігінің ұзындығына т.б. жағдайларға тікелей байланысты.

3.    Ағаш бөлшектерін желімдеу.


Желіммен құрастырып-бекіту шабақты, кертікті, ойық-кертікті, шегемен бекіту сияқты тәсілдермен ұштастыра жүргізіледі, сондай-ақ жекелеген элементтерден, қабаттап жапсырылатын бөлшекетрден дайындалған ағаш материалдарын әзірлеу үшін қолданылады.
Бөлшектерді желімдеп құрастыру желімнің мөлдір, жұқа қабаты мен ағаштың үстіңгі беттерін жабыстырып тұратын күштің арқасында мүмкін болады.
Ағаш материалы өзінің беттескен қабатында қатайып кепкен желімнің ұсақ бөлшектерін қысып ұстайды, ал желімнің ұсақ бөлшектері ағаштың саңлауларына еніп, ұшы-қиыры жоқ, сансыз талшықтары арқылы екі үстіңгі қабатты бір-бірімен жабыстырады.
Желіммен жабыстыру арқылы құрастырып-бекітудің бірнеше түрі бар. Желімдеп, жапсырудың мықтылығын тексерудің өндірісте қолданылатын тәсілі осы принципке негізделген. Ол үшін бір-бірімен желімдер, жапсырылған екі бөлшектен жасалған үлгі бұйымды қақ айырып көреді. Егер бұйым желімдеп, жапсырылған жігінен жарылмай, ағаштың тұтас жерінен жарылса, онда желімдеу сапасының жоғары болғаны.

4.    Желімдеу түрлері.


Жасалуы жағынан мал өнімдерінен әзірленетін желімдер және синтетикалық желімдер деп бөлінеді. Ағаш бөлшектерді өңдеуге мал өнімдерінен жасалатын ағаш желімі немесе мал сүйегінен жасалған мөлдір желім, казеин желімі қолданылады.
Мал терісінің шелінен де желім жасалады. Ол – шел желім. Ал малдың кепкен, майсыз сүйегінен, мүйізі мен тұяғынан сүйек желімін жасауға болады. Шелден жасалған желіммен ылғал тимейтін бөлшектерді ғана желімдеу керек.
Желімдеу техникасы.
Желімдеу ісінің  негізіне желімнің ағаш бөлшектерге сіңіп, таралу процесі жатады. Желім жіңішке жіп тәрізді талшықтарымен үстіңгі қабаттарды бір-бірімен берік байланыстырады.
Желімдеп құрастырудың беріктігі мен сапасы ағаш материалының дымқылдығы 12-15 пайыздан аспайтын кезде жоғары болады. 8-10 пайыз болған кезде өте жақсы, берік желімделеді. Өйткені, ол желімнің құрамындағы суды өз бойына таратып алады.

IV. Практикалық жұмыс.


1. Шырпы қорапшасы.
2. Топсалау жұмысы.
3. Сандықша жасау.
4. Желімдеу жұмысы

V. Бекіту.

VI. Бағалау

VII. Үй тапсырмасын хабарлау


Жасаған бұйымдарын толық аяқтап, безендір

7- сынып №18сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ағаш бөлшектерін бұрама шегемен, нагельмен құрастырып-бекіту.(практика)

Сабақтың мақсаты:


а) Білімділік мақсаты: ағаштардың түрлерін, қасиеттерін еске тусіру. Ағаштан жасалатын бұйымдарды құрастырудың әдіс-тәсілдерін уйрету, меңгерту. Жасалатын бұйымның эскизін сызып, нұсқау карта бойынша жұмыс жасауға қалыптастыру;
б) Дамытушылық мақсаты: ойлау, шығармашылық қабілетін, қолөнерді дамыту. Сабақтағы теориялық білімдерін пратикалық іс-әрекеттерге ұштастырып, оны іс жүзінде пайдалану;
в) Тәрбиелік мақсаты: оқушыларды жауапкершілікке, жүйелі еңбекке, өз бетінше жұмыс жасауға уйрету, эстетикалық жағынан дамыған жеке тұлға тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыс: математика, сызу.
Сабақтың түрі:
Сабақтың барысы: теориялық, сарамандық жұмыстар.
1. Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, оқушыларды түгендеп, сабаққа қажетті көрнекіліктерді, құрал-жабдықтарды тексеру.
2. Өткен сабақты қайталау: сабақтың тақырыбымен мақсатын хабарламас бұрын үй тапсырмасын сұрау және қорытындылап бекіту.
3. Жаңа сабақ.
Теория бөлімі: шеге, бұрама шеге және желім туралы шағын мәлемет беру. Мектеп-шеберханасында жасалатын бұйымдар көптеген бөліктерден тұрады. Оларды бір-бірімен әр түрлі, әдіс-тәсілдермен біріктіреді. Ағаштарды бір-бірімен біріктіру барысы толығынан жинақтау деп аталады.
Жалпы желімдер табиғи және синтетикалық желімдер болып екіге бөлінеді. Желімнің сапасын былай анықтауға болады:
а) жапсырылған жерінен жарылмай, ағаштың тұтас жерінен жарылса, онда оның желімдеу сапасының жоғары болғаны;
б) жапсырылған жерден жарылса, онда желім сапасы төмен болғаны.
Желімді пайдалану кезінде қауіпсіздік ережесін сақтау керек.
4. Жаңа сабақты бекіту.
- ағаш бөлшектерін шегемен бекітудің артықшылығы неде?
- шеге қандай материалдан жасалады және неліктен шегені қиғаш қағады?
- ақиғаш қағады?
- ағаштарды бұрама шегемен бекітудің мәні неде?
- бұрама шегелердің түрін ата?
- бұрама шегелерді неге ағашқа қағүға болмайды?
- желім түрлерін ата?
- желім сапасын қалай анықтауға болады?
5. Жаңа сабаққа байланысты арналған сарамандық жұмыс.
Сарамандық жұмыстың мақсаты: ағаштан жасалатын бұйымдарды қарастырудың әдіс-тәсілдерін және бұйымды жинау жолдарын меңгерту.
Техникалық қауіпсіздік ережелерін сақтау:
Шеберхана ішінде оқушыларға еңбек қауіпсіздік ережесін сақтау туралы түсінік беру. Жұмыс кезінде құрал-жабдықтарды дұрыс пайдалану жолдарын және жұмыс орнының таза болуын, басқа артық заттардың болмауын қадағалау.
Жұмысқа қажетті құрал жабдықтар: жұмыс үстелі, қысқыш, қол ара, сүргі, бұрғы, қашаулар, балға, желім, шегелер, бұрандалы шегелер, серіппе, және т.б. еңбек құралдары.
Сарамандық жұмыста қолданатын шикізаттар: керекті ағаштарды кесіп және ссүргілеп, дайындаймыз. Қолданылатын ағаштың шірігі, бұтағы және жарылған жері болмауы керек. Жасалатын бұйым (тербелмелі ат) – негізінен ағаштан жасалады. Табанына қондырылатын рейканың өлшемі – 500х45х45 мм, рейканың үстіне қондырылатын тақтайдың өлшемі – 660х115х30 мм, бір жақтары дөңгеленген тігінен тіреуіш ағаш – 250х75х25 мм. Тіреуіш ағашқа қозғалып тұратын рейка өлшемі 660х50х50 мм бұрандамен бекітіледі. Қозғалып тұратын рейканың бір шетіне орындық орнатамыз, ал екінші жағына арнайы ойылған ойыққа аттың басын және аттың басына қол тұтқа бекітеміз. Серіппе қатты болуы тиіс. Мысалы: мотоцикл амортизаторы жарайды.
Бөлшектеуді шегемен құрастырып бекіту кезінде белгілі ереже талаптары мұқият орындалуы керек. Ағаштарды орналасуына қарай әр түрге бөлінеді (шетінен біріктіру және ортасынан біріктіру әдістері).
Құрастырып бекітудің шеге, бұрама шеге және желімнің көмегімен орналасады. Өнеркәсіпте шегелерді әр түрлі қалыңдықта, әр түрлі ұзындықта шығарады.
Шегені біріктіріп бекітуде негізгі пайдаланатын құрал-балға болып таблады. Есте болатын бір жағдай ылғал ағашқа қарағанда, кепкен ағаштың қақ айырылып кетуі мүмкін.
Бұрама шегемен құрастырып бекіту анағұрлым берік болады. Бұрма шеге дегеніміз конус тәріздес металл діңгектер.
Бұрама шегенің өалпағында жалпақ бұрауышқа арналған бір ғана кесік ойықты немесе крест түріндегі ойығы болады. Осыған қосымша бұрама шегенің қалпағында алты қырлы кілтке түрі де кездеседі. Бұрама шегелердің қалпағы жартылай дөңгелек елеусіз және жартылай елеусіз болып бөлінеді. ағаштарды құрастыру кезінде бұрама шегелерді ұрып қағуға болмайды. ағаш бөлшектерді желімдеу арқылы құрастырып бекітудің басқаша бекіту түрлерінен бірқатар артықшылықтары бар.

Серіппенің бір жағы табанындағы тақтайға, ал екінші жағы қозғалыстағы рейкаға бекітіледі.


Тербелмелі ат – мектеп жасына дейінгі балалардың қозғалысын дамыту үшін қажет. Бөлшектер өлшемдерімен дайын болғаннан кейін сызбада көрсетілгендей құрастырамыз. Тербелмелі атқа мінген бала аттың басындағы қолтұтқадан ұстап отырып жоғары-төмен тербеледі.
5. Жаңа сабақты және сарамандық жұмысты қорытындылап, бағалау: оқушылардың жасаған жұмыстарын салыстыра отырып, берілген сұрақтарға жауап беруіне қарай бағаланады.
Үйге тапсырма беру, жұмыс орнын жинастыру. Құрал саймандарды мұғалімге тапсыру керек.

7- сынып №19сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ағаш бөлшектерін шиптік түрмен және желіммен құрастырып-бекіту.(практика)

Сабақтың мақсаты:


Білімділік: Оқушыларды желімдеу технологиясының әдісімен таныстырып, бұйым жасап үйрету.
Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, іскерлікке, тазалыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың қауіпсіздік ережесін тиімді пайдалану арқылы желімдеу технологиясымен дұрыс жұмыс жасау қабілетін дамыту.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ.
Сабақтың типі: Аралас сабақ.
Сабақтың әдісі: Түсіндірме – практикалық

Сабаққа қолданылатын стратегиялық әдістер: Интерактивті әдістер, СТО әдістері


Көрнекілігі: слайдтар, ағаш, желім, ара, т.б.
Құралдары: ара, бұрандалы қысқыш, егеу, сүргі т.б.
Пайдаланған әдебиет: Технология 6,7, «Оқыту үрдісіндегі танымдық және шығармашылық әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалану» Е.Дүйсенов, А.Балғожаев Қызылорда 2006ж

Сабақтың барысы:


I. Ұйымдастыру кезеңі
1. Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2. Сынып тазалығын тексеру.
3. Оқушы назарын сабаққа аудару.
«Өзіндік бағалау» әдісі:
Оқушылар берілген үй тапсырмасына өзінің дайындық деңгейін мұғалім сұрағына қол көтеру арқылы байқатады: Кім «беске» дайын? Кім «төртке» дайын? Кім «үшке» дайын? Кім мүлде дайын емес?
II. Үй тапсырмасын тексеру

Желім түрлері


«Тізбектей сұрау» әдісі:
Қойылған сұраққа беріліп жатқан оқушының жауабы кез келген жерінен тоқтатылып, әрі қарай басқа оқушының жауап берілуі сұралады. Бұл әдіс оқушылардың зейінін аудару және байқағыштығын дамытуға байланысты.
Казеин желімінің жасалу жолдары қандай?
Өнеркәсіпте тақта түріндегі желімнің сапасы қандай болады?
III. Үй тапсырмасын бекіту
«Кім жылдам» ойыны (сұрақ жауап арқылы оқушылардың өткен тақырыпты қалай меңгергенін анықтау).
Желім түрлерін атаңдар.
(Казеин, шел, нитрожелім т.б.)
Малдың кепкен, майсыз сүйегінен, мүйізі мен тұяғынан әзірленетін желім түрі.
(Сүйек желімі)

Шел желімі суды өз көлемінен неше есе артық сіңіреді.


(6-10 есе)
Қарағайдан, шыршадан, қайыңнан жасалған заттарды желімдеуге арналған желім.
(Казеин желімі)
Ылғал тимейтін бөлшектерге ғана қолданылатын желім түрлерін ата.
(Казеин және шел желімі)
Сүт белоктарының негізінде майы алынған сүзбеден жасалған желім.
(Казеин желімі)
Нитроцеллюлоза мен шайырлардың органикалық еріткіштердегі ерітіндісінен жасалатын желім.
(Нитрожелім)

IV. Жаңа сабақты даярлау. Жаңа сабақ


Желімдеу технологиясы
Желімдеу ісінің негізіне желімнің ағаш бөліктеріне сіңіп, таралу процесі жатады. Желім жіңішке жіп тәрізді талшықтарымен үстіңгі қабаттарды бір-бірімен берік байланыстырады. Желімдеудің сапалы болуына көптеген факторлар әсер етеді. Солардың қатарында желімнің тиісті бөлшектерге неғұрлым терең әрі біркелкі сіңуін, желімделетін үстіңгі қабаттардың бір-бірімен өте тығыз байланысуын, ағаш материалдарының қаншалықты дәрежеде дымқыл екендігін, желімнің нақты кездегі жағдайын және сапасын, пресске салған кездегі қысым күшін, сондай-ақ пресстен шыққаннан кейінгі төзімділік уақытын айтуға болады.

Сонымен бірге желімдеудің сапасына әсер ететін фактор ретінде желімнің қаншалықты дәрежеде қоюлану керектігін де естен шығармау керек. Оған қосымша айтарымыз – желім қабатының қалыңдығы шамаммен 0,1 мм болуы тиіс.


Желімдеп құрастырудың беріктігі мен сапасы ағаш материалдарының дымқылдығы 12-15 пайыздан аспайтын кезде жоғары болады. Ағаш материалдарының дымқылдығы 8-10 % болған кезде өте жақсы, берік желімделеді. Өйткені ол желімнің құрамындағы суды өз бойына тартып алады.
Желімдеп жапсырылатын үстіңгі беттердің жағдайына келетін болсақ, олардың аздаған кедір-бұдырлау болғаны, жете өңделмегені мақұл. Өйткені бұл жапсырылатын үстіңгі қабаттардың желіммен жапсырылатын аумағын арттыра түседі.

Желімдеу технологиясымен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелері


1. Керекті жеріне аздап қана жақ .
2. Көлемді нәрсе желімдегенде, желімді әуелі оның ортасына жақ, сосын оны таяқшамен тарат.
3. Жолақша немесе майда нәрсе желімдегенде абайла.
4. Желімдеген бөліктің үстінен таза қағаз жауып, сыртынан қолыңмен сипап бас.
5. 5-10 минут салмақтылау, тегіс затпен бастыр.
6. Желімдеп болған соң міндетті түрде қолыңды сабындап жу.
Сарамандық жұмыс

Жеке
Жұмыс киімін кию: фартук, жеңқап


Жұмысқа қажет материалдар: ағаш өңдеуге қажетті құралдар
Жұмыстың мақсаты: шарбақты, кертікті - тиекті материалдарды құрастырып - бекітуді үйрену.
Шарбақты, кертікті - тиекті материалдарды құрастырып -бекіту кезінде олардың жартысы дерлік өздері кигізілетін ойықтар мен тесіктерден шығып, көрініп тұруы тиіс. Оларды желім жағылып болғаннан кейін тиісті орындарына қағып кіргізіп, пресстің астына бастырып қояды. Бірақ бұл кезде бөлшектердің дұрыс құрастырылып бекітілгеніне толық көз жеткізіп алу қажет.
Перестің астына алып, бастыра желімдеу былай жүргізіледі.
1. Әуелі жақсы жонып, қиюластырған тақталарды таңдап, іріктеп алыңдар.
2. Олар қалқанда қалай тұруы керектігіне қарай рет-ретімен орналастырыңдар.
3. Тиісті жақтарына желім жағыңдар.
4. Бұрандама қысқыштың көмегімен жақсылап бекітіңдер.
V. Жаңа сабақты бекіту

«Сиқырлы торша» ойыны


Желім қабатының қалыңдығы неше мм болуы тиіс?
(0,1мм)
Ағаш материалдарының дымқылдығы неше пайыз болған кезде өте жақсы, берік желімделеді?
(8-10%)
Желімдеу ісінің негізіне желімнің ағаш бөлшектерге сіңіп, таралу процесі не деп аталады?
(Желімдеу технологиясы)
Ағашты желімдегенде бөлменің температурасы қанша градус болуы керек?
(18-25°)
Құрал-саймандармен жұмыс істеу барысындағы қауіпсіздік ережесі.
(Құрал-саймандардың дұрыстығын тексеру.)
Желімді жапсыратын қабатқа біртегіс етіп жағу үшін қандай құралды пайдаланады?
(Қылқалам)

VІ. Бағалау


VІІ. Үйге тапсырма беру
«Идеал тапсырма» әдісі: Әр оқушы өзі орындайтын үй тапсырмасын өзі таңдайды. Мысалы, біреу қосымша дерек жинаса, келесі сурет салуы, үшіншісі нұсқау картасы немесе бұйым жасауы мүмкін.

7- сынып №20сабақ

Сабақтың тақырыбы: Тұрмыстағы электр техникалық жұмыстар.

Сбақтың мақсаты: Білімділік: Конденсатормен таныстыру, оның электр сыйымдылығы қандай шарттарға тәуелді болатыны және оның түрлері, қолданылуы, жалғануы туралы түсініктер беру. Зарядталған конденсатор энергиясымен таныстыру.


Дамытушылық: Жаңа физикалық құралмен таныстыра отырып, оқушылардың ойлау және есте сақтау қабілеттерін дамыту, ізденушілікке баулу.
Тәрбиелік: Пәнге қызығушылығын арттыру. Ұқыптылық пен жауапкершілікке баулый отырып, өзін-өзі бағалауға үйрету.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Қараевтың деңгейлік тапсырмалар элементін қолдана отырып жұппен жұмыс жасату.
Аймақтық компонент: Өскемендегі конденсатор заводы.

Пәнаралық байланыс: электротехника, математика

Сабақтың көрнекілігі: Таратпа жұмыстар, проэктор, экран, слайдтар, электрондық оқулық.

Сабақтың барысы:

I.Ұйымдастыру кезеңі:
1.Кабинетке кіріп, оқушылармен сәлемдесу. Дәрісхананың тазалығына, балалардың киіміне назар аудару. Оқушыларды түгендеу. Журнал толтыру.
2. Сабақты таныстыру:
Сабақтың тақырыбын айту, таныстыру, оқушыларға сабақтың мақсатын түсіндіру.

II.Үй жұмысын қайталау:


1. Жалпы сұрақ қою арқылы:
А) Өткізгіштер дегеніміз не?
Ә) Диэлектриктер дегеніміз не?
Б) Диполь деп нені айтамыз?
В) Электр сыйымдылығы дегеніміз қандай шама?
Г) Электр сыйымдылығының өлшем бірлігі?
2. Тест жұмысын тарату арқылы.
III. Жаңа сабақ:
Тарихқа қысқаша шолу.
1745 жылы Лейден қаласында неміс физигі Эвальд Юрген фон Клейст және голланд физигі Питер ван Мушенбрук тарихта ең алғашқы конденсатор – «лейден банкасын» жасады.
Конденсатор деп жұқа диэлектрик қабатымен бөлінген екі өткізгіштен тұратын жүйені айтамыз. Ол латынның “condenso”- қоюлату, жинақтау деген сөзінен шыққан. Конденсатор электр энергиясын және электр зарядтарын жинақтау үшін қолданылады. Конденсатордың екі өткізгішін оның жапсарлары деп атайдың Ол жапсарларды шамасы жағынан тең, таңбалары жағынан қарама –қарсы зарядтпен зарядтайды.Бұл құрал өзіміз көріп жүрген телевизорларда, радиоқабылдағыштарда, магнитофонда және т.б электр құралдарында қолданылады.
Конден сатордын зарядты жинақтау қабілетін көрсететін физикалық шама – электрсыйымдылығымен біз алдыңғы сабақта танысқанбыз.
Өткізгіштің электрсыйымдылығы мынандай факторларға байланысты өзгереді:
1. Өткізгіштің электрсыйымдылығы оған екінші зарядталмаған өткізгішті жақындатқанда артады;
2. Екінші өткізгішті жерге жалғау бірінші өткізгіштің электрсыйымдылығын арттырады;
3. Қатты диэлектриктің болуы жүйенің электрсыйымдылығын арттырады;
4. Диэлектриктің қалыңдығын азайтса, өткізгіштер жүйесінің сыйымдылығы артады;
5. Диэлектриктің диэлектрик өтімділігі артқанда, жүйенің электрсыйымдылығы артады;
6. Өткізгіштердің бір-бірімен айқасу ауданын арттырғанда жүйенің электрсыйымдылығы артады;
Конденсаторларды сыртқы механикалық әсерлерден қорғау үшін оларды арнайы корпустармен қаптайды.
Конденсаторды схемада мына түрде белгілейміз:
Халықаралық стандарт бойынша конденсаторларды жұмыс істеу принциптеріне байланысты тізбекте шартты түрде былай белгілейміз: Сипаттық тағайындалуына қарай конденсаторларды шартты түрде жалпы және арнайы қолданыстағы конденсаторлар деп бөлуге болады Жалпы қолданыстағы конденсаторларға кең тараған төмен вольтты конденсаторлар жатады және олар құралдар мен аппараттардың көптеген түрлерінде қолданылады Ал қалған конденсаторлардың барлығы арнайы қолданыстағы конденсаторлар деп аталады. Оларға жоғарғы вольтты, импульстік, бөгетті жойғыш, дозиметриялық және т.б конденсаторлар жатады.
Конденсатордың негізгі сипаттамасы оның электрсыйымдылығы болып табылады. Ол конденсатордың электрзарядын жинақтау қабілетін көрсетеді. Сыйымдылықтың анықтамасы бойынша конденсатордың жапсарларындағы заряд оның жапсарларының арасындағы кернеуге тура пропорционал.
Конденсатордың сыйымдылығы әдетте 1 пФ –тан жүздеген мкФ –қа дейін, сонымен бірге сыйымдылығы ондаған Ф –қа дейінгі конденсаторлар да кездеседі.
Сонымен қатар конденсаторларды жапсарларының пішініне қарай жазық, цилиндр тәріздес, шар тәріздес және т.б деп бөледі.
Егер өткізгіштер жазық болса және параллель орналасса, онда конденсатор жазық деп аталады.

IV. Cабақты қорытындылау:


Сабақты қорытындылай келе конденсаторлар электротехниканың барлық облыстарында қолданылады деп айтуға болады.
• Конденсаторлар катушка немесе резистормен бірге жиілікке тәуелді әртүрлі тізбек құрастыру үшін қолданылады(тербелмелі контур, кері байланыс тізбегі).
• Конденсаторды жылдам разрядтау кезінде үлкен қуатты импуль алуға болады(фото жарқыл, импульстік лазерде).
• Конденсатор электр зарядын көпке дейін сақтайтын болғандықтан электр энергиясын сақтаушы құрал ретінде қолданады (аккумуляторлар).
• Өндірістік электротехникада реактивті қуатты толықтыру үшін қолданылады.
• Конденсаторлар көп заряд жинақтай алатындықтан жапсарларындағы кернеу үлкен болады, сондықтан оны зарядталған бөлшекті үдету үшін де қолданылады.
• Сыйымдылығының өзгерісіне байланысты өлшеуіш түрлендіргіштер жасалады және т.б салаларда кең қолданыс тапқан.
V. Cабақты бекіту.
Деңгейлік тапсырмаларды аяқтату.
Тақтада есеп шығару.

VI.Үйге тапсырма.


Бүгінгі тақырыпты оқып келу, есепті аяқтау. 17- жаттығу. Реферат «Конденсаторлардың түрлері және қолданылуы»
VII.Бағалау.

7- сынып №21сабақ

Сабақтың тақырыбы: Электрден зақымданудан сақтану. Үй жиһаздары. Жиһаздарды жөндеу.

Мақсаты: Бүгінгі сабақта оқушыларға қауіпсіздік ережені жазғызу арқылы Электрден зақымданудан сақтану жұмыс істеуді түсіндіру, сынып ішіндегі үкімет бағалы заттарды ерекше жолмен пайдалану.


  1. Білімділік: Оқушылар информатика  сыныбында техникалық қауіпсіздік ережесін түсіндіру және электир құралын дұрыс қолдануды көрсету, сабақ өту тәртібі.

  2. Дамытушылық: Оқушыларға  есептеуіш техника кабинетіндегі қауіпсіздік ережесі бойынша компьютерге дұрыс отыру, шаршаған кездегі жаттығуларды жасауды көрсету.

  3. 3. Тәрбиелік: Оқушылар информатика кабинетінде техникалық ереже бойынша тәртіп сақтау және еңбекке баулу.

Құрал – жабдықтар, көрнекті құралдар:
Компьютерлер, Информатика негіздері журналы, және бағдарламалар мен сынып техникалары

Сабақ түрі: Лекция сабақ

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, баяндау, сұрақ жауап, әңгімелесу, жазбаша жұмыс, өзіндік жұмыс, әңгіме
Сабақ барысы. 1. Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу.
Сабаққа дайындықтарын тексеру

Жаңа сабақ
Есептеуіш техника кабинетіндегі қауіпсіздік ережесі

Есептеуіш  техника кабинетінде жұмыс жасау кезінде техника қауіпсіздігін сақтау оқушылар  мен мұғалімдердің негізгі  міндеттерінің бірі болып табылады.

Аталған  міндетті орындауға  оқушы төмендегідей:
1.Жалпы ережелерді;
2.Дербес  компьютерде  жұмыс жасау алдындағы;
3.Жұмыс жасау кезіндегі;
4.Аппаттық жағдайдағы;
5.Жұмыс соңындағы талаптар мен ережелерді білуге тиіс.

1. Жалпы техника қауіпсіздігінің ережелеріне қойылатын талаптар төмендегідей:

Компьютерді тоққа қосатын сымдарға ,қос тілді розеткілерге, штеккерлерге тиісуге және жабдықтарды мұғалімнің рұқсатынсыз жылжытуға тыйым салынады;

Мұғалімнің рұқсатынсыз сыныптан шығуға және кіруге болмайды;

Дербес компьютерде суланған қолмен және дымқыл киіммен жұмыс істеуге болмайды;

Дербес компьютердің жанына портфельдер, сумкалар, кітаптар қоюға тыйым салынады. Үстелде қалам мен дәптер ғана болуы тиіс;

Пернелік тақта үстінде артық заттар қоюға болмайды;

Компьютерлік сыныпта жүгіруге, ойнауға, жанындағы құрбыларын алаңдатуға, бөгде жұмыстармен шұғылдануға тыйым салынады.

Оқушы компьютермен  жұмыс жасау кезінде техника қауіпсіздігі талаптарын орындау  ережесімен танысқандығы  туралы  журналды толтырады.

2. Дербес компьютерде жұмыс жасау алдындағы қауіпсіздік ережесінің талаптары:

Дербес компьютерді іске қосу  кезінде оның сыртқы қорабының  дұрыс  жұмыс жасап тұрғандығына және  сымдарының қатесіз жалғанғанына көз жеткізу керек;

Жұмыс жасау кезінде  сымдардың дұрыс жалғанғанына ерекше көңіл бөлуі керек.

Жұмыс орнына бекітілген тіркеу журналына керекті  мағлұматтарды  енгізіп, белгі жасау  қажет.

3. Оқушының дербес  компьютермен жұмыс жасау  кезіндегі техника  қауіпсіздігінің ережесіне қойылатын  талаптар:

ЭЕМ – мен жұмыс жасау  кезінде көзді экраннан 60 – 70 см қашықтықта ұстау керек;

Сыныпқа кірушілермен орнынан тұрмай амандасуға  рұқсат етіледі;

Көзі  шаршаған  жағдайда орнынан тұрмай – ақ,  көз жаттығуын орындауға болады.

Электр тоғымен  зақымданған  алғашқы дәрігерлік  көмек көрсету тәсілдерін, от  сөндіру құралдарымен жұмыс істеуді және өрт сөндіру тәсілдерін білуі қажет.                                                                      Көз жаттығуларын білу міндетті

4. Аппаттық жағдайдағы  техника қауіпсіздінің  ережелеріне қойылатын талаптар:

Жұмыс жасап  отырған  кезде дербес компьтерден ақау табылса, онда машинамен тоқтатып,мұғалімге хабарлау керек:

От сөндіруде көмек көрсету қажет;

Электр тогымен зақымданған аданға алғашқы көмек көрсетуді білу керек;

Компьтерлік сыныпта өртті сумен сөндіруге  болмайтындығын  білуі қажет. Оған құм және т. б.өрт сөндіргіш құрал – жабдықтарын  пайдалануға болады;

Электр тоғының әсерімен зақымданған адамды су қолмен  ұстауға болмайтындығын білу қажет. Оны әр түрлі материалдарды (электр тогы сымынан басқа)        пайдалану арқылы босатып алуға болады.

5. Дербес компьютермен жұмысты  аяқтаған кездегі техника қауіпсіздігі ережесінің талаптары:

Мұғалімнің нұсқауы  бойынша аппратты өшіру;

Жұмыс орнын ретке келтіру; Жұмыс орнындағы тіркеу журналына белгі  қою.

Бекіту: Оқушыларға техникалық қауыпсіздік ережесін жазғызып сұрақтар мен тапсырма беру
Сабақты қорытындылау:Сұрақтар  мен жауаптар беру арқылы  жаңа сабақты қортындылау
Үй тапсырмасын беру: Есептеуіш техника кабинетіндегі  қауіпсіздік ережесі

7- сынып №22сабақ

Сабақтың тақырыбы: Бөлмедегі жиһаздарды түрлендіру. Жиһаздарды жөндеу ж/е жасау.

Сабақтың мақсаты:


Білімділік: Оқушыларды желімдеу технологиясының әдісімен таныстырып, бұйым жасап үйрету.
Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, іскерлікке, тазалыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың қауіпсіздік ережесін тиімді пайдалану арқылы желімдеу технологиясымен дұрыс жұмыс жасау қабілетін дамыту.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ.
Сабақтың типі: Аралас сабақ.
Сабақтың әдісі: Түсіндірме – практикалық

Функциональды кеңселік жиһазы бәріне де керек. Егер қоғамдық өмірдің әртүрлі салаларында жұмыс істеп жатқан ұйымдардың болжамды санын елестетумен көз жеткізуге болады. Егер қызметкерлерге арналған кеңселік жиһаз болмаса немесе оның сапасы бұдан да жақсырақ болуды талап ететін болса, сапалы еңбек үдерісін іске асыру мүлде мүмкін емес.

Кеңселік жиһаз: үстелдер, шкафтар және т.б. еңбек қызметінің өнімділігін елеулі түрде арттыра түседі, бұның коммерциялық құрамы жағынан алып қарағанда маңызы зор. Осы заманғы кеңсе қызметкерінің қателесуге және жұмыс уақытын ысырабына жол беруге құқығы жоқ. Әртүрлі ұйымдардың табыстылығы мен бәсекеге қабілеттілік дәрежесі әрбір қызметкердің өндірістік тиімділігінің қаншалықты зор екендігіне байланысты болады. Кеңсеге арналған үстелдер орын-жайды жайғастырудың қалған басқа да элементтері сияқты қолайлы болуы тиіс.

Қазіргі уақытта кеңселік жиһазды олардың интерьері мен дизайндық сапаларын ескере отырып, практикалық, сенімділік және функциональдық тұрғыдан қарастырады, өйткені біз таңдаған жиһаз жалпы стильге сәйкес келуі және нақты кеңсенің жалпы идеясына сай болуы тиіс.



жүктеу/скачать 0,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет