Сабақ №8 тақырыбы: Атом орбитальдарының гибридтенуі, молекулалар геометриясы

жүктеу/скачать 0,72 Mb.

бет	3/3
Дата	19.05.2022
өлшемі	0,72 Mb.
	#143980
түрі	Сабақ

1 2 3

Байланысты:
сабақ № 8 атом гибридтену

4	5	6
7
Орталық атомның орбитальдарының типі	sp, p²	sp², p³	sp³, sp²d x²-y²	sp³dz²	sp³d²	sp³d³
Молекуланың геометриялық пішіні	Сызықты, Бұрышты	Жазық үшбұрышты, Үшбұрышты пирамида	Тэтраэдр, Квадрат	Үшбұрышты, бипирамида	Октаэдр	Бесбұрышты бипирамида
Валенттік бұрыштың теориялық мәні	180°, 90°	120°, 90°	109°28, 90°	180°, 90°, 120°	90°	90°, 180°, 72°
Мысалдар	BeF₂, H₂S	BF₃, GaJ₃, AsH₃, PCl₃	SiF₄, CH₄, XeF₄	PF₅, PCl₅	SF₆	JF₇

1. Бериллий фториді – BeF₂.
Сурет 3. Бериллий фториді молекуласының электрондық құрылысы.

sp-гибридтелген; 2 σ-байланыс
BeF₂ молекуласы– сызықты, валентті бұрышы – 180 ⁰
2. Бор хлориді – BCl₃.
Сурет 4. Бор хлориді молекуласының электрондық құрылысы
s p²-гибридтелген; 3 σ-байланыс
BCl₃молекуласы – жазық, үшбұрышты, валентті бұрыш – 120 ⁰.

3. Метан – CH₄.
сурет 5. Метан молекуласының электрондық құрылысы

sp³-гибридтелген; 4 σ-байланыс
СH₄ молекуласы – тетраэдрлі, валентті бұрышы – 109⁰28΄.
4. Аммиак – NH₃.
Сурет 6. Аммиак молекуласының электрондық құрылысы

sp³-гибридтелген; 3 σ-байланыс
NH₃ молекуласы дұрыс пирамидалды, валентті бұрыш – 107⁰3΄.
5. Су – H₂O.
Сурет 7. Су молекуласының электрондық құрылысы

sp³-гибридтелген; 3 σ-байланыс
H₂O молекуласы – бұрышты, валентті бұрышы – 104⁰5΄.
6. Этилен – C₂H₄.
Сурет 8. Этилен молекуласының электрондық құрылысы
Sp²-гибридизациясы, C₂H₄ молекуласы – жазық, бұрышты, валентті бұрыш – 120⁰.

Будандасу туралы ұғым мен түсінік молекулалардың құрылысындағы ерекшеліктерді түсінуге мүмкіндік береді. Ол оның бағыттылығы сияқты, коваленттік байланыстың осындай аса маңызды қасиетін көрсетеді.Бірінші жағдайдағы бериллий молекуласы - түзу сызықты; өйткені s және р орбитальдер будандасқан кезде бірдей екі орбиталь түзіледі. Олардың арасындағы бұрыш 180⁰ тең.

Бордың атомы s және 2р-орбитальдері будандасқан кезде бірдей үш будандық бұлт түзеді, бұрышы 120⁰ тең, sр²- орбитальдер, үшбұрышты формада.

Қоздырылған күйдегі көміртек атомы sр³-орбитальдермен будандасқан теңбағалы төрт байланыс - бұрышы 109⁰28΄ (тетраэдралық бұрыш).

9-сурет. Орбитальдердің будандасуы-гибридтенуі: a - бір s және бір p; б - бір s және екі р; в - бір s және үш p

Тест тапсырмалары

1. BCI₃ молекуласындағы бор атомының будандасу типі:
А) sp
В) sp²
С) sp³
D) sp²d
E) sp²d¹
2. Орталық атомы sp³гибридизация күйіндегі қосылыс:
А) NF₃
В) BCI₃
С) CF₄
D) BeH₂
E) CO₂
3. H₅JO₆ молекуласындағы гибридтелуінің типі:
А) sp²d
В) sp³d
С) sp²d²
D) sp³d²
E) sp³d³
4. ХeF₄ молекуласының геометриясы:
А) октаэдр
В) үшбұрышты
С) тетраэдр
D) жазық төртбұрыш
E) үшбұрықты пирамида
F) төртбұрышты пирамида
5. Берилий хлориді молекуласында ... жүзеге асады:
А) s гибридтену
В) sp гибридтену
С) sp² гибридтену
D) sp³гибридтену
E) sp³d гибридтену
6. НСІ молекуласы түзілгенде сутек пен хлор атомдарының... типті орбитальдары қаптасады.
А) s және s
В) s және d
С) s және p
D) p және d
E) р және p
7. Құрылысы тетраэдр болатын молекула:
А) С₂Н₄
В) CH₄
С) C₂H₂
D) BCI₃
E) H₂O
8 . Суретте молекула түзілу кезіндегі электрондық орбитальдің бүркесуі көрсетілген:
А) H₂O
В) SnCI₂
С) MgH₂
D) F₂O
E) BeH₂
F) XeF₂
9 . Суретте молекуланың түзілуі кезінде электрондық орбитальдің қабысуы көрсетілген:
А) NH₃
В) BCI₃
С) NCI₃
D) PF₃
E) CO₂
10. ВF₃молекуласындағы орталық атомның гибридтелу типі:
А) sp
В) sp²
С) sp³
D) sp²d
E) sp³d²
11. sp³ гибридті орбитальдің кеңістікте орналасуы:
А) сызықты
В) тригональды
С) тетрадрлі
D) октаэдрлі
E) жазықты
12. Орбитальдардың гибридтелуі дегеніміз, бұл :
А) молекуланың кеңістіктегі құрылымын түсіндіретін моделі
B) атомның кеңістіктегі құрылымын көрсететін модель
C) молекуланың жазықтықтағы құрылымын түсіндіретін моделі
D) атомның стерео құрылымын көрсететін модель
E) электронның кеңістікте таралуы
13. sp – гибридті орбитальдағы бұрыш:
А) 180⁰
В) 120⁰
С) 109⁰28¹
D) 90⁰
E) 104⁰
14. sp² гибридті типіндегі орталық атом көміртегісі бар қосылыс:
А) пропен
В) бутен-1
С) этен
D) пропан
E) бутен – 2
15. Н₂0 молекуласының геометриялық пішіні:
А) сызықты
В) бұрышты
С) тетраэдрлі
D) пирамидалді
E) үшбұрышты
16.СО₂ молекуласындағы орталық атомның гибридтену типі:
А) sp
В) sp²d
С) sp³
D) sp²d
E) sp³d²
17. sp² гибридті орбитальдің пішіні:
А) октаэдрлі
В) тетраэдрлі
С) тригональді
D) сызықты
E) жазықты
18. NF₃ молекуланың геометриялық пішіні:
А) пирамидальді
В) тетраэдрлі
С) сызықты
D) бұрышты
E) үшбұрышты
19. 2,3 – диметилпентадиен – 1,4 молекуласындағы σ және π байланыстар саны:
А) σ – 18, π - 2
В) σ – 20, π - 4
С) σ – 16, π - 3
D) σ – 16, π - 2
E) σ – 18, π - 4
20. Әр түрлі атомдық орбитальдардың арласып, энергиялық жағынан тиімді біркелкі атомдық орбитальдің түзілуі.
А) ұсақталу
В) гибридтеліну
С) ірілену
D) зольге айналу
E) элимирлеу
21.НСІ молекуласы түзілгенде сутек пен хлор атомдары орбиталдарының ... типтері өзара қаптасады:
А) s және s
В) s және р
С) р және р
D) р және d
E) s және d
22. Молекуладағы атомның гибридизация типін валентті бұрышпен сәйкестендіріңіз:
А) sp 1) 107⁰3¹
В) sp² 2) 109⁰28¹
С) sp³ 3) 120⁰
4) 180⁰
5) 104⁰5¹
23. sp³ гибридтелу типі кездесетін молекулалар:
А) BeF₂
В) BCI₃
С) CH₄
D) NH₃
E) C₂H₄
F) H₂O
G) SF₆
H) XeF₄
24. A) BeF₂, B) BCI₃, C) CH₄- молекуласындағы байланыстардың түрін және санын анықтаңыздар .
25. АВ₂, АВ₃, АВ₄ типті молекулаларға мысалдар келтіріңіздер.

6 тест тапсырманың жауаптары:

1) – A; 2) – B; 3) – E; 4) – B ; 5) – B; 6) – D; 7) – E; 8) – C; 9) – D; 10) – A; 11) – D ; 12) – A; 13) – C; 14) – B; 15) – C; 16) – A; 17) – A; 18) – A; 19) – A; 20) – C ; 21) – D; 22) – A – 1, B – 2, E – 3, F – 2; 23) – C,G; 24) - Na₂O, BeO, SiO₂, CO₂, As₂O₃, P₂O₅, SO₂^,SO₃, 25) - жоғарыдан төмен қарай металдығы артады, бейметалдығы кемиді, ядро заряды және салыстырмалы атомдық массасы, атом радиусы өседі.

жүктеу/скачать 0,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3