Сабақ. Абылай хандығы Айдекова Гүлназ Мақтарал ауданы, №119 жалпы орта мектебі Қазақстан тарихы 8- сынып Сабақтың тақырыбы: Абылай хандығы Сабақтың мақсаты
жүктеу/скачать 3,06 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тәрбиелік
- Үй жұмысын тексеру әдісі
- Оқушылардың орындаған тест жұмысын тексеру
- Сандар мәліметі. (2-топ оқушылары орындайды)
- Сандар Мәлімет
- Жылдар сөйлейді. (3-топ оқушылары орындайды )
- Жылдар Болған оқиға
- Картамен жұмыс. Сынып оқушылары үшін жалпы тапсырма
- Жаңа сабақ: Абылай хандығы
- Мұхтар Әуезов.
- Білемейміз Білгіміз келеді Білдік
- Абылай орысша жыл есебі бойынша 1713 жылдың басында туған
- Әй, Абылай, Абылай! Сені мен алғаш көргенде Тұрымтайдай ұл едің Үйсін Төле бидің
- Шырағым-ай, көзің отты бала екенсің! Мінезің қазақтағы хан екеңсің, Жазға салым қалмаққа аттанамыз, Соған да керек болар жан екенсің!
| Ашық сабақ. Абылай хандығы
Айдекова Гүлназ Мақтарал ауданы, №119 жалпы орта мектебі Қазақстан тарихы 8- сынып Сабақтың тақырыбы: Абылай хандығы Сабақтың мақсаты: Білімділік: Абылай ханның қолбасшылық, саяси қайраткерлігі,қазақ жерлерін біріктіру жолындағы күресі және тарихта алатын орны туралы түсінік қалыптастыру арқылы толық мәлімет беру. Дамытушылық: Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру,Абылай ханның өмірінен үлгі алуға,алған білімдерінен қорытынды шығарып,өмірде пайдалана алатын жан-жақты тұлғаның дамуына әсер ету. Тәрбиелік: Оқушыларды өз жеріне, еліне деген сүйіспеншілікке баулу, оның қадір-қасиетін ұғынуға, қорғауға,елдің дамуына үлес қосуларына тәрбиелеуге ықпал ету. Сабақтың барысы: ІІІ.Үй тапсырмасын тексеру ІV.Үй тапсырмасын қорытындылау V. Жаңа сабақ VI. Қосымша мәліметтер VIІ. Қорытындылау VIІІ. Бағалау IX. Үйге тапсырма беру Үй жұмысын тексеру әдісі: 1.Тест жұмысы.2.Сандар мәліметі. 3.Жылдар сөйлейді.4. Картамен жұмыс. Тест жұмысы. (1-топ оқушылары орындайды.)( Слайд № 6,Тест тапсырмасы көрсетіледі.) 1. Әбілқайырдың басты тірегі болған ру: А. Шекті В. Жағалбайлы С. Байбақты Д. Табын Е. Адай 2. Кіші жүздің оңтүстік-шығысы кімнің иелігінде болды: А. Ералының В. Нұралының С. Батыр сұлтанның Д. Барақ сұлтанның Е. Қайып сұлтанның 3. Кіші жүздің солтүстік-батысы кімнің иелігінде болды: А. Қайыптың В. Ералының С. Батырдың Д. Нұралының Е. Барақтың 4. Император Цянь-Лун (Хун Ли) қолдаған Жоңғариядағы билікке таласушылардың бірі: А. Лама Доржы В. Себан Рабдан С. Дабашы Д. Қалдан Церен Е. Әмірсана 5. Сібір редутынан Омбыға дейін созылған шеп: А. Ертіс шебі В. Горькая шебі С. Колыван шебі Д. Пресногорьковск шебі Е. Омбы шебі 6. Омбы бекінісінен Ертістің оң жағасын қамти отырып, Кіші Нарын бекінісіне дейін созылған шеп: А. Омбы шебі В. Горькая шебі С. Колыван шебі Д. Пресногорьковск шебі Е. Ертіс шебі 7. Өскемен бекінісінен басталып, Алтай тауларының батысын жағалап, Колыван зауыттарын басып өтіп, Кузнецк шебімен жалғасқан шеп: А. Колыван шебі В. Ертіс шебі С. Горькая шебі Д. Омбы шебі Е. Пресногорьковск шебі 8. Ташкент, Бұхар, Қоқан, Қашғар көпестері жиі келетін сауда орталығы: А. ӨскеменВ. Семей С. Қызылжар Д. Бұқтырма Е. Түркістан
(Слайд №15.Оқушыларға кестедегі сандар көретіледі,сандарға байланысты дұрыс мәлімет айтылуы қажет.Дұрыс жауап берілгеннен кейін мәліметтер ретімен нұсқау белгі көмегімен ашылады.)
Жылдар_сөйлейді._(3-топ_оқушылары_орындайды_)'>Жылдар сөйлейді. (3-топ оқушылары орындайды)(Слайд №16 Оқушыларға жылдар сөйлейді кестесі көретіледі,жылдарға байланысты дұрыс мәлімет айтылуы қажет.Дұрыс жауап берілгеннен кейін жауаптар ретімен нұсқау белгі көмегімен ашылады.)
Картамен жұмыс. Сынып оқушылары үшін жалпы тапсырма (Слайд№17) (Оқушылар XVIII-ғасырда салынған бекіністерді контур картаға түсірулері керек.) Қорытынды:(Слайд№18) Сонымен, XVIII ғасырдың орта шеніндегі Қазақстанның саяси-экономикалық дамуына бірқатар жаңа өзгерістер қалыптасты. Патша үкіметінің отарлау саясатына қарамастан, қазақ-орыс сауда байланыстары, Қазақстанның шет елдермен қатынастары өзара тиімді жағдайда дамыды. Алайда патша үкіметінің қазақтардың өз жерін пайдалануына шек қоюы, орыс-казак шаруаларын қоныстандыра бастауы олардың жерін басып алу шараларының бастамасы болатын.
“Қазақтың дербес ел болуына, әрі-беріден соң қазақтың қазақ болуына, басы қосылып, бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығаруына ерен еңбек сіңірген Абылайдан артық адам болмас”. Мұхтар Әуезов. (Слайд№20) Абылай қазақ хандығының аса көрнекті саяси және мемлекет қайраткері
Абылай орысша жыл есебі бойынша 1713 жылдың басында туған (қосымша мәлімет) Қазақ тарихында Абылайдың туған жылы туралы кейінде қалыптасқан 1711 жылы, 1713 жылы деген екі пікір бар. Екеуі де негізсіз емес, бірақ, нақтылай түсуді керек етеді. Демек, екеуін салыстыра отырып, қолда бар деректерді қайта қарап көрсек, Абылай қазақ күнтізбесі бойынша 1712 жылдың аяғында, орысша жыл есебі бойынша 1713 жылдың басында туған және 1780 жылдың күзінде қайтыс болғанын аңдаймыз. Дәлел қандай: Зерттеушілердің сүйенетіні Уәли сұлтанның хатындағы: «Әкем, Абылай 69-ға қараған жасында өмірден өтті» деген сөздер. Бұл арада мына сөздерді қағазға түсірген Уәли сұлтан емес, әрине, оның хатшысы. Орыс тіліне аударғанда, қазақша «алпыс тоғызға қараған жасында» деген тіркестің мағынасы «алпыс сегіз жаста» болып шығады. Және де бұл жас қазақтың жыл қайыру есебімен мөлшерленгенін еске алайық. Бірінші, мүшел, он үш жас, одан кейінгілері он екі жылдан келіп отырады. Сонда Абылай толық 5 мүшел және 7 жыл өмір сүрген. 
Жошы ханнан тарайтын белгілі тұлғалардың шаңырағында дүниеге келді. Ол – әйгілі заңгер әрі қоғам қайраткері Есім ханның ұрпағы.Әбілмансұр жетімдіктің зардабын ерте тартады 11 жасында әкесінен айрылды. Жападан –жалғыз ұшы-қиырсыз ұзақ жол кешкен ауыр күндерінде де бабалар аруағы оған рух берді. 
Абылайдың өмірі мен ерлігін жырлаған Бұқар жырау оның жас кезіндегі ауыр өмірінтөмендегі шумақтармен білдірген: Әй, Абылай, Абылай! Сені мен алғаш көргенде Тұрымтайдай ұл едің Үйсін Төле бидің Түйесін баққан құл едің. Абылай атын жоқ еді, “Сабалақ” атпен жүр едің Төле биге сәлем беруге келген Бөгенбай батырдың Сабалақты алғаш көргеннен кейін айтқаны. Шырағым-ай, көзің отты бала екенсің! Мінезің қазақтағы хан екеңсің, Жазға салым қалмаққа аттанамыз, Соған да керек болар жан екенсің!  
Ел әңгімелері, тарихи жырлар Сабалақ әуелде Бөгенбай жасақтарының құрамында жорықтарға қатысқанын айғақтайды.Аңырақай шайқасына қатыспады дегеннің өзінде де , Абылайдың 1730-33 ж. болған ірі шайқасқа қатысқаны дау тудырмайды . Тарихи деректерден орта жүз жасақтарымен жоңғарлардың расында 1730-31 жылдарда да бірнеше үлкен ұрыстар болғаны белгілі 1732 жылы жоңғарлардың 7 мыңнан астам әскери орта жүздің шығыс шетіндегі ауылдарына шабуыл жасап тегеурінді тойтарысқа тап болады. Абылайдың 20 жасы 1733 сәйкес келсе дәл сол жылы қазақ қалмақ арасында үлкен майдан болғаны қытай деректерінде атап көрсетілген. Абылайдың әскери қайраткерлігі қолбасшылық қабілеті 30-40 жылдардағы шайқастарда ерекше көрінді . Осындай жан алысып жан беріскен соғыстардың бірін Бұқар жырау “ Қалданменен ұрысып Жеті күндей сүрісіп....” – деп суреттейді. Ол соғысқа Абылайдың қанды көйлек жолдастары : Қабанбай , Бөгенбай, Шақшақ Жәнібек , Қарақалпақ Қылышбек , Шапырашты Наурызбай, т.б. Қазақтың белгілі батырлары . Бұлда Абылайдың жауға қарсы қазақ халқының басын біріктіре білгендігінің дәлелі болып табылады. 18 ғ. 30 жылдарының аяғында Абылай есімі бізге белгілі құжаттарда Әбілмәмбет ханмен қатар аталады. 
   
жүктеу/скачать 3,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|