Сабақ: Қазақ тілі- қазақ халқының әдеби тілі және мемлекеттік тіл Мектеп: күні
Мақсатты келер шақтың жіктелу үлгісі
жүктеу/скачать 4,89 Mb.
|
Мақсатты келер шақтың жіктелу үлгісі
140-жаттығу. Оқып шығып, мақсатты келер шақты тауып, қалай жасалғанын түсіндіріңдер. Морфологиялық талдау (келер шақ тұлғасындағы етістіктерге) Үйренбек- бек жұрнағы арқылы жасалған, түбірі-үйрен, салт етістік. Саумақ- мақ жұрнағы арқылы жасалған, түбірі- сау, салт етістік. 141-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқыңдар. Өлеңмен мақсатты келер шақта тұрған етістіктерді тауып, жағымды не жағымсыз мағынада айтылғанын айырыңдар. Шығармашалық тапсырма. Ақынның айтпақ ойын өз сөздеріңмен жазып шығыңдар. Сабақты бекіту. Айтпақпын, келмекшімін етістіктерін жіктеу. Сабақты қорытындылау. -Мақсатты келер шақ қалай жасалады? Болжалды келер шақ пен мақсатты келер шақтың айырмашылығы неде?
142-жаттығу. Берілген етістіктерден мақсатты келер шақ жасап, жіктеп, әрқайсысына сөйлем құрап жазу. Ережені оқу. Бағалау. Сабақтың тақырыбы: Ауыспалы келер шақ Сабақта меңгерілетін оқу, дағдылық мақсаттары: етістіктің шақтары туралы түсініктерін дамытады. Ауыспалы келер шақтың түрлері туралы түсінікті ала отырып, өзіне тән ерекшеліктерін ұғынады. Етістік шақтарының мән-мағынасын түсініп пайдалану жолдарын үйренеді; байланыстырып сөйлеуге жаттықтығады. Оқу ресурстары: интерактивті тақтағы слайдтар, кестелер. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. 142-жаттығу. Берілген етістіктерден мақсатты келер шақ жасап, жіктеп, әрқайсысына сөйлем құрап жазу. Тақырыптық байланыс болуын ескеріп, өткенді еске түсіру. Сұрақ-жауап арқылы өтілген материалдар еске түсіріледі. - Етістіктің шақтары дегеніміз не? - Келер шақтың түрлерін ата. - Мақсатты келер шақ қалай жасалады? Мысал келтір.
Сабақтың тақырыбы мен мақсатын айқындау. Ауыспалы келер шақ та ауыспалы осы шақ сияқты көсемшенің –а,-е,-й жұрнақтарының жіктелуі арқылы жасалады. Сөйлемдегі мағынасы арқылы ажыратылады.
Ескерту. Ауыспалы келер шақ пен ауыспалы осы шақта І жақ жіктік жалғауы (мын,-мін) кейде ықшамдалып, -м түрінде жалғанады. Мысалы: Айт+а+мын- айт+а+м, Кел+е+мін- кел+е+м ( көбіне ауызекі сөйлеу тіліне тән)
Сабақты қорытындылау. Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақ қалай ажыратылады? Ауыспалы келер шақ қалай жасалады? Үйге тапсырма. 146-жаттығу. Мәтінді оқып, мазмұнын толық жазып келу. Сөйлемдерді аяқтап тұрған етістіктердің осы шақ немесе келер шақ екенін анықтаңдар. Ережені оқу. Бағалау. Сабақтың тақырыбы: Өткен шақтың түрлері. Жедел өткен шақ. Сабақта меңгерілетін оқу, дағдылық мақсаттары: етістіктің шақтары туралы түсінігін дамытады. Өткен шақтың түрлері туралы түсінікті игерее отырып, өзіне тән ерекшеліктерін ажыра біледі. Етістік шақтарының мән-мағынасын түсініп пайдалану жолдарын үйренеді, Оқу ресурстары: интерактивті тақтағы слайдтар, кестелер. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. 146-жаттығу. Мәтінді оқып, мазмұнын толық жазып келу. Сөйлемдерді аяқтап тұрған етістіктердің осы шақ немесе келер шақ екенін анықтаңдар. Тақырыптық байланыс болуын ескеріп, өткенді еске түсіру. Сұрақ-жауап арқылы өтілген материалдар еске түсіріледі. - Етістіктің шақтары дегеніміз не? - Келер шақтың түрлерін ата. - Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақ қалай ажыратылады?
Мысалы: Ол оқуды бітірді.(бітіру) Мен бұл кітапты оқыдым.(оқу) Ол кезде сен оннан асқансың. (асу) Шалдың бір баласы болыпты.(болу) 
Жедел өткен шақ- қимылдың ,іс-әркеттің таяу уақытта болғанын, орындалғанын білдіреді. Жедел өткен шақ етістіктің түбіріне –ды,-ді,ты,-ті жұрнағы қосылу арқылы жасалып, жіктеліп қолданылады. Мысалы: асан домбыра тарт-ты, мен өлең айт-ты-м. Сен үйге келме-ді-ң. Жедел өткен шақтың жіктелу үлгісі
Оқулықпен жұмыс. 148-жаттығу. Тапсырма. Оқып шығып, қазақ елі түрлі ұлттардың Отаны бола білгендігін түсініңдер. Мәтіннен жедел өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді тауып, қалай жасалғанын түсіндіріңдер. Сабақты бекіту. 149-жаттығу.Берілген етістіктерден жедел өткен шақ жасап, жіктеп, әрқайсысына сөйлем құраңдар. Бар. Ойна. Жүгір. Жарыс. Сөйле. Үлгі : бар-бардым, бардың, бардыңыз, барды. Жартасқа бардым, Күнде айғай салдым. Одан да шықты жаңғырық. (Абай) 150-жаттығу. 1.Мәтінді оқу. 2. Жедел өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді теріп жазу. 3. Морфологиялық талдау жасау. Қорытындылау. Өткен шақтың түрлері. Жедел өткен шақ қалай жасалады? Мысалмен дәлелде. Үйге тапсырма. 151-жаттығу. А) Потанинге мінездеме беру. Ә) Жедел өткен шақта тұрған етістіктерді тауып жазу. 2. Ережені оқу.
151-жаттығу. А) Потанинге мінездеме беру. Ә) Жедел өткен шақта тұрған етістіктерді тауып жазу. Тақырыптық байланыс болуын ескеріп, өткенді еске түсіру. Сұрақ-жауап арқылы өтілген материалдар еске түсіріледі. - Етістіктің шақтары дегеніміз не? - Өткен шақтың түрлерін ата. - Жедел өткен шақ қалай жасалады? Мысалмен дәлелде.
Сабақтың тақырыбы мен мақсатын айқындау. Бұрынғы өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтпен салыстырғанда әлдеқайда бұрын болғандығын білдіреді. Мысалы: Сен мектепті бітіргенсің.Ол ауылға барыпты. Жасалуы:
Бұрынғы өткен шақтың жіктелу үлгілері
Оқулықпен жұмыс. 152-жаттығу. Оқып шығып, бұрынғы өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді тауып, олар қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңдер. Тапсырма. Өлеңдегі етістіктерді көсемше тұлғасына түсіріп, қайта жазып шығыңдар. 153-жаттығу. –ған,-ген,-қан,-кен формалы бұрынғы өткен шақ етістіктерін тауып, оларды теріп жазыңдар. Жедел өткен шақпен салыстырыңдар. Әңгімеге ат қойыңдар. 154-жаттығу.(ауызша) Мәтінді оқып, Әлихан Бөкейхан жөнінде білетіндеріңді ортаға салыңдар. Әлихан Бөкейхан қай жылы, қай жерде дүниеге келді? Ә.Бөкейхан қандай тұлға? Мәтіннен оқығандарыңнан басқа Әлихан Бөкейхан туралы не білесіңдер? Сабақты қорытындылау. Бұрынғы өткен шақ қалай жасалады? Жедел өткен шақ пен бұрынғы өткен шақтың айырмашылығы неде? Үйге тапсырма. 1.154-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып, бұрынғы өткен шақта тұрған етістіктердің астын сызу. 2. Өткен шақ түрлеріне қатысты етістігі бар 5 мақал-мәтел жазып келу. 2. Ережені оқу.
2. Өткен шақ түрлеріне қатысты етістігі бар 5 мақал-мәтел жазып келу. Тақырыптық байланыс болуын ескеріп, өткенді еске түсіру. Сұрақ-жауап арқылы өтілген материалдар еске түсіріледі. - Етістіктің шақтары дегеніміз не? - Бұрынғы өткен шақ қалай жасалады? - Жедел өткен шақ пен бұрынғы өткен шақтың айырмашылығы неде?
Сабақтың тақырыбы мен мақсатын айқындау. Ауыспалы өткен шақ есімшенің атын,-етін,-йтын,-йтін жұрнақтары арқылы жасалып, бірде өткен шақ, бірде келер шақ мағынасында қолданылады. Сондықтан оны ауыспалы өткен шақ деп атайды. Жіктеліп келіп те, еді көмекші етістігімен тіркесіп келіп те (онда еді етістігі жіктеледі)жұмсалады. Мысалы: Асан ауылға жиі баратын. Сен кітапханаға қашан баратын едің? Ауыспалы өткен шақтың жіктелу үлгісі
Материалды меңгерту тапсырмалары. 155- жаттығу. Оқып шығып, ауыспалы өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді тауып, қалай жасалғанын түсіндіріңдер. Үлгі:
156-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып, етістіктерді шақ түрлеріне қарай талдаңдар. 157-жаттығу. (топқа бөлу) І топ Осы шақ ІІ топ Келер шақ ІІІ топ Өткен шақ Барлық шаққа (жарыс ойыны) Ойын бастаушы тақтаға бірнеше етістіктер жазып (жүр, біл, ақылдас, үйрен, жаса, тоқы), оларды барлық шаққа жарыса жіктеуді тапсырады.ойынға қатысушылар екі топқа бөлінеді де, екі топтан екі бала кезекпен шығып, тақтадағы алғашқы етістікті жекеше, көпше түрде жарыса жіктейді. 1-бала жекше түрін айтқанда, 2-бала іле-шала көпше түрін айтуы керек. Әр етістікті жіктеуге екі баладан шығып, ойынды жалғастыра береді. Берілген етістіктің барлығын жаңылмай дұрыс жіктеп шыққан топ жеңіске жетеді. Сабақты қорытындылау. Ауыспалы өткен шақ қалай жасалады? Етістіктің шақтары дегенді қалай түсінесіңдер? Үйге тапсырма. 157-жаттығу. Мәтінді оқып шығып, ондағы өткен шақ етістіктердің түрлері мен жасалу жолын айтыңдар. Көркем әдебиеттен етістіктің шақтарына мысалдар жазып келу. (шығарманың тақырыбын, авторын жазу) Ережені оқу. Бағалау. Сабақтың тақырыбы: Етістіктің шақтарын қайталау Сабақта меңгерілетін оқу, дағдылық мақсаттары: етістік шақтары туралы алған білімдерін нығайтадыу, оқыған материалдарын жинақтайды, шақтық мағынаны білдіретін етістіктердің іс жүзінде қолданылу жолдарын үйренеді, адамгершілік, ақылды болу, ата-ананы сыйлау, еңбекті сүюге тәлімін алады. Оқу ресурстары: интерактивті тақтағы слайдтар, кестелер. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды топқа бөлу. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. 157-жаттығу. Мәтінді оқып шығып, ондағы өткен шақ етістіктердің түрлері мен жасалу жолын айтыңдар. Көркем әдебиеттен етістіктің шақтарына мысалдар жазып келу (шығарманың тақырыбын, авторын жазу) ІІІ. Сабақтың мақсатымен таныстыру. Ой қозғау. Етістіктің шақтары дегенді қалай түсінесіңдер? Шақтың қандай түрлері бар? Топпен жұмыс. І топ осы шақ туралы баяндама жасайды. ІІ топ келер шақты сипаттайды. ІІІ топ өткен шақ туралы баяндама жасайды. Әр топ бір-біріне сұрақтар қояды. Өздік жұмыс. 158-жаттығу. Мәтінді оқып, шақтық мағынаны білдіретін етістіктерді теріп жазып, оны қасында отырған оқушы тексереді. Е көмекші етістігі тіркескен осы шақтық, келер шақтық және өткен шақтық етістік ойлап айтыңдар. 159-жаттығу. Мәтінді оқып, етістіктерді шақтық мағынасына, тұлғасына қарай бөліп жазыңдар. Үлгі: Жеткізер-келер шақ, негізі етістік Өсер- келер шақ,негізгі етістік Жасаған- бұрынғы өткен шақ, негізгі етістік Көрген- бұрынғы өткен шақ, негізі етістік Сүйрер- келер шақ, негзі етістік Бар- осы шақ, негзгі етістік Мекендейтін- ауыспалы өткен шақ, туынды етістік Көрдім- осы шақ, негізгі етістік Тереңдейтін- ауыспалы өткен шақ, туынды етістік Жүреді-осы шақ, негізгі етістік Көреді- осы шақ, негізгі етістік Түсінген- бұрынғы өткен шақ, негізгі етістік Туған- бұрынғы өткен шақ, негізгі етістік Өздік жұмысы.. Тапсырма: Етістік шақтарына арналған бірнеше сөйлем болады. Сол сөйлемдерден оқушылар үндемей отырып, ішінен етістіктерді теріп жазады және етістіктердің қай шақты білдіретінін айтады. 1. Өнер- білім бар жұрттар Тастан сарай салғызды.(өткен шақ) (Ы.Алтынсарин) 2.Нұрлан хат жазып отыр.(осы шақ) 3. Оқушы кітап оқып тұр. (нақ осы шақ) 4. Атасының ана жылғы айтқан сөзі, ата бейнесі Жұмақанның көз алдына елестейді. ( ауыспалы осы шақ) 5.Ерлік пен бірлік жеңіске жеткізер. (болжалды келер шақ) 6.Демалыста оқушылар қалаға баратын.(өткен шақ) 7.Асан домбыра тартты, мен өлең айттым. (жедел өткен шақ) 8.Ол ауылға бүгін баратын еді. (ауыспалы өткен шақ) 9. Ол мектепке ерте баратын. (келер шақ)
Етістіктің бұрынғы өткен шақ түрінде тұрған көрсетіңіз. А. Көрдік Ә. Көріп тұр Б.Көріппін. В.Көрмедік. Етістіктің болжалды келер шақ түрінде тұрған сөзді көрсетіңіз. А. Келеді Ә. Келермін Б.Келмейді В. Келіп кетті 3. Ауыспалы өткен шақ тұлғасындағы сөзді табыңыз. А. Қадірледі Ә. Қадірлейтін+ Б. Қадірлейді В. Қадірлепті 4. Етістіктің мақсатты келер шақ түрін көрсетіңіз. А. Сырласатын Ә. Демалып жатыр Б. Пісірді В.Ызаландырмақ+ 5.Етістіктің жедел өткен шақ түрін табыңыз. А. Баяндалған Ә.Баяндалды Б.Баяндама В.Баяндар 6. Есімше тұлғасында тұрған сөзді табыңыз. А.Тасуда Ә.Тасылды Б.Тасушы В.Тасымас 7.Етістіктің жедел өткен шақ шағын көрсетіңіз. А. Жеткізер Ә.Жеткізген Б.Жеткізді + В. Жеткізеді 8. Қалып етістігін табыңыз. А. Жүр + Ә. Ет
Б. Де В. Кел
9. Күрделі нақ осы шақты табыңыз. А. Айтып тұрды Ә.Алып жүрген Б. Оқымай жүр + В. Бара жатыр еді 10. Ауыспалы келер шақты табыңыз. А. Кешке әкем жұмыстан келеді.+ Ә. Ол жылда көлге барады. Б. Қыста көп қар жауды. В. Мен көп алма жедім. Үйге тапсырма. 162-жаттығу. Мәтінді оқып шығып, ат қойыңдар. Етістіктің қай шақты білдіріп тұрғанын көрсетіп, шақ түрлеріне талдау жасап, қалай жасалғанын ажырату. Бағалау. Пысықтау сабағына жақсы қатысқан, тест жұмысынан көп ұпай жинаған,жақсы жауап берген оқушыларды мадақтап,бағалау. Сабақтың тақырыбы: Диктант «Қысқы таң» Сабақтың мақсаты: Сауаттылықтарын тексеру, жазу дағдыларының қалыптасуын қадағалау; Есте сақтау қабілеттерін арттыру; сауатты, әдемі жазуға баулу. Сабақтың әдісі: баяндау, жаздыру. Пайдаланылған әдебиет: Диктанттар жинағы М.С.Атабаева «Білім» баспасы, 2006 Сабақ барысы. І.Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды түгендеу, жазба жұмысына дайындық, оның ерекшелігімен, мақсатымен, шартымен таныстыру. ІІ. Мәтінді оқу. Күн бұлыңғыр. Жер жүзі әлі ашыла қоймапты. Суық боз тұман басып тұр. Онша қою емес. Сәл ғана ызғырық еседі. Түні бойы қылаулаған болу керек. Кеше ғана айнадай қып сыпырып, күреп тастаған есік алданда жаздағы көк теректің басынан төгілген ақ үлпек сияқты боп, шұлықтан асар-аспас қылау қар көлпілдеп жатыр. Сатай торы дөнен тұрған қораға барғанша, үлпек қар табанына шодырайып жабысып қалды. Бұл кезде таң әбден атқан. Тұман сәл сейілгендей болды, бірақ сол бқлыңғыр қалпы. Аспан мен жердің еш айырмашылығ жоқ, біртегіс ақ бұлыңғыр. Ұшқындаған ақ қырау таусылар емес, құйылып тұр. Қырау басқан торы дөненнің жал-құйрығы апақ. Сатайдың бойы тоңазып, кірпіктері қайта-қайта айқасып, жабысып қап келеді. Ол бойын жылытпақ боп, торы дөненді тебініп, шаба жөнелді. (С.Мұратбеков, 120 сөз) ІІІ. Жазба жұмысын оқушылардың өздері тексеруі. Ү. Жазба жұмыстарын жинап алу. ҮІ.Үйге тапсырма. «Қысқы таң» тақырыбына шағын шығарма жазып келу. Сабақтың тақырыбы: Тіл ұстарту Сабақтың мақсаты: Оқушылардың өзіндік пікір білдіру деңгейін, шығармашылық қабілетін дамыту, еркін ойлауға және тақырыпты ашық талқылауға бағыттау,ойын жазбаша түрде жүйелі баяндауын қалыптастыру; ұқыптылыққа, адамгершілікке баулу. Сабақтың әдісі:: шығарма жазу, ауызша мазмұндама. Көрнекіліктер: Мәтіндер, слайдтар Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру кееңі. ІІ. Жаңа сабақ. 1.Шығармашылық жұмыс (ауызша мазмұндама) «Атасы мен Жұмахан» Жұмахан атасын алма ағашының көлеңкесіне бастап әкеліп, қолымен ағаштың бұтағын сипап, аз үнсіз отырды. Сонан бір кезде атасы әлденені күбірлеп айтқандай болды. Жұмахан ата сөзіне құлақ тосып, сөзін ұқпақ болды. Атасы аппақ сақалын қолымен тарамдай отырып: Сақалым ағаш күрек борға малған,-деп жұмулы көзін ашып, айналаға қарады. Бірақ еш нәрсені болжай алмағандай, қайтадан ыңылдап:-Кәрілік немді қойдың қорламаған,-деп ағашқа сүйенді. -Жұмахан күніне бір мезгіл келіп қасында еркелеп отырмаса, атасы іздейтін. Жұмахан қасына келгенде, Жәкең басынан сипап еркелетіп отыратын. Кейде: «Бүгіл, бұрау құсаған қыңырым, қандай адам болар екенсің. Әкең құсаған дарылдаған бақырауық боламысың, әлде шешең құсаған таңғы тауықтай шақырауық боламысың»,- дейтін. Жәкеңнің қадағалап айтса естіп қалатын құлағына Жұмахан: «тәте, мен өзіңе тартам»,-дейтін. «Жарайсың, Жұмаханым, жарайсың, тек жақсы бол.Заманың жақсы. Оқы, адам бол»,-дейтін Жамбыл ақын. «Әдемі сөйлеу» минуты. Шарты: Бір оқушы жаттығу мәтінін 2 рет мәнерлеп оқиды, ал қалған оқушылар мұқият тыңдап отырады да, толық мазмұнын ауызша баяндайды. Әрқайсысы өз аталары мен әжелері туралы әңгіме айтуларына да болады. Оқушы сөйлеп тұрған кезде, оның етістік шақтарын қалай пайдаланып тұрғанын аңғарту. 2.Шығарма жазу. «Мектептес достар» немесе «Кім болам?» деген тақырыптардың бірін таңдап, етістіктің шақ түрлерін қатыстырып, шағын шығарма жазу. 3.Конспект жазу. Етістіктің шақтарын пысықтауға арналған сұрақтар мен тапсырмаларды пайдаланып , ойларын жинақтап, еске түсіру конспектісін жазу. 4. Қорытындылау. 5. Үйге тапсырма. Етістіктің шақтық мағынаны білдіретін етістіктерді пайдалана отырып, оқулықтың ең соңында күнделік жазып үйренуге арналған жаттығумен танысып, келесі сабаққа дейін 2-3 күнге арнап күнделік жазып келу. /******************* Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістік Сабақтың типі: білімді меңгерту Сабақтың әдісі: баяндау,сұрақ-жауап Сабақтың мақсаты: етістіктің ерекше бір түрі тұйық етістіктің мағынасы мен тұлғасын түсіндіру,оқушылардың етістік жайлы ілімдерін кеңейту. Сабақтың білімділігі: оқушыларға тұйық етістіктің түрленуінің ерекшеліктерін ұғындыру,білім-білік дағдыларын қалыптастыру. Сабақты дамытушылығы: ауызша және жазбаша жаттығулар,үлестірмелі карточкалар,сабақта пайдаланатын мәтіндер арқылы тұйық етістікті тапқызу,жан-жақты талдау,оқушы ойын дамыту. Сабақтың тәрбиелілігі: сабақта пайдаланылған мәтіндер,мысалдар арқылы адамгершілік және эстетикалық тәрбие беру. Сабақтың көрнекілігі: плакаттар,үлестірмелі карточкалар,қазақ тілін оқыту әдістемесі,көркем әдебиеттерден алынған мәтіндер,домбыра,оқулық,тақта,бор,суреттер,магнитті тақта. Пәнаралық байланыс: әдебиет,саз,орыс тілі. Сабақтың барысы: Ұйымдастыру. Етістіктің ерекшеліктерін,түрлерін еске түсіру. Сабақтың мақсатымен таныстыру.
Тұйық етістік – етістіктің ерекше түрі.Ол етістіктің өзге түрлері сияқты емес.Етістіктің шақ және рай категориялары жақпен,шақпен байланысты болғанын көрдіңдер.Ал тұйық етістік шақпен де,жақпен де байланысты болмайды.Тұйық етістік етістіктің атауы ретінде ғана қолданылады. Мәселен,бару,жүру,тұру етістіктері бару,жүру,тұру қимылдарының атын білдіріп тұр. Жаңа сабақтың маңызды белгілерін ажырату. Тақтадағы плакатқа қараңыздар,маңызды белгілері бар екен,байқап көрелік. (Плакаттағы жазылған етістіктің септелу,тәуелденулерін түсіндіру) Ал осыдан нені байқап отырсыңдар,тұйық етістік қалай жасалады екен және қалай түрленеді екен? ... Көру диктанты Мына сөйлемдердегі көп нүктенің орнына тұйық етістікті қойып жаз. Тапсырманы уақытында ... керек.Мектепте және үйде тәртіпті ... керек. Үлкендерді ... керек.Ұйым жұмысына ... керек. Мәдениетті ... керек. Сабаққа белсенді ... керек. Сыныпты 3 топқа бөлу. «Кім тапқыр?» ойынын ұйымдастыру.Ойын шартымен таныстыру. 1-топ.Мұқағали өлеңдерінен өлең шумақтарын оқу. 2-топ. Абай өлеңдерінен өлең шумақтарын оқу. 3-топ.Мақал-мәтел,жұмбақтар.Оқыту,тұйық етістікке қарай талдау. Домбыраның сүйемелдеуімен ән айтып,сол ән шумақтарынан тұйық етістікті тапқызу.Ән авторларына тоқталу.Мысалы, «Кешікпей келем деп ең». М.Шаханов. Әні: Шәмші Қалдаяқов). Тақтаға ілінген суреттермен жұмыс жүргізу,тұйық етістікке талдау.дәптерлеріне жаздыру. Жаңа сабақты байқау мақсатында үлестірмелі карточкалар және 210жаттығумен жұмыс. Карточка №1 Өз бетіңмен тұйық етістікті ойла.Оған морфологиялық кешенді талдау жаса. Карточка №2 Мына сөйлемді сөйлем мүшесіне қарай талда. Сол сәтте жолаушылар үлкен жолмен зымырап сырғып келеді. Карточка №3 Төмендегі сөйлемді сөйлем мүшесіне қарай талда. Күзде ағаштың жапырақтары сарғая бастайды. Карточка №4 Сөйлемдердегі сөздерді түбір мен қосымшаға ажырат. Балалар ойнап жүр.Бізге сабақ блды. Карточка №5 Шегелеу деген сөзге фонетикалық кешенді талдау жаса. Карточка №6 Көру сөзіне математикалық кешенді талдау жаса. Жаңа сабақты қорытындылау мақсатында мынадай сұрақтар беріледі. 1.Тұйық етістік дегеніміз не? 2.Ол қалай жасалады? 3.Бір мысал ойла,септе. 4.Бір тұйық етістікті тәуелде. Оқушы білімін бағалау. Үйге тапсырма. Тұйық етістікті оқу.Көркем әдебиеттерден тұйық етістігі бар сөйлемдер жазу. Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 7-сынып Сабақтың тақырыбы: Етістіктің райларын қайталау Сабақтың мақсаты: етістіктің райларынан алған теориялық білімдерінің деңгейін бақылау. Сабақтың міндеттері: білімділік – етістікің райларларының өзіндік ерекшеліктерін ажырата білу; дамытушылық – етістіктің райлары туралы білімдерін жүйелеу,жинақтау,талдау жұмыстарын жүргізу;тәрбиелік – сөйлеу мәдениетін қалыптастыру,адамгершілікке,туған жерді сүюге тәрбиелеу. Сабақтың типі: білік пен дағдыны жүйелеу,жинақтау сабағы. Сабақтың түрі: дамыта оқыту технологиясы. Оқытудың әдісі: практикалық әдіс. Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих. Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру бөлімі. а) Оқушылардың сабаққа қатысымын бақылау. б) Сынып бөлмесінің тазалығын қадағалау.
Қалау райдың жасалу жолын сұрау,мысалдармен дәлелдеу. 180-жаттығуды тексеру. ІІІ. Актуалдау кезеңі. Жаттығу жұмысындағы «Ұлық болсаң,кішік бол» деген мақалдың бағыныңқы сыңары қандай рай екендігі сұралады. «Етістікті рай категориясы неше топқа бөлінеді? Олар қалай жасалады?» деген сұрақтарға жауап алынады.
Етістіктің райларын қайталау.Әр райдың жасалу жолдарын оқушылармен бірлесе отырып,еске түсіру.Оқушыларды 4 топқа бөліп,топтарға райлардың атын беру. Топ аттары тапсырмалар бойынша өзгеріп отырады,топ басшысы өз тобындағы оқушылардың жұмыстарын тексеріп,уақытылы бағалап отырады.
1. 181-жаттығудың етістіктерді теріп жазып,ашық райлы сөйлем түрлерінің қалай жасалғанын айту,сөйлемдерді әр топ өздеріне берілген рай аттарына сәйкес айналдырады. Біздің бекінісіміз ойпаңдау жерде болатын.(Ашық рай,ауыспалы өткен шақ). Біздің бекінісіміз ойпаңдау жерде болсын. (Бұйрық рай,ІІ жақ,анайы түрі) Біздің бекінісіміз ойпңдау жерде болса игі еді. (Қалау рай). Сөйлемдерді шартты райға айналдыруға келмегендіктен (шартты рай» тобына төмендегідей сөйлемдер беріледі: «Жылаған шешемен бірге жыласа,жігіттің жігіт боланы қайсы,өйтсе,кісі уәдеден шыға ала ма? Жылаған шешемен бірге жылап,жігіт үйден ұзақ уақытқа алыс жерге кетсе, баласынының жылағанын көрген соң,үйде қалған ананың көзінен жас кете ме,көкірегінен сағыныш қасіреті кете ме?». 2. 182-жаттығу. а) Қалау рай,ашық рай,бұйрық райлы сөйлемді теріп жазуға әр топтан тақтаға бір-бір оқушы шығады. Мәтінде шартты рай болмағандықтан ол топқа басқа сөйлемдер беріледі. «Түстік өмірің болса,кештік мал жина», «Не ексең,соны орасың». ә) Топтағы басқа оқушылар «Бақытты болу деген не?» атты ойтолғау жазады.Оқушылардың жұмыстары тексеріліп,рай түрлеріне талданады. 3. Оқушыларға жеке,жұптық,топтық тапсырмалар беріледі. «Ашық рай» тобына : «Шалқар – адалдық пен адамдықтың,кііліктің алдында тік тұратын,қыздарын қыз деп қойып қалмай,қыз бала деп сыйлайтын,екіжүзділікті өлімнен де жаман деп абылдайтын жандары таза халқы бар қалашық». «Абылай ханның қасында Бұқарекең жырлайды», «Машинаның қарасы көрінбей кетісімен Маржан үстіне өзіне ұнайтын ұсақ ақ гүлдері бар көйлегін киіп,шашын төбесіне түйіп,есікті кілттеп далаға шықты». Берілген мәтіндерден етістіктердің шақ түрін анықтап,бұйрық райға айналдыру. «Шартты рай» тобына : «Қарадан хан болсам,халқым қалаған болар, Айырдан нар болсам,атам жараған болар, Көнеден дәурен озса,жасы жетуден болар, Көнеден қамқа тозса,дәурені кеткен болар». Ер жігіт айтпайды. Айтса,қайтпайды. Оқи берсең көзің ашылады, Отыра берсең,жалқаулық басынады. Алтау ала болса,ауыздағы кетеді, Төртеу түгел болса,төбедегі келеді. Тіл тас жарады, Та жармаса,бас жарады. Мәтіндерден шартты райлы етістіктерді тауып,ашық райға айналдыр. «Бұйрық рай» тобына: «Арлы-ожданды бол! Намысыңды жастан сақта! Халқыңды алалама! Жақыныңды жаралама! «Құдай жарылқасын,бай қылсын, Төрт түлігін сай қылсын!» «Малды теппе,Ақты төкпе». «Есікті қатты қақпа,қатты серпіп жаппа». «Кетпес дәулет берсін,Кең пейіл берсін». Сөйлемдерден бұйрық райлы етістіктерді тауып,қалау райға айналдыру.
«Дұғай сәлем бергейсің, Ағам Есет беренге. Бекет қайда дегенге, Бекет кетті дегейсің Шықпайтұғын тереңге». Гүлі сұлу орманды Сусатпағым келеді. Жүзі жылы жандарды Құшақтағым келеді. Атадан ұл туса игі, Ата жолын қуса игі. Өзіне келер ұлын Өзі билеп тұрса игі. Мәтіндерден қалау райды етістіктерді тауып,шарты райға айналдыру. Досы көпті ... Елдің атын ... Айтпас жерде сөзіңді ... өнерлі жан өрге ... Көп нүктенің орнына тиісті қалау райлы етістік қойып,көшіріп жазу. 4. «Қазымыр» ойыны.Әр топтан бір оқушы тұрып,келесі топқа сұрақ қояды.Сұраққа басқа оқушылар жауап бере алады. «Түйін түю» стратегиясы.Топ басшылары топ аттарына лайық рай түрлерінің жасалу жолдарын қолдарына берілген стрелка үлгісінде қиылған қағазға толтырып,тақтадағы «рай» деген сөздің айналасына ретімен іледі. Үйге тапсырма. 183-жаттығу.Рай түрлерін қайталау. Бағалау. Топ басшыларының бағалау парағын ескеріп бағалау Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 7-сынып Сабақтың тақырыбы: Етістіктің түрленуі Сабақтың мақсаты: білімділік 1) етістіктің түрленуі жайлы түсініктерін қалыптастыра отырып өзіне тән ерекшеліктерін түсіндіру; 2) Етістік.Етістіктің құрамына,тұлғасына қарай топталуы бойынша алған білімдерін кеңейту. Тәрбиелік: оқушының тіл байлығын дамыту арқылы тілдік құрлымдарды өз бетінше талдап меңгере білу,іс-әрекет,ізденімпаздық дағдыларын қалыптастыру. Дамытушылық: ой мен тілді дамыту,сөздік қорын молайту. Сабақ түрі: жаңа сабақ. Әдіс-тәсілі: топпен жұмыс,деңгейлік тапсырмалар,шығармашылық жұмыс. Көрнекіліктері: үлестірмелер,сызбалы кестелер. Сабақтың барысы. 1.Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен сәлемдесіп,кезекші мәліметімен танысу,сынып тазалығына мән беру,оқушы назарын сабаққа аудару. 2
категориялары Көсемше Сабақты етістік Болымды етістік Есімдік Салт етістік Етіс Болымсыз етістік .Үй тапсырмасы. 1 (тақтаға сызба ілінеді). а) Етістік дегеніміз не? ә) Мағынасына,құрамына,тұлғасына қарай қалай бөлінеді? б) Етіс дегеніміз не? Етістіктің түрлері. в) Есімше дегеніміз не? Жасалу жолы. г) Көсемше.Көсемшенің жұрнақтарын ата.
іс-әрекет Сөйлеп тұрған сәттен бұрын болған іс-әрекет Алда болатын іс-әрекет Жаңа сабақ. Ал,енді ширатпа сұрақтарынан сүрінбей өткен болсаңдар,жаңа сабағымыз түсінікті болу үшін назарымызды келесі сызбалы кестеге аударайық. Шақ іс-әрекеттің өту кезеңі сөйлеп тұрған сәтке байланысты айқындалады Етістік шақтары есімше,көсмше тұлғалы етістік түбіріне
-е, -й
келіп отыр -ар, -ер, -мақ, -мек, -бақ, -бек бармақ екен
-ті, -ған, -ген Ол кеше келген
Етістік қимыл іс-әрекетті білдіреді де,қашанда оның белгілі бір мерзімде іске асатынын көрсетеді. Іс-әрекеттің орындалу барысы сөйлеушінің хабарлау кезімен және сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың өту кезеңін білдіру етістіктің шағы деп аталады. Етістік – шақ категориясы арқылы түрленетіндігі жайлы білімімізді толықтыру үшін топ аралық деңгеймен жұмыс жүргіземіз. 1.Үміткерлер тобы: орташа оқитындар 122-жаттығу жұмысын логикалық тұрғыдан қарастырады. Тапсырма: құстар қалай сайрайды? Тізбектеп жазып шығыңдар. Үлгі: бұлбұл сайрайды,қаз қаңқылдайды,... (тауық,әтеш,үйрек,көркей,құр,күзен,құндыз,көкек,сауысқан,торғай, бүркіт,аққу,т.б.). 2.Талапкерлер тобы: жасы оқитындар. 123-жаттығу жұмысын үлгісі бойынша орындайды. Қосымша бастапқы үш сөйлемге морфологиялық,синтаксистік талдаулар жасаттырамын. 3.Дарындар тобы: өте жақсы оқитындар. Шығармашылық жұмыспен айналысады.Оларға мынадай сөз тіркестері беріледі: Күннің қысқаруы,түннің ұзаруы,Жоңғар Алатауы,көл,жайылыс,қыстақтағы малшылар,қыстақ,соғым,шуылдаған балалар. Осы сөз тіркестрін пайдалану арқылы шағын шығарма жазып шығады.Қосымша дарындар тобындағы алты оқушыға үлестірмелер таратамын.
Естай үлкендермен отырып шай ішті. (сөз құрамы,сөйлем мүшесіне талда) Барлығымыз көңілді серуенге шықтық (асты сызылған сөзді құрамына талда) Мен білімге жетікпін.(асты сызылған сөздің сөйлем мүшесі ретіндегі орны). «Бауырыма,ағама,анама,әкеме» сөздерін құрамына талдап,кез-келген біреуіне сөйлем құра. Тәуелдік жалғауының үшінші жағында тұрған сөзді септе. «Басында,қасында,жанында» сөздерін құрамына қарай талдап,буын түріне ажырат. Ауыл келбеті (Алдымен жазып үлгерген оқушының шығармасын оқушылар назарына ұсынамын). Күз айы аяқталып,қыс та келіп қалды.Әдеттегіден гөрі күн қысқарып,түн ұзарды.Алыстан мұнартып көрінетін Жоңғар Алатауы әлдеқашан қарға бүркенген.Ауылымыздың батысында орналасқан Алқакөліміздің бетінде де шытқыл мұздар пайда бола бастады.Ауыл адамдары малды жайылыстан айырып,жаз дайындаған азығымен қоректендіруде.Өйткені күннің қысқаруына байланысты дала тағысы әредік бой көрсетіп жүр. Әсіресе қыстақта отырған малшылар малдарына қырағылықты күшейтті.Аз күнде елдің қыстық соғымы да сойыла бастайды.Туған туыстар бас қосқан жерде балалар шуылдап ойнайды. Бекіту. Сабақ барысын өтілген тақырыптарды сұрақ-жауап түрінде қорытындылап,үйге тапсырма беремін. Үміткерлерге: 122-жаттығуды көшіріп жып,шақ түріне ажыратып келу. Талапкерлерге: 123-жаттығудың тапсырмасы. Дарындарға: 124-жаттығу. Бағалау. Сабаққа белсене араласқан оқушылардың еңбектерін бағалау. Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 7-сынып Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесінен өткенді қайталау Сабақтың мақсаты: 1.Білімділігі: оқушылардың сөз тіркесінен алған білімдерін нығайту,жинақтау,бір жүйеге келтіріп қорыту,теориялық білімдерін практикамен ұштастыру,оқушы білімін есепке алу. 2.Дамытушылық: әдеби жанрлардың түрлерінен мысалдар келтіру арқылы әдебиетке деген қызығушылығын дамыту,ізденімпаздық қасиетін қалыптастыру,шығармашылыққа баулу,тіл байлығын жетілдру. 3.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке.ізеттілікке,әдептіліке,шапшаңдыққа тәрбиелеу,ұлттық салт-дәстүрді қадірлеуге баулу,өз елін,тілін сүюді үйрету.
Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Кіріспе сөз. Үй тапсырмасын тексеру.27-жаттығу. Қабысу дегеніміз не? Қалай жасалады? Оқушыларды үш топқа бөлу.Сабақ жоспары ілулі тұрады. Сабақ жоспары І. Ұйымдастыру ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.27-жаттығуды тексеру.Үш оқушыға оқыту. Қабысу дегеніміз не? Жанасу дегеніміз не? Топтастыу стратегиясы (өткен сабақ ұғымдарын жаздыру). Блум жүйесі: 1.Білімі. (Біліміңді байқап көр». Сиқырлы сандықша.Венн диаграммасы. 2.Түсіну. «Сен қалай ойлайсың?» Кітаппен жұмыс.276-жаттығу. 3. Талдау. «Кім жылдам?» Перфокарта үлестіру. 4.Қолдану. «Сөз байланысын жаса». Қ.Қайсенов. «Партизан бала». 5. Жинақтау.Кубизм стратегиясы. Тестілік сұрақ шешу. 6.Бағалау. 7.Үйге тапсырма.277-жаттығу. «Ата-ана» тақырыбына шығарма. Балалар! Кемінде екі сөздің тіркесіп келіп,сөйлем құрауға негіз болдатын сөздер тобын қалай атаймы? Ол-біздің өтіп жатқан тақырыбымыз.Соны мына сөз тіркестерінен тауып,қайсысы екендігін көрсетіңдер.Үш топ алдында жатқан сөз тіркестері жазылған парақшаның тиістісін көтереді. Сөз тіркесі Буын.
Байланысу тәсілі Байланысу түрі Сөз тіркесінің құрылысы Топтастыру әдісі бойынша сөз тіркесінен білетін ұғымдарды жинақтап сызбаға түсіру.Үш топқа тапсырма беріледі. Блум жүйесі. І. «Біліміңді байқап көр». Сиқырлы сандықшадағы сұрақты алып,әр топтан шыққан оқушы жауап береді. Тақтадағы ілулі тұрған сөздер тізбегінен әр топ мүшесі (күрделі сөздер,тұрақты тіркес,сөз тіркес.) өзіне тапсырылған тапсырма бойынша тауып,тиістісін астына жазады.Осы сөздер тізбегін Венн диаграммасына салады. Сөз тіркесі Күрделі сөздер Тұрақты тіркес 1 1 1
2 2 2 3 3 3
Ортақ белгілер 1 2 2. «Сен қалай ойлайсың?».Кітаппен жұыс.276-жаттығу,үш топ орындайды. 3.Талдау. «Кім жылдам?».Перфокарталар үлестіру. №1 перфокарта
№2 перфокарта
№3 перфокарта
«Сөз байланысын жасап,сөйлем мүшесіне талдау.Көп нүкте орнына жалғау қойып байланыстырып,сөз тіркесін тауып,сөйлем мүшесіне талдау жасайды.Қ.Қайсенов «Партизан бала».Үш топқа тапсырма беріледі. Кубизм. Кубикті тастау арқылы әр топ өзіне тестілік тапсырма алып шешеді. Үйге тапсырма беру.277-жаттығу. «Ата-ана» тақырыбына тірек сөздер мен тіркестерін қатыстырып шығарма жазу тапсырылады.Сөз тіркесін қайталап оқу. бағалау. Бағалау парағы.
27-3 ұпай – 5 бағасы «5» 21-26 ұпай – 4 бағасы «4» 17-20 ұпай – 3 бағасы «3» жүктеу/скачать 4,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||