Сабақ барысында ұйымдастыру Биология пәнінің мұғалімі: Муканова Г. К

Баяндама

Қазір дамыта оқыту идеясының оқыту үрдісіне енуіне, жаңашылдықтың артуына байланысты рефлексияның педагогикадағы алатын орнының мәні арта түсіп, адамды, білімді дамытудың шарттарының бірі болып отыр. Соңдықтан бұл қазіргі кездегі білім саласындағы көкейтесті мәселелер қатарына жатады. Рефлексияның мәні – адамның өзінің білімін, білімінің негізін, оларды меңгерудің жолдарын анықтау.

Педагогикалық рефлексия - мұғалімнің өзіне, өзінің қылықтарына объективті баға беру, оны балалар, басқа адамдар, ең әуелі педагогикалық қатынас процесінде муғалім әрекеттесетін адамдар қалай қабылдайтынын түсіну қабілегі. Педагогикалық рефлексия орталығында - оқушы тәрбиешіде және онымен өзара қарым-қатынасында нені қабылдайтынын және түсінетінін, тәрбиешінің әрекеттеріне қалай икемделе алатынын ұғу.

Өзінің оқу тәсілдерін, таным мен ойлау механизімдерін түсінбейінше оқушылардың қол жеткізген білім нәтижесін толық ұғынуы мүмкін емес.

Оқушылардың білім, іскерлік, дағдыларын меңгеруін жетілдіру, ой-өрісін кеңейту, мәдени деңгейін көтеру, танымдық қабілеттерін дамыту, оқу процесін ізгілендіру, демократияландыру, ұлттық және аймақтық ерекшеліктерді ескеру, даралап және саралап оқыту сияқты қағидаларды жетекші орынға шығарды. Бұл оқушыларға өз әрекетінің барысын, нәтижесін тексеру әдіс- тәсілдерін меңгертуді талап етеді. Оқу әрекетінің құрамына оқушылардың өзін-өзі қадағалап, тексеріп, бағалап отыруы кіретіндіктен оқу әрекетіне деген рефлексивті қарым қатынасын қалыптастыру ең басты мәселелердің бірі болады. Осындай күрделі құралдағы оқу әрекетіне байланысты оқушылардың сәйкесті ойлау қабілеті қалыптасады. Ал ойлау сөйлеумен тығыз байланысты. Ол белсенді сөйлеу әрекеті арқылы жүзеге асады. Оқу тапсырмасының әрбір кезеңін орындауда оқушылар білім негізін саналы меңгеріп, өз беттерімен әрекет жасауға мүмкіншілік алады. Сондай- ақ талдауға, нақты мақсатты анықтауға, тапсырманы орындауға қажетті ережелерді, іскерліктерді жаңғыртуға, мақсатқа жетудің реттік амалдарын белгілеуге, тексеру мен бағалауға үйренеді.Оқу әрекетіне деген рефлексивті қатынасты қалыптастыру - өз бетімен білім алудың, өз бетімен ізденудің, өзін - өзі тексерудің, өзін-өзі бақылаудың, өзін-өзі бағалаудың негізгі құралы болып табылады.

1. 
   Оқу әрекетінің құрамына тоқталып, мәнін түсіндіру.
   
2. 
   Орындалған әрекет тізбегін еске түсіру.
   
3. 
   Анықталған әрекет тізбегінен ең тиімдісін анықтау.
   
4. 
   Әрекеттер нәтижесін құрастыру және шығару. Мұндай нәтижелер бірнеше болуы мүмкін:
   

• 
  оқу әрекетіне байланысты идеялар, ұсыныстар жасалып, заңдылықтар анықталып, сұраққа жауаптар берілуі;
  
• 
  оқу әрекеті барысындағы қолданылған тәсілдер мен амалдардың анықталуы;
  
• 
  алдағы жоспарланатын оқу әрекетіне болжам жасалуы.
  

Рефлексия қазіргі заман мұғалімінің кәсіби біліктілігі мен педагогикалық құзіреттілігінің негізігі компоненттерінің бірі болып саналады. Шет тілдер сөздігінде рефлексия ой електен өткізу, өзін өзі тану, өз өзіне есеп беру деген сөз. Ал педагогика саласында рефлексия іс-әрекеттің өзіндік талдауы және оның нәтижесі. Оқушылардың ой-өрісінің дамуы оқу үрдісі кезінде болады, ол оқушының өз бетімен білімін толықтыруы мен өзін өзі дамытуды қамтиды, бұл екеуі де рефлексиясыз жүзеге асуы мүмкін емес. Білімді саналы түрде меңгеру және белсенді болу дамыта отырып оқытудың негізгі қағидаларының бірі. Оқушы білім алудың мақсатын саналы түрде түсінсе ғана белсенді болады.

• 
  эмоциалық көніл күйінің рефлексиясы
  
• 
  әрекетттік рефлексия.
  
• 
  оқу мәліметтінің мағынасының рефлексиясы.
  1 Эмоциалық көніл күйінің рефлексиясы.
  Көңіл - күйдің рефлексиясы сабақтың басында немесе аяғында топпен эмоциалдық байланыс орнату үшін қолдану тиімді. Адамның көңіл - күйі бейнеленген карточкалар, көңіл - күйдің түстін бейнелері, эмоциалдық сурет рәсімдерін қолдануға болады. Сабақтың басында және аяғында.
  2 Әрекеттік рефлексия.
  Әрекеттік рефлексия оқу мәліметтерінің әдіс - тәсілдерін ұғыну ықтималдарың береді. Оны үй тапсырмасын сұрау кезінде қолдану тиімді. Сабақтың аяқталған кезіңде әрекеттік рефлексия тәсілі арқылы барлық сабақтың барысында әр оқушының белсенділігін бағалау мүмкіншілігін береді. Шығармашылық іс - әрекетке, іздемпаздық жұмыстарға талдау жасай білуді үйретеді. Жеке іс - әрекетін ұйымдастырып өз бетімен сараптау, жоғары танымдық қызығушылық негізінде шығармашылық бағыттылығының тұрақталуы іс - әрекеттерді объективті бағалап, кемшіліктерді жоюға, жауапкершілікпен қарауға бейімдейді.
  3 Оқу мәліметінің мағынасының рефлексиясы.
  Оқу мәліметінің мағынасының рефлексиясы оқыту субъектінің өз іс - әрекетін саналы түрде ой елегінен өткізіп, оларды білуге, өзіндік дұрыс сезінуге көмектеседі. Іс - әрекет компоненттерін еске түсіру, санадан өткізу, оның мәнін, түрін, өзекті мәселелерін белгілеу, шешу жолдарын аңықтау.
  

• 
  Ауызша;
  
• 
  Жазбаша
  

• 
  физикалық: үлгердім-үлгермедім;
  
• 
  сенсорлы: қызық-қызықсыз;
  
• 
  рухани: жақсы сезіндім –жаман сезіндім (тек жазбаша түрде)
  
• 
  интеллектуалдық: түсіндім-түсінбедім
  

• 
  Рефлексияға үйрету кезеңдері:
  
• 
  І. Өз көңіл-күйін жетістіктерін талдау.
  
• 
  ІІ.Сыныптастарының жұмысын талдау.
  
• 
  ІІІ.Топ мүшелерінің жұмысын талдау.
  
• 
  
  
• 
  Биология сабағында қолданылатын рефлексия түрлері
  
• 
  1. Оқу материалдарының мазмұнының рефлексиясы.
  Оны мұғалім оқушылар өткен материалдың мазмұнын қалай түсінгенін анықтау үшін қолданады.
  1 Ақталмаған сөйлем тәсілі (тезис):
  Аяқталмаған фразалар сабақ тақырыбына байланысты болуы мүмкін.
  2.Сабақ мақсатына жету рефлексиясы.
  3. Think wane (синквейн) 5 жолдық
  • Бірінші жол- тақырып атауы;
  • Екінші жол – тақырыпты екі сөзбен сипаттау,– белгі немесе сын есіммен;
  • Үшінші жол - осы тақырыптағы іс-әрекетті үш сөзбен сипаттау, етістікпен;
  • Төртінші жол – төрт сөзден тұратын фраза, тақырыпқа қатысты;
  • Бесінші жол– синоним, тақырыпты ашатын.
  Бұл жұмыс түрінде әр оқушы өз ойын, алған әсерін білдіреді.
  
• 
  4. «Баспалдақ». Жаңа материалды қаншалықты меңгергенін бағалайды.
  
• 
  5. «Ақылдың алты қақпағы» материалды әр түрлі қырынан сипаттайды.
  
• 
  6. «Тірек сөздер». Тақтаға тірек сөздер жазылады, сол сөздерден сөйлемдер құрау.
  
  
  
• 
  2. көңіл-күй және эмоционалдық жағдайдың рефлексиясы;
  Төменде бірнеше тәсілдер көрсетілген.
  1. «Пейзаж–көңіл күй айнасы» әр оқушы табиғат пейзажы бар сурет таратылады. Мұғалім оқушыларға суретте өзі қалаған жерді көрсетіп, ағылшынша бірнеше сөйлеммен түсіндіруді ұсынады.
  2. «Түсті карточкалар» оқушыларда екі карточка: көк және қызыл. Мұғалім сабақ басында және аяғында қалаған карточкасын көрсетуді сұрайды, бұдан оқушының көңіл күйінің өзгерген, өзгермегенін білуге болады.
  
• 
  3. «Смайликтер» арқылы көңіл-күйін білдіру.
  
• 
  4. «Күншуақ»: оқушылар барлығын түсінсе күнді, жартылай түсінсе – күн мен бұлтты, ештеңе түсінбесе – бұлтты таңдайды.
  
• 
  5. «Көңіл-күй гүлшоғыры». Оқушыларға түрлі –түсті гүлдер таратылады, өздеріне ұнаған гүлді құмыраға жабыстырады, таңдаған түстері бойынша көңіл-күйдері анықталады.
  
• 
  6. «Қайық». Оқушылар түсті кемелерге өз туларын жабыстырады: қызыл –сабақ ұнады, жасыл –қызықсыз, қара- сбақ ұнаған жоқ.
  
• 
  7. «Алма ағашы». Сары және жасыл түсті алмалардың ұнаған түсін таңдар іледі.
  
• 
  8. «Рефлексивті нысана». Тақтадағы нысана арқылы өзінің, сыныптастарының, мұғалімнің іс-әрекетін бағалайды.
  
• 
  9. «Термометр». Өз эмоциясын, тақырыптың қызықтығын, сабақтың өту барысын бағалайды.
  
• 
  10. «Гномиктер»
  
• 
  3. Іс-әрекет рефлексиясы
  Жеке жазба жұмыс рефлексиясы.
  Бұл жұмыс сабақтың соңғы этапы, қорытынды. Өткізу түрі – тестер, мини - шығарма, эссе, кесте, досыма хат, тірек сызба. Тәсілдерге тоқтасам:
  1. «+; - ; қызықты» Оқушылар бір жағында(+)белгісі бар, қандай сұрақтарға жауап алғанын жазады, келесі бетінде (-) белгісі, қандай сұрақтарға жауап алмағанын; және қызықты болған мәліметтерді жазады. Оқушылардың жауабы келесі сабақтың міндеттерін қоюға септігін тигізеді.
  2. «Телеграмма»
  Сабақ соңында 10-15 сөзден тұратын ағылшын сабағы туралы ата-аналарына телеграмма жазу ұсынылады. 2-3 минут телеграмма құруға беріледі, содан соң барлығы өз телеграммаларын оқып жалпы қорытынды жасалады..
  3. «Өзіме хат» жазу дағдысын дамытуға септігін тигізіп, оқушының өзіндік талдау жасауына ықпал етеді. Сабақта не өткені туралы өз-өзіне хат жазу тапсырылады, оқушы жазбаша түрде талдау жасайды.
  4. «Эссе». Ой толғау.
  
• 
  5. «Диаграмма» Сабақтағы материалды қалай түсінгенін тексеруге арналған.
  6. «Уақыт шкаласы» мәтіндегі хронологиялық даталарды есте сақтау үшін қолданылады,
  7. «Бағдаршам». Бақылай-бағалау рефлексиясы. Оқушылардың бірін-бірі, өзін өзі бағалауға негізделген, бұл тәсілдің мақсаты өзін және құрбыларын әділ бағалауға үйрету.
  
• 
  8. «Піл» Оқушыларға пілдің суретін салғызып, жинап алады. Суретке қарай талдайды (құлақ – жақсы тыңдады, көз – суреттен жақсы есте сақтайды...)
  9. «10 ұпай». Өзінің, сыныптастарының іс-әрекеттерін 10 балдық жүйемен бағалау.
  
• 
  10. «Пантомима» . Қолдарын жоғары көтерсе –сабақ жақсы өтті, басы төмен-қанағаттанған жоқ, беттерін қолымен жауып алса –ұнамады.
  
• 
  11.Жүргізілген жұмыстар бойынша  көңіл – күйді талдау мақсатында өткізілетін әңгіме. Бұндай әңгімелесу барысында балалар өздерінің алған әсерлері бойынша ойларын бөліседі, жетістіктері мен қынжылатын жайларды талдайды, бірін- бірі тыңдап үйренеді, өз іс- әрекеттерін талдап үйренеді.
  
• 
  12. Тазалық экраны, бұнда ортасында күн бейнеленген сурет, жан – жағында оқушылардың фотографиялары  ілінеді. Стрелканың бағыты бүгінгі ең белсенді және тиянақты болған оқушыны нұсқайтын етіп қойылады.
  
• 
  13. «Тілшілер» ойыны, оның мәнісі - орта және жоғары буын оқушылары күнделік жүргізеді. «Тілші» өз жазғанын оқиды, ал басқалары оған өз көзқарастарын айтады, тілшінің деңгейін анықтайды.
  
• 
  14. Әр түрлі тесттерді қолдану.
  
• 
  15.  Мұғалімнің  педагогикалық күнделігін оқу.
  
• 
   16. «Адамдар теңізі» психологиялық этюді, ойынға қатысушылар белгіленген кеңістікте бірнеше минут бір- бірінің көздеріне қарап, қолдарын бір- бірінің қолдарына тигізіп жүреді. Содан кейін шеңбер құрып отырып, алған әсерлері мен сезімдерімен бөліседі.
  
• 
   17.  «Отырмақ», ойынға қатысушылар жұптасып  бір – біріне қарсы қарап отырып, кезекпен ең жақсы және ең жаман  нәрселер туралы айтады; одан кейін шеңбер құрап отырып, әңгіме тыңдаушының тыңдай білуі айтылады.
  
• 
  18.  «Жәрмеңке», әр мүшесіне 6 қасиет жазылған кеспелер беріледі, оны жариялайды    (батылдық, махаббат, мейірімділік, белсенділік, қолдау, мойындау т.б.). Қатысушылар әркімнің өзіне қажет деген қасиеттерін бір-біріне береді.
  
• 
   19.  Психологиялық этюд, оның барысында ойынға қатысушы  «Қазір және осы жерде мен іздеймін (сеземін, ойлаймын т.б.) ... ».
  
• 
    20.« Эстафета» ойыны барысында қатысушылар үшке бөлінеді: әңгімелеуші, тыңдаушы, бақылаушы; әр қайсысы осылардың барлығында да болуы керек.
  
• 
      11.«Сурет шеберханасы»  -  әр қатысушының алдында альбомның беті жатады. Ол бет екіге бөлінеді:  сол жағында өзінің жақсы жақтарын суретпен салып көрсетеді. Ал оң жағында өзінің ұнамайтын жақтары бейнеленеді. Содан кейін шеңберге отырып, кімнің қандай сурет салғандығын әңгімелейді. Суретінің әр бөлігінен бір детальді бөліп алып, сол бойынша әңгімелейді 
  
• 
  «СМС» жазу.Сабақ қалай өткені туралы .
  
• 
  
  
• 
  Рефлексия адамның негізгі үш қасиетін өз бетімен білім алу, шешім қабылдай білу, бақталастыққа түсе білуін қалыптастырады, бұл 21 ғасыр талабы.
  Біздің мамандығымыз жаңа ойларды, тәсілдерді ұнемі қажет етіп отырады. Сондықтан рефлексия жаңа заманға сай талапкерді қалыптастырып, қабілеттерін дамытатын жолдың бірі. Бала ойлауға, сөйлеуге , өзін-өзі дамытуға еркін қол жеткізе алады.
  
• 
  Рефлексиялық-бағалаушылық процесінде өзіндік ой-пікір, әрекеттерді, тәжірибе нәтижелерін талдау және оқу процесіндегі келесі кезеңдердің бағдарламасын анықтау үшін жағдай жасалады.
  
• 
  Педагогикалық рефлексия – бұл тек өзіне және өзінің іс — әрекетіне баға беру ғана емес, сонымен бірге педагогикалык, қарым – қатынасқа түскен өзге жандардың да өз — өздерін қалай түсінетіндіктерін байқау, өзін — өзі тану, өзінің әлсіз жақтары мен потенциалдық мүмкіндіктерін аша білу үшін қажет.
  
• 
  
  
• 
  Рефлексия түрлері
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
  жүктеу/скачать 404,31 Kb.
  
  Достарыңызбен бөлісу: