Сабақ жоспары «Бекітемін» Оқу ісінің меңгерушісі 20

Сабақтың мақсаты:

• 
  Анимация, мультипликация ұғымдарына түсінік беру, шығу тарихымен таныстыру. Программаның қүрылымымен таныстыру
  
• 
  Қарапайым тапсырмаларды орындату арқылы программада жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру. Ойлау қабілеттерін дамыту.
  
• 
  Шығармашылык қабілеттерін арттыру.
  

Сабақтың барысы

1. 
   ¥йымдастыру кезеці
   

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру кезеці
   

3. 
   Жаңа тақырыпқа кіріспе кезеці
   

жэне мультипликация. Бәріміз де бүл үғымдардан жалпылай хабардармыз. Дегенмен де бүлар қалай жэне қашан пайда болғанын біле бермейміз. Сондыктан анимация мен мультипликацияның шығу тарихымен танысайық.

Мультипликациялык кино ісінің белгілі 3 тэсілі бар: бірінші - суреттер (графикалық мультипликация); екінші - қуыршақтар (көлемді мультипликация); үшінші - жалпақ, жүқа қуыршақтар (жазық пішінге салып қию) пішінінде пайдаланылады.

Мультипликацияның тарихына коз салсақ, оның іргетасы ағайынды Льюмерлердің кино онерін тудырған техникалык жаңалығынан да бүрын қаланды. Алғаш суретке жан бітірген бельгиялык физик - Жозеф Плато (1832 ж.), жэне австриялық профессор-геометр Симон фон Штампфер болды. Олар бірнеше сурет жапсырылған дискіні жылдам айналдыру аркылы, қолын сілтеп жүгіріп бара жатқан адам бейнесін жасады. Бүл технологияның суретгермен бай- ланысты дамуы киноаппараттың жасалуына ықпал етгі. Ал, 1877 жылы француз суретшісі эрі инженері Эмиль Рейно траксиноскоп арқылы суреттің қимьшын үзартты. Онда музыка жэне энмен сүйемелденген түрлі түсті бейнелі бірнеше комедиялык лента, 15-20 минутка созылды. Америкалық Джон Стюарт Блэктон мен Уинзор Маккей, француздық карикатура суретшісі - Эмиль Коль, т.б. мультипликациялык киноның көшбасшысы болып саналады (1906-1908 жж.). Олар суреттерді кадрлеп бөлшектеп, бөліп түсіруцің жаца жолдарын пайдаланып, мэнерлі қозғалыска келтіріп, оларга жан бітірудің күпияларын ашты. Мультипликациялык киноның негізін салушылардың бірі, эйгілі Микки Маус атты мультфильмнің авторы - Уолт Дисней. Америкалық режиссердің карамағында бірнеше елдің талантты суретшілері қызмет атқарып, ширек ғасыр бойы техникалық жетістік биігінен көрінді. Оның эйгілі Освольд (қоян), Мик­ки Маус (тышқан), Дональд (үйрек), т.б. кейіпкерлері дүниежүзі корермендерінің коңілінен шықгы. Бірнеше топтаманы (серия) қүрайтын қойылымдардагы қимыл мен сөздің дәлдігі, музыка, шудың қозғалыспен катар естілуі керемет үйлесім тапты. XX ғасырда «Союзмуль­тфильм» (1936 жылы қүрьшған) студиясынан жарық көрген фильмдер мультипликациялык кино ісін дамытты. В.М.Котеночкиннің «Түра түр, бәлем!» (Ну, погоди!) көпсериялы фильмі, режиссер В.Поповтың «Простоквашинадан шыққан үшеу», т.б. фильмдерін миллиондаган жас корермендер тамашалады. Мультипликациялык кино әрдайым жаңалықтар мен ізденістерді кажет ететін онер. Жақсы мультипликация үшін тек суретшілердің ғана еңбек етуі аз. Бұл өнерде режиссердің, сценаристің еңбегімен қатар қолөнершілердің қолтаңбасы мен компьютерлік графика ісінің үйлесуі де маңызды.

Ал, қазақ мультипликация өнерінің түңгыш мультфильмі - 1967 жылы жарыққа шыққан, ертегі негізінде түсірілген, «Қарлығаштын қүйрығы неге айыр?» мульт­фильмі. Сценарийдің авторы, режиссері жэне суретшісі - Әмен Қайдаров. Фильм 1968 жылы Ленинградта өткен Бүкілодақтық фестивальде екінші жүлдеге ие болып, әлем елдерінің экрандарында көрсетілді. 1975 жылы Нью-Йоркте өткен мультипликациялык фильмдердің I халықаралық фестивалінде «Қола Праксиноскоп» жүлдесін иеленді. Қайдаров түсірген: «Ақсақ құлан», «Қүйыршық», «Қожанасыр - күрылысшы» атты фильмдер қазақ мультипликациясының жетістіктері болды. 1970 жылы қазақ мультипликаңиясы Орта Азиядагы жетекші орынга шықты. Қазақ мультипликаторлары қырғыз жэне түркіменнің

• 
  Tools қүрал-саймандар тақтасы;
  
• 
  TimeLine уақыт шкаласы;
  
• 
  Әртүрлі редакторлау тақталары;
  
• 
  Flash-фильмніц негізгі жобасы іске асатын жүмыс алаңы;
  

4. 
   Бекіту кезеңі
   

4. 
   Қорытынды кезең Бақылау сүрақтары
   

1. 
   Анимация дегеніміз не?
   
2. 
   Мультипликация дегеніміз не?
   

3. 
   Шығу тарихын қысқаша айтыңдар.
   
4. 
   Уолт Дисней деген кім?
   
5. 
   Анимация қүратын қандай программа орталары бар?
   
6. 
   Macromedia Flash MX программасында күжатты қалай сақтаймыз.
   
7. 
   Программаның интерфейсі қандай құрылымдардан тұрады?
   

6. 
   Үйге тапсырма
   

6. 
   Бағалау кезеңі
   

Сабақтың тақырыбы: Қарапайым анимацияларды құру. Анимацияның реттері (режімі)

• 
  Программада қарапайым анимация түрлерін құруды үйрету.
  
• 
  Программада анимация құрудың қандай ретпен іске асатынын, қандай режімде анимация құруға болатынын түсіндіру.
  
• 
  Ойлау, іскерлік дағдыларын дамыту.
  
• 
  Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру. Патриоттық сезімге тәрбиелеу.
  

1. 
   ¥йымдастыру кезеңі
   

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
   

3. 
   Жаңа тақырыпқа кіріспе кезеңі
   

FLASH-тағы анимация негізі нысанның қасиетін өзгерту болып табылады. Мысалға, нысандардың көрініп немесе жоқ болып кетуі, өзінің тұрған орнын, көлемін, өлшемін, түсін, көріну деңгейін өзгертуі мүмкін т. б.

Сонымен анимация кұрған кезде таңдалған нысан кездейсоқ графика болмау керек, яғни біз ол нысанды еркін жылжыта алатындай болу керек. Жалпы FLASH программа- сында нысанды анимациялаудың үш түрі бар:

1. 
   Автоматтық анимациялау (Tweened анимация), яғни автор бірінші жэне соңгы кадрды ғана кұрады, ал қалғанын FLASH автоматты түрде кұрады. Tweened-анимацияның екі түрі бар, біріншісі анимация, нысанның қозғалысына негізделсе (Motion animation), екінші анимация нысанның трансформациялануына (Пішінін өзгерту, Shape animation) негізделген;
   
2. 
   Кадр бойынша (Классикалық) анимация, яғни автор эрбір кадрды өзі жасайды неме­се басқа қосымшадан импорттап алып, олардың көріну ретін анықтайды;
   
3. 
   Сценарийге негізделген анимация; сценарий - ActionScript деп аталатын FLASH тілінде жазылған эрекетті сипаттау. Бүл тіл синтаксисі көптеген тор шыгармаларын жасауда қолданылатын басқа тілдердің синтаксисіне үқсас келеді (мысалы, JavaScript жэне VBScript).
   

Macromedia Flash MX программасында үш түрлі мәтінді үйымдастыруға бо­лады:

1. 
   Static Text - статикалық мэтін;
   
2. 
   Dynamic Text - динамикалық мэтін;
   
3. 
   Input Text - толтырылатын мэтін.
   

Енгізілген мәтінді ерекшелеп алғаннан сон эрбір әріпті жеке нысан ретінде қарастыруға болады. Ол үшін Modify => Break Apart бұйрығын орындаймыз немесе Ctrl+B батырмалар тіркесімін басамыз.

Енді мәтінді қайтадан Selection Tool қүралымен ерекшелейміз де, Modify => Break

Осы бүйрық орындалғаннан кейін монтаждау үстелінде қүрылған символдар пайда болады. Әріптерге анимациялық эсер қосу үшін қажетті кадрды ерекшелеп алып, жанама мэзірден

Flash программасының интерфейсі (жұмыс ортасын), қолданушының эртүрлі категориясына жеке арналған. Flash MX ор­тасын эрбір қолданушы қоскан кезде жүмыс облысының пакетін 3 вариантын таңдауға мүмкіндік бар:

Программада анимация күрудың екі режімі бар: Кәдімгі режім жэне Калька режімі. Кәдімгі режімде анимацияланатын кадр бір-бірден тізбектеле көрінеді. Ал Калька режімінде екі немесе одан да коп кадрды бір уақытта көрсетуге болады, яғни, негізгі кадр толық түспен көрінеді де, қалған кадрлар көлеңкелеу болып түрады. Олар бір-бірімен байланысты жэне калькамен жабылган. Көлеңкеде түрған кадрлар редакторланбайды.

Жұмыс үстелінен бірнеше кадрды қатарынан көру үшін jgj Onion Skin (Каль­ка)

батырмасына шертеміз. Барлық кадр калька режіміндегі басқы жэне соңғы мар­кер арасында болады жэне ол маркер уақыт диаграммасында орнатылады да, Movie (Фильм) терезесінде бір кадр сияқты болып көрінеді.

Калька режімін басқару үшін келесі тэсілдерді қолданамыз:

• Onion Skin Outlines (Калькадағы контурлар) батырмасына шертіп, контурдағы кадрды көлеңкеленген калька ретінде ұсынамыз;

Кальканың маркерін меңзермен басқа орынға жылжытамыз;

Edit Multiple Frames (Бірнеше кадрды редакторлау) батырмасына шертіп, калька маркерлерінің арасындағы барлық кадрды редакторлай аласыз;

• 
  Қорытынды кезең Бақылау сұрақтары:
  

1. 
   Анимацияның негізі неде?
   
2. 
   Дайын фильмді калай көре аламыз?
   
3. 
   Қарапайым анимация кұрудың неше типі бар?
   
4. 
   Анимация кұрудың неше режімі бар?
   
5. 
   Калька режімінің кэдімгі режімнен қандай айырмашылығы бар?
   
6. 
   Анимация құрудың реттілігі калай?
   

6. 
   Үйге тапсырма
   

1. 
   Өз беттеріңмен бір анимация жасаңдар.
   
2. 
   Такырыпты оқыңдар.
   

6. 
   Бағалау кезеңі
   

Сабақтың тақырыбы: Компьютерлік анимациядағы қабаттардың рөлі

Сабақтың мақсаты:

• 
  Анимация құрудағы қабат қатпарлары, онымен жасалатын іс-эрекетгер туралы мағлұмат беру.
  
• 
  Тәжірибелік тапсырмаларды орындату арқылы іскерлік дағдыларын дамыту.
  
• 
  Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.
  

Сабақтың барысы

1. 
   ¥йымдастыру кезеңі Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.
   
2. 
   Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
   

3. 
   Жаңа тақырыпты түсіндіруге кіріспе кезеңі
   

Қабатты қүру

4. 
   Бекіту кезеңі
   

1. 
   Macromedia Flash MX жаңа құжат ашамыз.
   
2. 
   Екі қабат жасаймыз. Бірінің атын доп дейміз, екіншісіне фон деген атау береміз.
   
3. 
   Фон қабатына табиғат бейнесін келтіреміз.
   
4. 
   Доп қабатына доп нысанын қоямыз.
   
5. 
   Екі қабатының бірінші кадрын негізгі кадр етіп белгілеп, тінтуірдің он жақ батырма- сынан Create Motion Tween бұйрығын таңдаймыз да, отызыншы кадрды соңғы кадр етіп белгілеп, тінтуірдің оң жагын шертіп Insert Frame бұйрығын таңдаймыз.
   
6. 
   Үстіңгі Доп қабатына тінтуірдің оң жақ батырмасын шертіп, шыққан мэзірден Add Motion Guide бұйрығын орындаймыз. Сол кезде Guide қабаты пайда болады.
   
7. 
   Guide қабатына қарындашпен доптың жүру жолын сызып шығамыз.
   

4. 
   Қорытынды кезең Бақылау сұрақтары
   

1. 
   Қабат қатпары дегеніміз не?
   
2. 
   Жаңа қабат қатпарын қалай құрамыз?
   
3. 
   Қабат қатпарының қандай маңызы бар?
   

4. 
   Үйге тапсырма
   

1. 
   Тақырыпты оқу.
   
2. 
   Қарапайым Қабаттардан бір анимация кұру.
   

4. 
   Бағалау кезеңі
   

Сабақтың тақырыбы: Бірнеше қабаттардан тұратын нысандардың орнын ауыстыру. Бірнеше нысандардың анимациясы

• 
  Нысандарды қозғалту, қабат қатпарларындағы нысандарды бір-біріне кедергі келтіртпей козгалту жұмыстарын, бірнеше нысанды анимациялау тэсілдерін үйрету, нысанды траек­тория бойынша қозғалтуды корсету.
  
• 
  Программада жұмыс істеу дағдыларын дамыту.
  
• 
  Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.
  

1. 
   ¥йымдастыру кезеңі Окушыларды ұйымдастырып, түгендеу.
   
2. 
   Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
   

3. 
   Жаңа такырыпқа кіріспе кезеңі
   

Нысандарды орнынан жылжыту, көшіру, жою

1. 
   Нысанды ерекшелеп аласыңдар.
   
2. 
   Бағыттауышты нысанның бетіне экеліп ұстап аласыңдар да, басқа орынга апарамыз.
   
3. 
   Нысанды қозғалту барысында Snap модификаторын пайдаланып, нысанды басқа ны- санмен тез теңестіріп қоя аламыз.
   

1. 
   Нысанды ерекшелейміз.
   
2. 
   Shift+бағыттауыш батырма арқылы қалаған бағытымызға сүйреп апарамыз. Нысанды нысан инспекторы (Object inspector) арқылы жылжыту үшін:
   

1. 
   Нысанды ерекшелейміз.
   
2. 
   Нысан инспекторын ашамыз => Window мэзірі қатарынан Info бұйрыгын таңдаймыз.
   
3. 
   Жоғары сол жақ бұрыштың мэнін береміз.
   

2. 
   Edit мәзірінен => Cut немесе Edit => Copy бұйрығын таңдаймыз.
   
3. 
   Қажетті қабатына немесе жұмыс алаңының керекті жеріне Edit => Paste бұйрығын таңдаймыз.
   

1. 
   Нысанды ерекшелейміз.
   
2. 
   Window (Окно) мэзірінен Panels (Панельдер) => Transform (Түрлендіру) бұйрығын таңдаймыз.
   
3. 
   Нысанның жаңа Ауқымы (Масштаб) немесе бұрылыс үшін мән беріңдер.
   

• 
  Нысанды жою үшін:
  
• 
  Нысанды ерекшелейміз.
  
• 
  Пернетақтадан Delete немесе Backspace батырмасын басамыз.
  

1. 
   Нысандарды ерекшелейміз.
   
2. 
   Modify (Өзгерту) мэзірінен Group бұйрығын таңдаймыз.
   

Бірнеше нысандар анимациясы

1. 
   Декорация қою, яғни, бір-бірінен тэуелсіз қозғалатын нысандарды жеке қабат катпарларға орналастыру.
   
2. 
   Сңенарийдің жасалуы, яғни, эр кабат қатпарындағы нысанның қозғалыс интер- валын қою жэне интервалдың басталуы мен аяқталу барысындағы нысанның қасиетін баптау.
   

• 
  Сңенарийдің орындалуы, яғни, негізгі кадрларды қою, кадрлардағы нысандардың параметрлерін беру, эрбір ерекшеленген интервалдағы кадраралық генераңиясын беру.
  

• 
  Дала суреті қозғалмайтын болғандықтан, бұл қабаттың 24-ші кадрын кілтті кадр етіп аламыз.
  
• 
  Күшік екі кезеңді қозғалыстан тұрады: ол алғашқы секундта бірінші кадрдан он екінші кадрға дейін барып, допқа соғылады да, кері қайтады. Сондықтан «күшік» қабатында кілтті кадр 12 жэне 24-кадр болады. Эр кезеңге аралық кадр жасаймыз, мысалы, 7-15 кадр, оны Автотолтырумен (Create Motion Tween) орындаймыз.
  

1. 
   алғашқы секундта 12-кадрға дейін тыныш тұрады;
   
2. 
   күшіктің соққысынан ол 0,5 с қабырғаға қарай котеріледі;
   
3. 
   18-кадрда ол қабырғадан кері қарай қозғалады. Сондықтан «доп» қабатының кілт кадрлары 12, 18 жэне 24-кадрлар.
   
4. 
   Әр кезеңге аралық кадр жасаймыз, мысалы, 7, 15, 20-кадрлар, оны Автотолтырумен (Create Motion Tween) орындаймыз .
   

• 
  Бұл қабаттың 24-ші кадрын кілтті кадр қыламыз, да Create Motion Tween-MeH толтырамыз. Қорытынды кезең Бақылау сұрақтары
  

1. 
   Нысанды қандай тэсілдер арқылы орнынан жылжытамыз?
   
2. 
   Нысандарды қалай топтастырамыз?
   

6. 
   Үйге тапсырма
   

1. 
   Тақырыпты оқу
   
2. 
   «Аквариумдағы балықтар» анимациясын кұру.
   

6. 
   Бағалау кезеңі
   

• 
  Сабақта тапсырманы орындағанына, меңгерген деңгейіне байланысты бағалаймыз.
  

Сабақтың тақырыбы: Дыбыс эффектілер. Дыбыстық құжаттарды қүру, жариялау. Flash MX-те фильмдерді жариялау және экспорттау

Сабақтың мақсаты:

Анимацияланатын құжатқа дыбыс қосу тәсілін көрсету, сөйтіп дыбыстық құжат кұруға үйрету. Логикалық ойлау қабілеттерін, программада жұмыс істеу дағдыларын дамыту.

• Пэнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: компьютер, Macromedia Flash MX программасы, тапсырма кар- точкалары.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.

Өтілетін орны: информатика сыныбы.

Оқушылар білуі тиіс: Macromedia Flash MX программасында жұмыс істеуді. Оқушылар меңгеруі тиіс: дыбыс эффектілерін, дыбыстық құжаттарды құруды, жария- лауды, Flash MX-те фильмдерді жариялауды жэне экспорттауды.

Сабақтың барысы

1. 
   ¥йымдастыру кезеңі Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.
   
2. 
   Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
   

3. 
   Жаңа тақырыпты үйрету кезеңі
   

Flash-те дыбысты біріктірудің екі үлгісі карастырылған: Оқиғалы-басқару (Event sound) жэне Ағымды (Stream sound). Оқиғалы-басқару дыбыс кезінде берілген кад- рлар аяғына дейін жүктеліп болғаннан кейін дыбыс оны тоқтатқанға дейін ойнатыла береді. Ал ағымды баскару үшін алғашқы кадрлар жүктелгеннен кейін-ақ ойнату ба- сталып кетеді.

• 
  Дыбысты кітапханаларға бөліп қоюға болады, яғни енді бір кітапханадағы дыбысты бірнеше фильмдерде қолдануға болады.
  
• 
  Дыбысты экспортталатын фильмнің сапасы мен колеміне қарап, параметрлерін өзгертуге болады, яғни автор, дыбыс сығу жолын озі таңдай алады.
  

1. 
   Фильмге дыбыстық эсер беру үшін ең алдымен, қажетті файлды File => Import => Import to Library (Файл => Импорт => Кітапханаға импорттау бұйрығы арқылы импорттаймыз;
   

2. 
   Insert Layer (Қабатты кою) бүйрығының көмегімен жа- ңа қатпар қүрамыз жэне оған «Дыбыс» деген атау бе- рейік;
   
3. 
   TimeLine қатарында «Ды­быс» қатпарының 1-ка- дрын ерекшелейміз жэне Қасиеттер бөлімінің Sound панелінде Startup.wav файл таңдаймыз жэне фильмді тестілейміз;
   

25-сурет. Дыбыс эффектісін беру панелі

Flash MX-те фильмдерді жариялау жэне экспорттау

• 
  үзіліссіз график;
  
• 
  жүктеу үдерісін көрсету;
  
• 
  кадрлық графика.