Сабақ жоспары тақырыбы: Абай Құнанбаев. Өмірі мен шығармашылығы

«Тіл пәндері» кафедрасының

отырысында қаралған № __ «__» ________2018 ж.

____________Сапарбаева Д.Т.

2. Әдістемелік құрал. 10- сыньп. –Астана: «Арман- ПВ» 2014;

3.Тұрсынғалиева С.Ч., Такишева А.Ж. Қазақ әдебиеті: әдістемелік құрал. 10- сын;

4.Тұрсынғалиева С.Ч., Берекенова Ә.С. Қазақ әдебиеті: Хрестоматия 10 - сын. (Қ-Г) -

Астана: «Арман-ПВ», 2014;

Сабақтың құрылымы мен мазмұны
І. Ұйымдастыру кезеңі (3-5 минут):

1. Білім алушыларды түгелдеу, аудитория тазалығын тексеру, сабаққа дайындығын бақылай отырып, зейінін сабаққа аудару. Білім алушыларды 3 топқа бөліп, «Қалам үстел ортасында» әдісі бойынша, бірнеше қаламның ішінен бір қаламды таңдау арқылы топ басшысын сайлау.

2. Өткен білімдерге сүйене отырып, оқу әрекетін дамыту.

3-слайд. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру (10-15 минут):

(Өткенді қайталау сұрақтары, тапсырма сұрақтары және т.б.). Үй тапсырмасы сөзжұмбақ сұрақтары арқылы тексеріледі, нәтижесінде жаңа сабақтың тақырыбы шығады:

1. 
   Ы.Алтынсарин қай өңірде дүниеге келген?
   
2. 
   Бала Ыбырай білім алған от ауызды, орақ тілді би-шешеннің атын атаңыз.
   
3. 
   «Қазақ хрестоматияы» оқулығы қай қалада басылып шықты?
   
4. 
   Әкесінен ерте айрылған Ыбырай кімнің қолында тәрбиеленеді?
   
5. 
   1876 ж. ағарту жұмысымен жақсы танысу үшін қай қалаларға сапар шекті?
   
6. 
   Ыбырай жанына серік етіп, сапарларына бірге ертіп жүретін ақын жолдасы?
   
7. 
   Ы.Алтынсарин ең алғаш мектепті қай қалада ашты?
   
8. 
   Ыбырайдың табиғат көрінісін суреттеген туындысы?
   
9. 
   Ыбырайдың жақын араласып, үлгі тұтқан орыс достарының бірі
   

Жаңа тақырыпты, мақсатын хабарлау және оның жоспарымен таныстыру

1. 
   Абай Құнанбаевтың өмірінен қысқаша мәлімет.
   
2. 
   Абай шығармашылығы – адамзаттың асыл қазынасы
   
3. 
   Абайдың қазақ поэзиясына қосқан үлесі.
   

Он үш жасында Абайды әкесі Құнанбай оқудан шығарып, өз қасына алады да, ел билеу әдісін үйретіп, өз үлгісіне баули бастайды. Ел басқару ісінде өз орнымды басар ұлым осы болар деген оймен Абайға жол-жоба көрсетіп, өзінше тәрбиелейді. Алғашқы кезде әкесінің басқаларға ауызша сәлемін жеткізіп, олардан жауап әкелуден бастап, Абай ел ішіндегі әр түрлі мәселелерге араласады.

Бір жағынан шығыс, орыс мәдениетінен хабары бар Абай ел тарихымен таныса келе, ақыл-ойы толысып, көзге түсе бастайды. Балалықпен ерте қоштасып, ел ісіне араласқан ол сол елдің тұрмыс-тіршілігін, атқамінер әкімдердің қиянаттарын, шаруасы шайқалып жүдеген кедей шаруаларды, барымта-бақталастықты, содан туған лаң-пәлелерді көреді. Өздері надан, ел тағдырын ойламайтын басшыларды сынай қарайтын болады. Мұның бәрі Абайға әке жолынан бөлек жол іздеу қажеттігін аңғартады. Ендігі жолды ол кітаптан, орыс мәдениетінен іздейді.

15-слайд. Абайдың шығармашылығы – адамзаттың асыл қазынасы

16-слайд. Абайдың ғылым мен білім тақырыбына қалам тартқан еңбектері: «Жасымда ғылым бар деп ескермедім», «Ғылым таппай, мақтанба», «Интернатта оқып жүр, «Әсемпаз болма әрнеге».

17-слайд. Табиғат лирикасы 1886-1890 жж.аралығында жазылған. Оған – «Жазғытұры», «Қыс», «Күз», «Қараша, желтоқсан мен сол бір-екі ай». Азаматтық-саяси лирикаларына – «Қалың елім, қазағым», «Болыс болдым, мінеки», «Сегіз аяқ», «Өлсем орным – қара жер сыз болмай ма?». Достық – махаббат лирикалары – «Жігіттер, ойын – арзан, күлкі – қымбат», «Кейде есер көңіл құрғырың», «Бір дәурен кемді күнге бозбалалық».

18-слайд. Абайдың поэмалары: «Масғұт», «Ескендір», «Әзім әңгімесі». Бұл туындыларда да әлеуметтік адамгершілік идеяларын көтереді.

19-слайд. Өмірінің соңында жазылаған шығармалары. Мазмұны жағынан даналық сөздерге, мақала, ғылымдық, философиялық шолуларға толы. Жалпы саны – 45.

20-слайд. Абай – сазгер. «Көңіл құсы құйқылжыр», «Құлақтан кіріп бойды алар», «Көзімнің қарасы», «Желсіз түнде жарық ай», «Айттым сәлем Қаламқас».

21-слайд. Абайдың өлең үлгісіне енгізген жаңалықтары.

Махаббатсыз дүние бос,

Хайуанға оны қосыңдар. Шалыс ұйқас

Қызықтан өзге қалсаң бос,

Алыстан сермеп, 

Жүректен тербеп,

Шымырлап бойға жайылған;

Қиуадан шауып, Егіз ұйқас

Қисынын тауып,

Тағыны жетіп қайырған,

Толғауы тоқсан қызыл тіл,

Сөйлеймін десең, өзің біл.

22, 23-слайдтар. Абайдың буын өлшеміне қосқан үлесі

С е г і з  б у ы н д ы  ө л е ң:

Жарым жасы//4 киім киіп,/4/

Келді жанға//4 жылы тиіп.//4

Диуана болды//4 бұл көңілім,//4

Басылмай бір//4 құшып-сүйіп...//4

А л т ы  б у ы н д ы  ө л е ң:

Қара көз,//3 имек қас,//3

Қараса //3 жан тоймас.//3

Аузың бал,/3/қызыл гүл,//3

Ақ тісің//3 кір шалмас//3...

А р а л а с  б у ы н д ы  ө л е ң н і ң  ж а ң а  т ү р і:

Алыстан сермеп,//5

Жүректі тербеп//, 5

Шымырлап бойға//5 жайылған//.3

Қиядан шауып,//5

Қисынын тауып//5

Тағыны жетіп//5 қайырған//3

Толғауы тоқсан//5қызыл тіл,//

Сөйлеймін десең,//5өзің біл//3