ІV. Пысықтау.
1. Қанаттың көтергіш күші қалай пайда болады?
V. Қорытындылау.
VІ Үйге тапсырма.§3.4.
10-сынып. № 13
Тест жұмысы.
Сабақ мақсаты:
1. Оқушылардың тоқсан бойы алған білімдерін тексеру, тиянақтау, қорытындылау.
2. Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, ой-өрісін дамыту.
3. Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: тест жұмысы
Сабақ әдісі: өз бетімен жұмыс
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Тест жұмысы.
І нұсқа.
Механикалық қозғалысты сипаттау тәсілері:
А. Координаттық В.векторлық С. Траекториялық Д. Үшеуі де
теңдеулерімен қандай қозғалыс сипатталады?
А. Бірқалыпты түзу сызықты В. Бірқалыпты үдемелі С. Бірқалыпты айналмалы Д. Дұрыс жауабы жоқ.
Бір қалыпты үдемелі қозғалған дененің жүрген жолының формуласы:
А. В. С. Д. Үшеуі де
Вертикаль жоғары лақтырылған дененің көтерілу уақытының формуласы:
А. В. С. Д. Дұрыс жауабы жоқ.
Лақтырылу нүктесіндегі қисықтық радиусы қандай формуламен анықталады?
А. В. С. Д. Дұрыс жауабы жоқ.
қатынасы бойынша қандай физикалық шама анықталады?
А. Сызықтық жылдамдық В. Бұрыштық жылдамдық С. Бұрылу бұрышы Д. Айналу жиілігі
Шеңбер бойымен қозғалған нүктенің сызықтық жылдамдығының формуласы
А. В. С. Д. Дұрыс жаауабы жоқ.
формуласымен қандай физикалық шама анықталады?
А. Үдеу В. Жылдамдық С. Жиілік Д. Орын ауыстыру
Шеңбер бойымен қозғалған нүктенің толық үдеуі қандай формуламен анықталады?
А. В. С. Д..
Механиканың қатты денелердің тепе-теңдікте болу шарттарын зерттейтін бөлімі
А. Динамика В. Кинематика С. Статика Д. Үшеуі де.
Күш моментінің формуласы
А. В. С. Д.
формуласымен анықталатын физикалық шама
А. Шеңбер бойымен қозғалған дененің инерция моменті В.Жұқа сақинаның инерция моменті
С.Цилиндрдің инерция моменті Д. Тұтас шардың инерция моменті
формуалсы арқылы қандай заң тұжырымдалады?
А. Ілгерілмелі қозғалыс үшін Ньютонның ІІ заңы В. Айналмалы қозғалыс үшін Ньютонның ІІ заңы
С. Импульстік түрдегі Ньютонның ІІ заңы Д. Үшеуі де.
көбейтіндісі қалай аталады?
А. Импульс моменті В. Күш моменті С. Инерция моменті Д. Дене импульсі
Екі нүктелік денелер арасындағы өзра әрекеттесу күші қандай шамаға тура пропорционал?
А. Дене массаларының көбейтіндісіне В. Ара қашықтық квадратына С. Зарядтар көбейтіндісіне
Д. Дұрыс жауабы жоқ.
Сұйықтар мен газдардың механикалық қасиетері, олардың қозғалысын және олардың ішіндегі қатты денелердің қозғалысын зерттейтін физика бөлімі
А. Гидроаэродинамика В. Гидроаэромеханика С. Гидроаэростатика Д. Үшеуі де.
17. Центрге тартқыш нені сипаттайды?
А. Дененің жылдамдығын В. Жылдамдық бағытының өзгерісін С. Жылдамдықтың модулі бойынша өзгерісін Д. Дене массасын
Есептер:
18.Дене еркін құлағаннан кейін 3 с өткеннен соң қандай жы лдамдықпен қозғалады?
Бастапқы жылдамдығы нольге тең?
19.Доп жоғары 10 м/с жылдамдықпен лақтырылған. Оның 2 с ішінде Жер бетінен қашықтығын табыңдар.
20.Инерция моменті 63,6 кгּм2 маховик 31,4 рад/с бұрыштық жылдамдықпен айналады. Маховикті 15 секундтан кейін тоқтатаын тежеуші моментті табыңдар.
ІІ нұсқа.
1. Дененің бастапқы орны мен соңғы орнын қосатын бағытталған кесінді:
А. Жүрілген жол В. Орын ауыстыру. С. Ара қашықтық Д. Үшеуі де емес
2. Траекторияның ең жоғары нүктесінде қисықтық радиусы қандай мәнге ие болады?
А. Ең жоғары В. Ең төмен С. Орташа Д. 0-ге тең.
3. ∆φ/∆t формуласымен қандай физикалық шама анықталады?
А. Сызықтық жылдамдық В. Бұрыштық жылдамдық С. Бұрыштық үдеу. Д. Центрге тартқыш үдеу.
4. ∆ω/∆t формуласымен қандай физикалық шама анықталады?
А. Сызықтық жылдамдық В. Бұрыштық жылдамдық С. Бұрыштық үдеу. Д. Центрге тартқыш үдеу.
5. Нүктенің кеңістіктегі орны координаталардың бас нүктесінен жүргізілген және қозғалыстағы нүктеге «ілесіп» отыратын радиус-вектормен анықталады. Мұндай тәсіл механикалық қозғалысты анықтаудың қандай тәсілі болып саналады?
А. Координаталық В. Векторлық С. Қисық сызықты координаталар әдісі Д. Дұрыс жауабы жоқ.
6. Горизонтқа бұрыш жасай лақтырылған дене қандай траекториямен қозғалады?
А. Түзу бойымен В. Гипербола бойымен С. Тармақтары төмен бағытталған парабола бойымен
Д. Тармақтары жоғары бағытталған парабола бойымен.
7. Жерден горизонтқа бұрыш жасай лақтырылған дененің қозғалыс траекториясының ең жоғарғы нүктесінде үдеу қалай бағытталған?
А. Жоғары бағытталған В. Төмен бағытталған С. Бағыты жылдамдық векторының бағытымен сәйкес
Д. Траектория бағытымен
8. Бір қалыпты үдемелі қозғалған дененің үдеуін анықтау үшін қандай формуланы қолдану керек?
А. υ0x+axt В. υ0x+axt2/2 С. х0+υ0хt+axt2/2 Д. Дұрыс жауабы жоқ.
9. Күш моментінің формуласы:
А. F·d В. Ma C. k∆x Д. Jω2/2
10. J0=mR2 формуласымен анықталады:
А. Шеңбер бойымен қозғалған дененің инерция моменті В.Жұқа сақинаның инерция моменті
С.Цилиндрдің инерция моменті Д. Тұтас шардың инерция моменті
ІІІ нұсқа.
1. Горизонтқа бұрыш жасай лақтыралыған дене қандай траекториямен қозғалады?
А. Түзу бойымен
В. Гипербола бойымен
С. Тармақтары төмен бағытталған парабола бойымен
Д. Тармақтары жоғары бағытталған парабола бойымен.
2. Жерден горизонтқа бұрыш жасай лақтырылған дененің қозғалыс траектория
сының ең жоғарғы нүктесінде үдеу қалай бағытталған?
А. Жоғары бағытталған
В. Төмен бағытталған
С. Бағыты жылдамдықтың векторының бағытымен сәйкес
Д. Траектория бағытымен
3. Егер дегене түсірілген күштердің тең әсерлі күші нольге тең болса, дене қалай қозғалмақ
А. Бірқалыпты түзу сызықты+
В. Бірқалыпты үдемелі
С. Бірқалыпты кемімелі
Д. Үдемелі
4. Берілген формулалардың қайсысы бүкіләлемдік тартылыс заңын өрнектейді?
А.
В.
С.
Д.
5. Импульс моменті физикалық шама, ол неге тең?
А. Дененің массасы мен оның жылдамдығының көбейтіндісіне
В. Күш пен иіннің көбейтіндісіне
С. Күш пен дененің үдеуінің көбейтіндісіне
Д. Инерция моменті мен дененің бұрыштық жылдамдығының көбейтіндісіне
6. Екі дененің тартылыс күшінің олардың ара қашықтығына тәуелділігі қандай?
А. Тура пропорционалдық тәуелділік
В. Сызықтық тәуелділік
С. Тартылыс күші ара қашықтыққа кері пропорционал
Д. Тартылыс күші ара қашықтыққа тәуелді емес
7. Қай физикалық шама дененің инерттілігін көрсетеді?
А. Үдеу
В. Жол
С. Масса
Д. Күш
8. Дене шеңбер бойымен бір қалыпты сағат тіліне қарсы бағытымен қозғалады. А нүктесіндегі үдеу векторының бағытын көрсет:
А. 1
В. 2
С. 3
Д. 4
9. формуласымен анықталады:
А. Шеңбер бойымен қозғалған дененің инерция моменті
В.Жұқа сақинаның инерция моменті
С.Цилиндрдің инерция моменті
Д. Тұтас шардың инерция моменті
10. Сұйықтар мен газдардың тыныштық күйін немесе олардың қозғалыс жылдамдығы аз күйін зерттейтін физика бөлімі
А. гидроаэродинамика
В. гидроаэромеханика
С. Гидроаэростатика
Д. Үшеуі де.
11. Айналмалы қозғалыс энергиясының формуласы
А.
В.
С.
Д.
12. формуласымен қандай физикалық шама анықталады?
А. Үдеу
В. Сызықтық жылдамдық
С. Жиілік
Д. Орын ауыстыру.
13. Тек қана ауырлық күшінің әсерінен ғана болатын қозғалыс
А. Үдемелі
В. Кемімелі
С. Еркін түсу
Д. Дұрыс жауабы жоқ
14. Траекторияның ең жоғары нүктесіндегі қисықтық радиус қандай формуламен анықталады?
А.
В.
С.
Д. Дұрыс жауабы жоқ.
15.Бұрыштық жылдамдық формуласы:
А.
В.
С.
Д.
16. Қозғалыстағы дененің үдеуі денеге түсірілген қорытқы күшке тура пропорциоанл және дененің массасына кері пропорционал, олардың бағыты қорытқы күш бағытмен бағыттас. Бұл қандай заң?
А. Ньютонның екінші заңы
В. Ньютонның бірінші заңы
С. Ньютонның ІІІ заңы
Д. Бүкіл әлемдік тартылыс заңы
17. Екініш ғарыштық жылдамдық бірінші ғарыштық жылдамдықтан неше есе артық?
А. √1
В. √2
С. √3
Д. √4
18. Жүзгіш өзеннің бағытымен жүзіп келеді. Оның сумен салыстырғандағы жылдамдығы 1,5 м/с, ал судың жылдамдығы 0,5 м/с болса, онда жүзгіштің жағамен салыстырғандағы жылдамдығы қандай?
А. 3,5 м/с
В. 2 м/с
С. 1,5 м/с
Д. 0,5 м/с
19. Дене белгілі биіктіктен еркін құлайды. Жерге түсер алдындағы дененің жылдамдығы 30 м/с. Дене қандай биіктіктен құлаған?
А. 180 м
В. 22,5 м
С. 45 м
Д. 30 м
20. Қозғалғаннан кейінгі автомобильдің үдеуі 1 м/с2. Осы үдеумен қозғала отырып, автомобиль 3 секундта қанша жол жүреді?
А. 4,5 м
В. 3 м
С. 8 м
Д. 10 м
ІV. Бағалау. Қорытындылау
10-сынып.
Сабақ тақырыбы: § 4.1. МКТ негізгі қағидалары және оның тәжірибелік дәлелдемелері.
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға жылулық қозғалыс, броундық қозғалыс, МКТ негізгі қағидалары, диффузия, Штерн тәжірибесі туралы түсінік беру.
Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.
Құрал-жабдықтар: компьютер, видеопроектор, видеомагнитафон.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Тест жұмысының қорытындысы.
ІІІ. Жаңа сабақ.
МКТ негізгі қағидалары:
1. Барлық денелер микро бөлшектерден тұрады.
2. Денедегі микробөлшектр үздіксіз және хаосты қозғалады.
3. Денедегі микробөлшектер бір-бірімен өазара әсерлеседі.
МКТ негізгі қағидаларын дәлелдейтін тәжірибелік деректерді келтірейік:
Заттардың бөлінгіштігі. Осы кезде заттың физикалық және химиялық қасиеттері өзгеріссіз қалады.
Газдардың сығылғыштығы. Бұл дене молекулаларының арасында үлкен қашықтықтардың болатынын көрсетеді.
Газдың кез келген көлемді алатыны. Бұл дерек молекулалардың қозғалыста болатынын, сонымен қатар олардың арасындағы қашықтардың өзгеріп отыратынын білдіреді.
Еселік қатынастар заңы. Бұл заң бойынша кез келген химиялық қосылыстар пайда болғанда реакцияға түсеьін заттардың массалары өзара қатынаста болады. Бұл денелердің атомдардан тұратынын көрсетеді.
Газдың өзі тұрған ыдыстың қабырғасына қысым түсіруі. Бұл молекулалардың қозғалыста болатынын көрсетеді.
Диффузия – бір заттың молекулаларының екінші заттың молекулааралық кеңістікке еніп кетуі.
Молекулаларды электрондық мкроскопта немесе иондық проекторда бақылау.
Болат цилиндрге құйылған майды қатты қысқанда май цилиндрдің сыртына тамшылап шағып, ал цилиндрдің өзі болса бүтін күйінде қала берген. Бұл молекулалардың арасында кеңістіктердің барлығын, яғни дененің тұтас болмайтынын көрсетеді.
Беттері әдейілеп тегістеліп, бір-бірімен түйістірілген екі қорғасын цилиндрдің бір-біріне жабыса қалуы. Бұл жағдайда екі цилиндр біртұтас тәрізді көрінеді. Егер цилиндрді бекітіп қойып, екінші цилиндрге жүк ілетін болсақ, онда цилиндр бір-бірінен ажырамайды.
Денелердің беріктігі денедегі микробөлшектердің өзара тартылатынын білдіреді.
Денелердің серпімді деформациялық қасиеттері де дененің микробөлшектерінің арасында өзара әрекеттесу күштерінің бар екендігін көрсетеді.
Броундық қозғалыс дегеніміз – сұйықта немесе газда қалқып жүрген қандай да бір қатты заттың өте ұсақ бөлшектерінің сұйық немесе газ молекулаларының соққыларының әрекетінен бейберекет қозғалуы.
13. Молекулалардың жылдамдықтарын анықтау үшін 1920 ж неміс ғалымы
О. Штерн тәжірибе жасады.
Штерн тәжірибесі.
IV. Пысықтау.
МКТ теорияның негізгі қағидалары.
Қандай мысалдар молекулалардың бар екенін дәлелдейді?
Денедегі молекулалардың үздіксіз, хаосты қозғалыста болатынын дәлелдеңдер.
Броундық қозғалыс дегеніміз не?
Диффузия дегеніміз не?
Штерн тәжірибесін баяндап беріңдер.
VІ. Үйге тапсырма. §4.1.
VІІ. Бағалау. Қорытындылау.
10-сынып.
Сабақ тақырыбы: § 4.2. Молекулалардың массасы мен өлшемі.
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға молекулалар өлшемі, молекулалар массасы, заттың салыстырмалы молекулалық массасы, зат мөлшері, Авогадро тұрақтысы, молекулалар концентрациясы туралы түсінік беру.
Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.
Құрал-жабдықтар: компьютер, видеопроектор, видеомагнитафон.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру.
МКТ негізгі қағидалары қандай?
Қандай мысалдар молекулалардың бар екендігін дәлелдейді?
Броундық қозғалыс дегеніміз не?
Диффузия дегеніміз не?
Штерн тәжірибесін айтып беріңдер.
ІІІ. Жаңа сабақ.
Заттың салыстармалы молекулалық массасы М r берілген зат молекуласы массасының көміртек атомы массасының 1/12 бөлігінен қанша есе артық екенін көрсететін физикалық шаманы айтады.
Мr=m0/1/12m0c
Зат мөлшері дегеніміз – берілген молекулалар саны 12 г көміртектегі атомдар санынан қанша есе артық болатынын көрсететін физикалық шама:
Ν=N/NA
Зат мөлшерін мольмен өлшейді.
1 моль дегеніміз – 12 г көміртекте қанша атом болса, сонша молекуласы бар заттың мөлшері.
Авогадро саны NA=6,02·1023 моль-1
Заттың мольдік массасы дегеніміз бір мольдің мөлшерінде алынған заттың массасы.
M=m0NA
m=Mν
Микробөлшектер әлемінде заттың бір көлемінде қанша бөлшек бар екенін көрсететін шама – молекулалар концентрациясы деп аталады:
n= N/V
IV. Пысықтау.
Молекулалар өлшемі жайлы не білесіңдер? Молекуланың диаметрін қалай есептейміз?
Молекулалар массасы қалай анықталады?
Заттың салыстырмалы молекулалаық массасы қалай анықталады?
Авогадро саны нешеге тең?
Мольдік масса дегеніміз не?
Молекулалар концентрациясы дегеніміз не?
V. Есептер шығару. 8- жаттығу. №2, №3, №4.
VІ. Үйге тапсырма. §4.2. 8-жаттығу. №5, №6.
VІІ. Бағалау. Қорытындылау.
10-сынып.
Сабақ тақырыбы: § 4.3. Молекулалардың өзара әрекеттесу күштері.
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға зат молекулаларының өзара әрекеттесу күштерінің сипаты , газ тәрізді, сұйық, қатты денелердің құрылымдары туралы түсінік беру.
Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.
Құрал-жабдықтар: компьютер, видеопроектор, видеомагнитафон.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру.
Молекулалар өлшемі жайлы не білесіңдер? Молекуланың диаметрін қалай есептейміз?
Молекулалар массасы қалай анықталады?
Заттың салыстырмалы молекулалаық массасы қалай анықталады?
Авогадро саны нешеге тең?
Мольдік масса дегеніміз не?
Молекулалар концентрациясы дегеніміз не?
ІІІ. Жаңа сабақ.
Тебілу күштері:
1. Олар молекулалар немесе атомдардың ара қашықтығы азайғанда өте тез артады;
2. Тебілу күштеріне тән жағдай – олардың жеке молекуланың түріне тәуелділігі.
Тебілу күштері молекулалар бір-біріне жақындағанда 1/r9 –не пропорционал артады.
Молекулалық күштердің қашықтыққа тәуелділік графигі:
Молекулалар бір-біріне жақындағанда потенциалық энергия азаяды, яғни теріс мәнге ие болады. Заттың молекулалары «потенциалдық шұңқырға» түсіп кеткен секілді болады. Молекулалар одан әрі жақындағанда тез артып отыратын тебілу күштері пайда болады да, потенциалдық энергия қайтадан арта бастайды.
Газ тәрізді, сұйық және қатты денелердің құрылымдары.
Газ өзінің көлемін де, пішінін де сақтамайды, себебі өте әлсіз өзара әрекеттесу күштері оларды бір-бірінің қасында ұстап тұра алмайды.
Сұйықтың молекулалары тығыз орналасқандықтан, оларды сығылмайды деуге болады, сондықтан олары қысым тудырады. Барлық сұйықтар аққыш, яғни олар пішінін сақтамайды, көлемін сақтайды. Сұйық молекулаларының кинетикалық энергиясы олардың потенциалдық энергиясымен шамалас.
Қатты денелер кристалдық тордың әр түрлілігімен ерекшеленеді, себебі молекулалар арасындағы өазар әрекеттесу күштері мен денелердегі молекулалардың немесе атомдардың орналасуы әр түрлі.
IV. Пысықтау.
Зат молекулаларының өзара әрекеттесуінің сипаты қандай?
Молекулалар арасындағы тартылыс күштері мен тебілу күштері қашықтыққа тәуелді қалай өзгереді?
«Потенциалдық шұңқыр» деп нені түсінесіңдер?
Зат молекулаларының арасындағы өзара әрекеттесу күштерінің қорытқы күші олардың ара қашықтығына тәуелді екенін қалай түсіндіруге болады?
Заттың күйлерінің МКТ негізіндегі сипаттамасын беріңдер.
V Үйге тапсырма. §4.3.
VІ. Бағалау.
VІІ. Қорытындылау.
10-сынып.
Сабақ тақырыбы: § 4.4. Термодинамикалық параматерлер. Температура және оны өлшеу тәсілдері.
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға макроскоптық денелер, температура, термометрлер,температуралық шкалалар туралы түсінік беру.
Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.
Құрал-жабдықтар: компьютер, видеопроектор, видеомагнитафон.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру.
Зат молекулаларының өзара әрекеттесуінің сипаты қандай?
Молекулалар арасындағы тартылыс күштері мен тебілу күштері қашықтыққа тәуелді қалай өзгереді?
«Потенциалдық шұңқыр» деп нені түсінесіңдер?
Зат молекулаларының арасындағы өзара әрекеттесу күштерінің қорытқы күші олардың ара қашықтығына тәуелді екенін қалай түсіндіруге болады?
Заттың күйлерінің МКТ негізіндегі сипаттамасын беріңдер.
ІІІ. Жаңа сабақ.
Термодинамикалық параметрлер деп макродененің күйін сиптаттайтын физикалық шаманы айтады.
Термодинамиклаық процесс дегеніміз –қандай да бір термопараметрдің өзгеру құбылысы немесе жүйенің бір күйден екінші күйге өтуі.
Жылулық тепе-теңдік кезінде барлық денелердің температуралары бірдей, сондықтан оны жылулық тепе-теңдік күйінің сипаттамасы деп есептеуге болады.
Денелердің температурасын өлшеуге пайдаланылатын заттарды термометрлік денелер деп атайды.
Температуралық шкалалар:
Фаренгейт шкаласы.
Реомюр шкаласы.
Цельсий шкаласы.
Абсолют температуралар шкаласы.
Абсолют тік температура Цельсий шкаласы бойынша температурамен мынадай байланыста болады:
Термометрлердің негізгі түрлері:
Спирттік немесе сынаптық.
Газдық.
Электрлік.
Пирометрлер.
Температураны макроденелердегі молекулалардың хаосты қозғалысының орташа кинетикалық энергиясының өлшемі деп санауға болады.
IV. Пысықтау.
Макроскоптық дене дегеніміз не?
Макроскоптық параметрлер дегеніміз не?
Температураның физикалық мағынасы қандай?
Қандай күй жылулық тепе-теңдік деп аталады?
Қандай дене термометрлік дене деп аталады?
Өздеріңе белгілі термометрлік шкалаларды атаңдар.
Қандай термометрлерді білесіңдер?
Температураның абсолют нолі дегеніміз не?
V. Үйге тапсырма. §4.4. Термодинамикалық параматерлер. Температура және оны өлшеу тәсілдері.
VІ. Бағалау.
VІІ. Қорытындылау.
10-сынып.
Сабақ тақырыбы: § 4.5. Идеал газ. МКТ негізгі теңдеулері.
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға идеал газ, МКТ негізгі теңдеуі, энергетикалық температура, Больцман тұрақтысының физикалық мағынасы, молекулалардың хаосты қозғалысының орташа кинеткиалық энергиясының жүйе температурасымен байланысы туралы түсінік беру.
Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.
Құрал-жабдықтар: компьютер, видеопроектор, видеомагнитафон.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру.
Макроскоптық дене дегеніміз не?
Макроскоптық параметрлер дегеніміз не?
Температураның физикалық мағынасы қандай?
Қандай күй жылулық тепе-теңдік деп аталады?
Қандай дене термометрлік дене деп аталады?
Өздеріңе белгілі термометрлік шкалаларды атаңдар.
Қандай термометрлерді білесіңдер?
Температураның абсолют нолі дегеніміз не?
ІІІ. Жаңа сабақ.
Идеал газ дегеніміз – молекулалары шексіз аз көлем алатын серпімді шариктер болып табылатын және өзара әрекеттесуі тек олардың бір-бірімен тікелей немесе ыдыстың қабырғасымен соқтығысуы кезінде ғана білінетін газ болып табылады.
Макродененің күйі мен ондағы микробөлшектердің қасиеттерінің арасындағы газдың өзі тұрған ыдыстың қабырғаларына түсіретін орташа қысымын есептеу арқылы тағайындаған тиімді.
МКТ негізгі теңдеуі
Бұл теңдеу:
Макро және микродүниелерді байланыстырып тұрады.
Тәжірибе арқылы алынған барлық газ заңдарын теориялық жолмен алуға мүмкіндік береді.
Микроәлемде өтіп жатқан процестер жайлы ақпарат береді.
Негізіг теңдеуді былай да жазуға болады:
Осыдан газ қысымының бірлік көлемдегі молекулалардың ілгерілмелі қозғалысының орташа кинетикалық энергиясына, яғни кинетикалық энгергияның тығыздығына пропорционал екені шығады.
МКТ негізгі теңдеуінің тағы бір түрін алу үшін жүргізілген тәжірибе.
– Больцман тұрақтысы.
Больцман тұрақтысы энергетикалық температураны Кельвинмен өлшенетін абсолют температурамен байланыстырады.
Газ молекулаларының хаосты қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы абсолют температураға пропорционал.
Бірдей температура мен қысым кезінде газдың тең көлемдеріндегі молекулалар саны бірдей .
IV. Есептер шығару: 8-жаттығу. №7, №8, №9.
V. Үйге тапсырма. §4.5. 8-жаттығу. №1, №10, №11, №1.
VІ. Бағалау.
VІІ. Қорытындылау.
10-сынып.
Есептер шығару
Сабақ мақсаты:
Оқушылардың «Идеал газ. МКТ негізгі теңдеуі» тақырыбы бойынша алған теориялық білімдерін есеп шығару барысында қолдана білуге үйрету.
Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, өз бетімен жұмыс
Таратпа материалдар: карточкалар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру.
Идеал газ деген не?
МКТ негізгі теңдеуі қанадй?
Больцман тұрақтысы неше тең?
Авогадро заңы қалай тұжырымдалады?
Есептердің орындалысын тексеру.
ІІІ. Есептер шығару.
А.П.Рымкевич. Физика есептер жинағынан:
№465.
№466.
№467.
№468.
№469.
№473
IV. Карточкамен жұмыс жасаған оқушыларлың есептерін тексеру.
V. Үйге тапсырма: А.П.Рымкевич. Физика есептер жинағынан: №470,№471,№472.
VI.Қорытындылау.
10-сынып.
Сабақ тақырыбы: § 4.6.Менделеев-Клапейрон теңдеуі..
Сабақ мақсаты:
Оқушыларға идеал газ күйінің теңдеуі, универсал газ тұрақтысы, изопроцестер, Авогадро және Дальтон заңы түсінік беру.
Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.
Құрал-жабдықтар: компьютер, видеопроектор, видеомагнитафон.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру.
Идеал газ түсінігі не үшін енгізілген?
МКТ негізгі теңдеуін қорытып шығарыңдар.
Қандай температура энергетикалық деп аталады?
Больцман тұрақтысының физикалық мағынасы қандай?
МКТ теңдеуінің жазылуының үш түрін көрсетіңдер.
Авогадро заңын тұжырымдаңдар.
Молекулалардың хаосты қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы жүйенің температурасымен қалай байланысқан?
Үйге берілген есептердің орындалысын тексеру.
ІІІ. Жаңа сабақ.
Термодинамикалық параметрлерді бір –бірімен байланыстыратын теңдеу газ күйінің теңдеуі деп аталады.
-универсал газ тұрақтысы.
Универсал газ тұрақтысы дегеніміз –заттың 1 молінің температурасын 1 К-ге арттыру үшін оған қанша жылу мөлшерін беру қажет екенін көрсететін физикалық шама.
-идеал газ күйінің теңдеуі. Менделеев-Клапейрон теңдеуі.
-Клапейрон теңдеуі.
Изопроцестер.
Изортермалық процесс.
-Бойль-Мариотт заңы.
Изобаралық процесс.
-Гей-Люссак заңы.
-көлемдік ұлғаюдың температуралық коэффициенті.
Аз тығыздықтар кезінде барлық газдар үшін .
Изохоралық процесс.
-Шарль заңы
1811 ж. А.Авогадро болжамы: бірдей қысым мен температурада газдың бірдей көлеміндегі молекулалар саны тең.
Мольдік көлем:
Үлестік қысым деп газ қоспасының әрбір газы осы көлемді жалғыз өзі алатын кездегі қысымды атайды. Дальтон газ қоспасының қысым осы қоспаға кіретін барлық газдардың үлестік қысымдарының қосындысына тең екенін тағайындады.
Дальтон заңы:
IV. Есептер шығару: 9-жаттығу. №1, №2, №3.
V. Үйге тапсырма. §4.6. 9-жаттығу. №4, №5, №6.
VІ. Бағалау.
VІІ. Қорытындылау.
10-сынып.
Есептер шығару
Сабақ мақсаты:
Оқушылардың «Менделеев-Клапейрон» тақырыбы бойынша алған теориялық білімдерін есеп шығару барысында қолдана білуге үйрету.
Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, өз бетімен жұмыс
Таратпа материалдар: карточкалар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Оқушылардың үй тапсырмасын қалай меңгергендерін тексеру.
Қандай теңдеу идеал газ күйінің теңдеу деп аталады?
Қандай процестер изопроцестер деп аталады?
Изотермалық процеске анықтама беріңдер және Бойль-Мариотт заңын қорытып шығарыңдар.
Изобаралық процеске анықтама беріңдер және Гей-Люссак заңын қорытып шығарыңдар.
Изохоралық процеске анықтама беріңдер және Шарль заңын қорытып шығарыңдар.
Изопроцестердің графиктерін салыңдар.
Дальтон заңын тұжырымдаңдар.
Үйге берілген есептердің шығарылуын тексеру.
ІІІ. Есептер шығару.
9-жаттығу.№8.
№9.
№12.
№16.
№ 13.
№14.
№15.
Достарыңызбен бөлісу: |