Сабақ мақсаты: Оқушылардың «Кинематика»

№3.

№7.

1. 
   Электромагниттік индукция заңы, индукциялық токтың пайда болуы,индукциялық ток пен сыртқы магнит өрісінің ағыны арасындағы байланыс, Ленц ережесі туралы түсінік алуға жетелеу.
   
2. 
   Оқушыларды ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, өздігімен ғылыми ой қорытындыларын жасауға дағдыландыру.
   
3. 
   Жауапкершілікке, еңбекқорлыққа, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
   

Қоданылатын құрал-жабдықтар: видеопроектор, видеокассеталар, Ленц ережесін түсіндіруге арналған прибор, магниттер.

1. 
   Магниттік және электрлік құбылыстардың байланысы қалай дәлелденді?
   
2. 
   Қандай әрекеттесу магниттік деп аталады?
   
3. 
   Магнит өрісінің күш сызықтары деп нені түсінесіңдер?
   
4. 
   Магнит индукция векторының бағытын қалай анықтайды?
   
5. 
   Ампер күші дегеніміз қандай күш?
   
6. 
   Ампер күшінің бағыты қалай анықталады?
   
7. 
   Ток элементі деп нені атайды?
   
8. 
   Био-Савар-Лаплас заңы қалай тұжырымдалады?
   
9. 
   Дөңгелек токтың центріндегі магнит өрісі индукциясы қандай формуламен есептеледі?
   
10. 
    Шексіз ұзын түзу тогы бар өткізгіштің магнит өрісінің индукциясы қандай форм. анықталады?
    
11. 
    Соленоид дегеніміз не?
    
12. 
    Магнит ағынын дегеніміз не?
    
13. 
    Лоренц күші дегенміз не?
    
14. 
    Лоренц күшінің бағыты қалай анықталады?
    
15. 
    Магнетиктер деп қандай заттарды айтамыз?
    
16. 
    Парамагнетик, ферромагнетик дегеніміз не?
    
17. 
    Кюри нүктесі дегеніміз не?
    
18. 
    Заттың магниттік өтімділігінің мағынасы қандай?
    

Фарадей тәжірибелерін демонстрациялап, түсініктеме беру.

1. 
   Контурда оны тесіп өтетін магнит өрісі индукция векторының ағыны уақыт бойынша өзгеретін кезде ғана индукцияның ЭҚК-і пайда болады, яғни ∆Ф≠0.
   
2. 
   Индукциялық токтың шамасы контурды тесіп өтетін магнит ағынының өзгеріс жылдамдығына, яғни ∆Ф/∆t тәуелді.
   
3. 
   Өткізгіш магнит өрісінің күш сызықтарын қиып өткенде контурда индукциялық ток пайда болады.
   

│ε_i│=k│∆Ф/∆t Контурда пайда болатын индукцияның ЭҚК-і контурды тесіп өтетін магнит ағыны өзгерісіне тура пропорционал, к коэфф. мәні магнит ағынының өлшем бірлігін таңдап алғанға тәуелді.

Индукциялық ток магнит өрісі индукциясының ағынын тудырады, ал оның ∆Ф_i өзгерісі сыртқы магнит өрісі индукциясының ағынының ∆Ф өзгерісіне кедергі жасайды, демек ∆Ф_i және ∆Ф бағыттары қарама-қарсы, яғни электрмагниттік индукция өрнегіндегі пропорционалдық коэфф. -1-ге тең. Сонда:

Индукциялық ток шамасы:

Егер контурдың кедергісі нольге тең болса, онда магнит ағынының өзгерісі нольге тең, яғни Ф₁=Ф₂, бұл магнит ағынының сақталу заңы.

1. 
   Электромагниттік индукция, индукциялық ток ұғымдарын қалыптастыруды әрі қарай жалғастыру.Магнит өрісінде қозғалатын түзу өткізгіште пайда болатын индукцияның ЭҚК-н есептеуге арналған формуланы қорыту. Электромагниттік индукция заңын энергияның сақталу заңына байланысты тұжырымдау.
   
2. 
   Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру. Өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай алуға жетелеу.
   
3. 
   Жауакершілікке, тиянақтылыққа, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
   

1. 
   Электромагниттік индукция құбылысын түсіндіріңдер.
   
2. 
   Электромагниттік индукция құбылысын тәжірибе арқылы бақылауға болатынына мысалдар келтіріңдер.
   
3. 
   Тұйық контурда пайда болған индукция тогының шамасын қалай есептейміз?
   
4. 
   Индукциялық ток пен сыртқы магнит өрісіның ағыны қалай байланысқан?
   
5. 
   Ленц ережесін тұжырымдаңдар.
   
6. 
   Үйге берілген есептің шығарылу барысын тексеру.
   

Өткізгіш тыныштықта болса, онда тізбектен I₀=E/R ток өтеді. Тогы бар өткізгішке Ампер күші әрекет етеді: F_A=IBℓsinα

Тізбек үшін энергияның сақталу заңын жазайық. Анықтама бойынша E=A_б/q. Тосын күштердің әсерінен тізбекте Джоуль-Ленц заңы бойынша жылу бөлінеді және Ампер күштері есебінен механикалық жұмыс атқарылады, яғни A_тос=I²R∆t+F_a∆x немесе Eq= I²R∆t+IBℓ∆x, I=q/∆t және BS=∆Ф болғандықтан EI∆t= I²R∆t+IBℓ∆x, осыдан

I=E-∆Ф/∆t немесе I=I₀-∆Ф/R∆t, I_i=-∆Ф/R∆t

Өткізгіш біртекті магнит өрісінде күш сызықтарына перпендикуляр жылдамдықпен қозғалып келеді. Бұл өткізгішке Лоренц күші әсер етеді.

q₀υB=q₀E немесе электр өрісі керенулігі мен потенциалдар айырымының арасындағы байланысты пайдалансақ:

E=-∆φ_AC/ℓ, онда υВ=-∆φ_AC/ℓ ∆φ_AC=-Bυℓ

∆t уақыт аралығында өткізгіш ∆х қашықтыққа орын ауыстырады.

υ=∆х/∆t, мұны пайдаланып ∆φ_AC=-Bℓ∆х/∆t, Bℓ∆х=-∆Ф

1. 
   Оқушыларға Лоренц күшінің толық жұмысының нөлге тең болатыны туралы түсінік беру.
   
2. 
   Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру. Өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай алуға жетелеу.
   
3. 
   Жауакершілікке, тиянақтылыққа, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
   

1. 
   Энергияның сақталу заңын пайдаланып, Ом заңын қорытып шығарыңдар.
   
2. 
   Магнит өрісінде қозғалатын түзу өткізгіште пайда болатын индукцияның ЭҚК-н есептеуге арналған формуланы қорытып шығарыңдар.
   
3. 
   Есептердің шығарылуын тексеру.
   

Қозғалыстағы өткізгішті магнит өрісінің сыртына шығатындай ұзын сымдармен тұйықтайық. Ұзындығы ℓ өткізгішті индукциясы В болатын машгнит өрісінің күш сызықтарына перпендикуляр бағытталған υ_х жылдамдықпен қозғалысқа келтірейік. Лоренц күші уақыттың бастапқы мезетінде өткізгіштің бойымен зарядталған бөлшектердің жылдамдығы υ_у болатын қозғалысын және ток күші I, кедергісі R тұйықталған тізбекте индукцияның ЭҚК-н туғызады. Соның нәтижесінде зарядталған бөлшектредің зертханадағы бақылаушыға қатысты жылдамдығы υ болады.

Екінші құраушы теріс жұмыс жасайды:

Лоренц күшінің толқы жұмысы нөлге тең.

1. 
   Лоренц күшінің жұмысы неге нөлге тең?
   
2. 
   Электр энергиясының генераторларында бөгде күш болып табылатын не?
   

1. 
   Максвелл гиптоезасы туралы түсінік беру.
   
2. 
   Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру. Өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасауға дағдыландыру.
   
3. 
   Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
   

1. 
   Лоренц күшінің формуласы қандай?
   
2. 
   Лоренц күшінің бағыты қалай анықталады?
   
3. 
   Лоренц күшінің жұмысы неге нольге тең?
   
4. 
   Электр энергиясының генереторларында бөгде күш болып табылатын не?
   
5. 
   Үйге берілген есептердің шығарылуын тексеру.
   

В векторын В_х және В_у құраушыларын жіктейміз. В_у жағынан Лоренц күші нөлге тең, өйткені υ мен В_у арасындағы бұрыш 180⁰-қа тең, sin180⁰₌0. В_х жағынан өткізетін ∆ℓ элементінде болатын электрондарға «бізге» қарай бағытталған күш әсер етеді. Лоренц күшінің әрекеті «бізден әрі» бағытталған, ол контурда бағыты Ленц ережесімен үйлесетін токтың пайда болуына әкеледі. Тағы да қайшылық туған сияқты. К^/ және К инерциялық санақ жүйелеріндегі бақылаушылардың әрқайсысы индукциялық токтың пайда болғанын байқайды. К мен К^/ жүйелері тең құқықты, сондықтан оларды өтетін физикалық процестер бірдей өтуі тиіс.

Өзіне қатысты контур тыныштықта болатын К^/ бақылаушы индукциялық токтың пайда болуын Лоренц күші арқылы түсіндіре алмайды, өйткені Лоренц күші тек қозғалыстағы зарядтарға әсер етеді. Бірақ бақылаушыға қатысты магнит өрісі –айнымалы өріс. Электр өрісі иыныштықтағы зарядқа да, қозғалыстағы зарядқа да әсер ете алады, сондықтан Максвелл мынадай идея ұсынады: айнымалы құйынды магнит өрісі алдымен айнымалы құйынды электр өрісін туғызады, ол өріс контурда тыныштықтағы электрондардың бағытталған қозғалысы, яғни электр тогын туғызады.

Максвелдің екі гипотезасы:

1. ~В ~Е.

2. ~Е ~В.

Максвелл теориялық жолмен электромагниттік толқынның вакуумде таралу жылдамдығының мәнін алды: 3·10⁸ м/с

Максвелл қайтыс болғаннан кейін 10 жыл өткен соң неміс физигі Г. Герц электромагниттік толқындарды тәжірибе арқылы алып, олардың қасиетерін зерттеді.

1. Максвелл гипотезасын тұжырымдаңдар.

2. Электромагниттік толқынның бар екенін Максвелл қалай болжаған?

3. Электромагниттік толқынның таралу жылдамдығы қандай формуламен

есептеледі?.

VІ. Үйге тапсырма:§11.5

VІІ. Бағалау.

10-сынып.

Сабақ тақырыбы: §11.6. Өздік индукция құбылысы.

Сабақ мақсаты:

1. 
   Электромагниттік индукция заңы туралы ұғымды қалыптастыруды жалғастыру. Өздік индукция, индуктивтілік, магнит өрісінің көлемдік тығыздығы, магниттік қысым туралы ұғым қалыптастыру.
   
2. 
   Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру. Өз бетінші ғылыми ой қорытындыларын жасай алуға дағдыландыру.
   
3. 
   Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
   

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.

Құрал-жабдықтар: видеопроектор, видеомагнитофон, катушка, шамдар, кілт, реостат, ток көзі, жалғағыш сымдар.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үйге берілген тапсырмалар бойынша сұрақтар:

1. 
   Максвелл гипотезасын тұжырымдаңдар.
   
2. 
   Параграфта айтылған тұйық контурда пайда болған құбылысты К және К^/ бақылаушылар қалай сипаттап берген болар еді?
   
3. 
   Электромагниттік толқынның бар екенін Максвелл қалай болжаған?
   
4. 
   Электромагниттік толқынның таралу жылдамдығын есептейтін формуланы қорытып шығарыңдар.
   

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру.

11-20 суретттегі тізбекті құрастырып, ондағы құбылысты сипаттаймыз. Өздік индукция құбылысы туралы түсінік беру.

Ф=BSNcosα

B=μ₀μnI

n =N/ℓ

Ф=μ₀μN/ℓSNI=μ₀μN²/ℓ²SℓI

L= μ₀μN²/ℓ²Sℓ - катушканың индуктивтілігі.

Катушкадағы магнит ағыны ток күшіне тура пропорционал:

Ф=LI

Катушкада пайда болған ЭҚК-інің шамасы

Ε_i=-∆Ф/∆t=-L∆I/∆t

Бұл өрнек өздік индукцияның ЭҚК-н есептеуге мүмкіндік береді.

Магнит өрісінің энергиясы:

W_м=1/2ФI

W_м=LI²/2

Көлемнің бірлік ауданына сәйкес келетін энергиямен анықталатын шаманы энергияның көлемдік тығыздығы деп аталады:

ω=W_м/V

L=μ₀μn²Sℓ, ал катушкадағы магнит өрісінің индукция векторы B=μ₀μnI

Осыдан I=B/μ₀μn

Сонда магнит өрісінің энергиясы

W_м=LI²/2= μ₀μn²Sℓ/2μ 2μ ₀2n²·B²=B²/2μ₀μ·Sℓ=1B²V/2 μ₀μ

Бұл шаманы магниттік қысым деп атайды.

Механикалық, электрлік және магниттік шамалар аpасындағы ұқсастық.



IV. Есептер шығару. Рымкеевич есептер жинағынан №920, №919.

V. Қорытындылау.

VІ. Бағалау.

VІІ. Үйге тапсырма. §11.6 22-жаттығу. №1, №5, №7.
10-сынып.

Есептер шығару.

Сабақ мақсаты:

1. Оқушылардың «Электромагиттік индукция» тарауы бойынша алған білімдерін есеп шығару барысында қолдана білуге үйрету.

2. Оқушыларды ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.

3. Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.

Сабақ түрі: аралас

Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, өз бетімен жұмыс, тақтада жұмыс.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Өткен тарауға шолу, формулаларды еске түсіру.

ІІІ. Есептер шығару.

22-ж. №2.

№3.

№

жүктеу/скачать 16,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: