28-сабақ Оқу сінің меңгерушісі:
Қазақ тілі
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
Жай сөйлем мен құрмалас сөйлем
|
Сілтеме
|
Қазақ тілі оқулығының әдістемесі
|
Сабақтың жабдығы
|
Кесте, суреттер, тірек - сызба, тақта
|
Жалпы мақсаттар
|
Мақсаты: а) білімділік: Оқушыларға құрмалас сөйлем туралы алғашқы мағлұмат беру. Құрмалас сөйлемнің екі жай сөйлемнен құралатынын аңғартып, мысалдар арқылы айтылуындағы айырмашылықтарына көз жеткізу.
ә) дамытушылық: жай сөйлемдерден құрмалас сөйлемдер жасау
және құрмалас сөйлемдерді жай сөйлемдерге айналдыру.
б) тәрбиелік: адамгершілікке, үлкенді сыйлауға тәрбиелеу.
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Пазл арқылы
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Міндетіміз - еңбектену,
«5»ке қолды жеткізу.
|
Оқушылар ұранды жатқа айтады
|
Үй тапсырмасын сұрау
|
Жайылма сөйлемдерді сөйлем мүшелеріне талдау, байланысын сызбамен көрсету. Біз хат жаздық.
ә) Сұрақтар: 1. Жалаң сөйлем дегеніміз не?
2. Жайылма сөйлем дегеніміз не?
б) «Ұстазды атаңдай сыйла» мақалының мағынасын түсіндір.
|
Мағынаны тану
Мәтінді тізбектеп оқу
|
Жай сөйлем
Күн жылынды. Қар еріді.
Жер көгерді. Мал өріске шықты.
Құрмалас сөйлем
Күн жылынды да, қар еріді.
Жер көгерді де, мал өріске шықты.
ә) Дәптермен жұмыс.
Көркем жазу «Ынта болса адамда,
Қиын іс жоқ ғаламда.»
б) Оқулықпен жұмыс. Ережені оқу. «Венн» көрсетуі.
Деңгейлік тапсырмалар
1 - деңгей
Алдымен сол жақ бағандағы, содан соң оң жақ бағандағы сөйлемдерді оқып, салыстыру. Олардың қандай айырмашылықтары
барын айту.
Жай сөйлем
Күн ұзарды. Түн қысқарды.
Қыс түсті. Төңіректі түгел қар басты.
Құрмалас сөйлем
Күн ұзарды да, түн қысқарды.
Қыс түсті де, төңіректі түгел қар басты.
Дидактикалық ойын: «Сипаттап атын айт»
2 - деңгей
Өлеңді оқып, құрмалас сөйлемдерді табу. Әр құрмалас сөйлемде
неше жай сөйлем бар екенін айт. Құрмалас сөйлемді жай сөйлемге
айналдыр.
Мұзайдында
Айналам - айдын сырғанақ,
Мен келем зу - зу сырғанап.
Әжемше көктен сығалап,
Күнім де маған тұр қарап.
3 - деңгей
Шығармашылық жұмыс.
1. «Құрылысшылар» сөзін сөз құрамына талдау.
Оқулықтағы жаттығуларды дәптерде орындату
|
Сергіту сәті
|
Орманда кірпі келеді,
Саңырауқұлақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі– қайың астынан.
Біреуі– терек қасынан.
Қанша олар болмақ есепте,
Тоқылған салса себетке?
|
Оқушылар жауабын айтады
|
Ой толғаныс
|
Сызба бойынша сөйлем құрау, сөйлем мүшесіне талдау.
3. «Ауыл» сөзіне дыбыстық талдау жасау.
4. «Оң қол мен сол қол» сергіту ойыны.
4) Жаңа сабақты қорытындылау.
- Бүгінгі сабақта біз не үйрендік?
- Жай сөйлем дегеніміз не?
- Құрмалас сөйлем қалай жасалады?
- Құрмалас сөйлемге мысал келтір.
Сөйлем
↓
Хабарлы
Лепті
Сұраулы
Сөйлем
↓
Жалаң
Жайылма
Сөйлем
↓
Жай сөйлем
Құрмалас сөйлем
|
Үй тапсырмасы
|
5-ж,43-бет "Менің Отаным - Қазақстан" тақырыбына эссе
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Оқушыларды бағалау. Жинаған балын есептеу.
|
29-сабақ Оқу сінің меңгерушісі:
Қазақ тілі
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
Құрмалас сөйлемнің тыныс белгісі
|
Сілтеме
|
Қазақ тілі оқулығының әдістемесі
|
Сабақтың жабдығы
|
қазақтың ұлттық музыка аспаптарының суреттері, қобыздомбыра т. б
|
Жалпы мақсаттар
|
А) Құрмалас сөйлем туралы білімдерін арттыра отырып, оның, түрлерін ажырата білуге үйрету, оқушылардың теориялық білімдерін дамыту.
Ә) Шығармашылықпен жұмыс істей отырып, оқушылардың сөйлеу тілін дамыту, өз ойларын жеткізе білуге баулу.
Б) Ана тілін қастерлеу, өз ұлтының ерекшелігін таныту, пәнге деген қызығушылығын арттыру.
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты екі топқа бөлеміз. 1 топ «Аламан» тобы, 2 топ «Жайдарман» тобы. Біз бүгін сіздермен Алатаудың биік шыңына бірге аттанамыз. Біз ол үшін төрт сатыдан өтуіміз керек.
Қоржыннан топ жетекшілері көрсетілген нөмірге байланысты асық алып, карточкадағы сұраққа топ мүшелерімен ақылдасып, 1 - минуттың ішінде дайындалып жауап беруге тиіс.
Осылайша әр команда ұпай санын жинайды.
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
|
|
Үй тапсырмасын сұрау
|
Балалар, үйге "Менің Отаным - Қазақстан" тақырыбына эссе жазып келуге берілген.
- Кәне, кім оқиды?
Мәтіндегі жай сөйлемнің түрлеріне тоқталып өтеміз.
|
Қызығушылықты ояту
|
Ыңғайлас салалас сөйлем деген не? (жалғаулықтары, тыныс белгісі)
- Себеп - салдар салалас сөйлем деген не?( жалғаулықтары,
тыныс белгісі)
- Қарсылықты салалас сөйлем деген не? (жалғаулықтары, тыныс белгісі)
- Түсіндірмелі салалас сөйлем деген не? (тыныс белгісі)
- Талғаулы салалас сөйлем деген не? (жалғаулықтары, тыныс белгісі)
- Кезектес салалас сөйлем деген не? (жалғаулықтары, тыныс белгісі)
- Сабақтас құрмалас, мағыналық түрлері
- Шартты бағыныңқылы сабақтас, жасалуы
- Көп бағыныңқылы сабақтас, түрлері
- Мезгіл бағыныңқылы сабақтас, жасалуы
- Бағыныңқы, басыңқы сөйлем дегеніміз не, жасалу жолдары.
Құрмалас сөйлемдердің байланысу тәсілдері: (интонация, жалғаулар, шылаулар, орын тәртібі)
|
Мағынаны тану
Мәтінді тізбектеп оқу
|
Біз бүгінгі сабақта құрмалас сөйлемнен өткенді қайталаймыз.
Сұрақ – жауап:
1. Сөйлем деген не?
2. Құрмалас сөйлем деген не?
3. Құрмалас сөйлемнің түрлері?
4. Салалас құрмалас сөйлем деген не?
5. Сабақтас құрмалас сөйлем оның түрлері?
6. Аралас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
Құрмалас сөйлем және оның түрлері көне түркі ескерткіштерінде кездеседі. Біздің арғы тегіміз көне түркі дәуірінен басталады. Орхон жазулары туралы не білеміз?
Түркілердің негізгі мекені қай жер?
Түркі тілдес халықтарды ата.
Орхон - Енисей жазбаларында құрмалас сөйлем салалас, сабақтас, аралас болып үшке бөлінеді.
Балалар, алдарыңызда қандай ұлттық аспаптардың суреті?
Осы ұлттық аспаптар туралы не білеміз?
Қазақтың қасиетті домбырасы, қобызы т. б туралы айтып өтеміз.
Қобыз аспабын алғаш ойлап тапқан кім?
Қорқыт ата қай дәуірде өмір сүрді?
Балалар, қасиетті қобыздың үніне құлақ түрейік. (музыка ойналады)
Оқушылар суретті алады да, суреттің артында берілген тапсырмаларды (сөйлем мүшесіне талдау) орындайды.
1. Адам туған тілін құрметтемесе, өзін де құрметтемейді.
2. Ғалым болу міндет емес, білімді болу парызың.
3. Бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына ену үшін, біз білімді болуымыз керек.
4. Біз қазақ тілін дамытуымыз керек, себебі ұлт болашағы тіліне тәуелді.
|
Сергіту сәті
|
«Сақина салу» ойыны.
|
(Ойынның шарты түсіндіріледі. Ортаға екі топтан екі оқушы шығып, сақина жасырады.) Жеңілген оқушылар берілген тест сұрақтарын шешеді.
|
Ой толғаныс
|
«Кім жылдам?»
Екі топқа сөйлем оқылады. Құрмалас сөйлемнің мағыналық түрлерін анықтау (ауызша). Ұпай санын әділқазылар алқасы белгілейді.
1. Абай есіктен кіре, үйде отырған үлкендерге ашық дауыспен айқын сәлем берді.
2. Абай әкесіне сәлем бермек болып, әжесінен рұқсат алды.
3. Есжан туысымен, көп ұзамай күйеуі Тілеуқабыл қайтыс болды.
4. Ол заманда ұл балаға бас кеспесе, қан төкпесе, ат қойылмайтын еді.
5. Сиырдың тұқымы да жақсы, бабы да келіскен екен.
6. Сізді ешкім шақырған жоқ, сондықтан сіз бармайсыз.
|
Үй тапсырмасы
|
5-ж,46-бет
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Жинаған ұпай санына байланысты бағалаймын.
|
30-сабақ Оқу сінің меңгерушісі:
Қазақ тілі
|
Уақыты
|
Кабинет
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
Сөйлем мүшелері
|
Сілтеме
|
Қазақ тілі оқулығының әдістемесі
|
Сабақтың жабдығы
|
Үлестірмелі парақшалар
|
Жалпы мақсаттар
|
Сабақтың мақсаты. Білімділік: сөйлем мүшелерінен өткенді қайталау, еске түсіру, білімдерін пысықтау.
Дамытушылық: оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту, өз бетінше ізденуге, өз ойын еркін жеткізуге баулу.
Тәрбиелік: мақал - мәтел арқылы оқушылардың рухани байлығын қалыптастыру, адамгершілікке тәрбиелеу.
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Психологиялық дайындық.
Екі көзің не үшін керек?
Жақсыларды көру үшін.
Екі құлағың не үшін керек?
Ақыл кеңес тыңдау үшін.
Екі қолың не үшін керек?
Елге көмек беру үшін.
Екі аяғың не үшін керек?
Туған жерде жүру үшін!-
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
Үй тапсырмасын сұрау
|
3. «Кубизм» стратегиясы.
1. Салыстырыңыз. Тұрлаулы мүше мен тұрлаусыз мүшелерді салыстыр.
2. Талқылаңыз. Тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелер дегеніміз не? Түрлерін ата.
3. Ажыратыңыз. Тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелердің түрлерін ажырат.
4. Мысал келтір. Тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелерге мысал келтір.
5. Қолданыңыз. Тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелерді пайдаланып әңгіме немесе эссе жаз.
6. Зерттеңіз. Тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелердің түрлерінің ерекшеліктеріне тоқтал.
|
Мағынаны тану
Мәтінді тізбектеп оқу
|
4. Әр топқа талдауға сөйлемдер беру.
І топқа талдауға сөйлемдер.
Құрмаш бұл сөзге көнбеді. Екеуі қайтадан қарадырға бет қойды. Бүгін бұлар Қарашоқыдағы Күнкенің аулына да жетпек.
ІІ топқа талдауға сөйлемдер.
Енді кішкене жүрсек, өтіп те кетеміз. Сиыр – төрт жүз, жылқы – мың үш жүз. Жүрісте, отырыста Құнанбай әлі тіп - тік.
ІІІ топқа талдауға сөйлемдер.
Сырын білмеген аттың сыртынан жүрме. Арық атқа қамшы ауыр. Жүйрікті кекіл қағысынан байқайды.
«Сұрақ - жауап». Сынақ өткізу.
(Сұраққа «иә» немесе «жоқ» деп жауап беру)
1. Шылау сөйлем мүшесі бола ала ма? (жоқ)
2. Бастауыш кім? не? деген сұраққа жауап береді. (иә)
3. Анықтауыш сөйлемнің тұрлаулы мүшесі. (жоқ)
4. Бастауыш сөйлемнің тұрлаулы мүшесі. (иә)
5. – ның, - нің ілік септігінің жалғауы. (иә)
6. мен, сен, ол, біздер – жіктеу есімдіктері. (иә)
7. – ма, - ме, - ше сұраулық шылаулар. (иә)
8. Лепті сөйлем қызметіне қарай негізгі, жетек, анықтауыш болып бөлінеді. (жоқ)
9. Биылғы күз салқын. Бұл – құрмалас сөйлем. (жоқ)
10. «У» тұйық етістік жасаушы жұрнақ. (иә)
11. «келе жатыр» - үйірлі баяндауыш. (жоқ)
12. Сөйлем мүшелерін тіл білімінің морфология саласы зерттейді. (жоқ)
13. Сөйлем айтылу мақсатына қарай төртке бөлінеді. (иә)
14. Бастауыш пен толықтауыш сөйлемнің тұрлаулы мүшелері. (жоқ)
15. Сөйлем мүшелері құрылысына қарай 3 - ке бөлінеді. (иә)
|
Сергіту сәті
|
Иiлiп оңға бiр, иiлiп, солға бiр.
Жаттығу жасаймын.
Оң аяқ, сол аяқ, оң аяқ , сол аяқ
Жаттығу оңай-ақ.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
Ой толғаныс
Оқулықпен жұмыс «Ой қозғау»
|
7. Тірек сөздерді пайдаланып, шағын эссе - мәтін жазу.
Мәтінде тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелерді пайдалану.
І топ. «Ұстаз» ІІ топ. «Ана» ІІІ топ. «Отан»
|
Үй тапсырмасы
|
Адамгершілік, имандылық тақырыбына байланысты даналық сөздер тауып жазу. Оларға синтаксистік талдау жасау.
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бағалау парақшаларын тарату
|
Парақшаларды толтырады
|
Кеі байланыс
|
31-сабақ Оқу сінің меңгерушісі:
Қазақ тілі
|
|
|
|
Сабақтың атауы
|
Сөйлемнің дара және күрделі мүшелері
|
Сілтеме
|
Қазақ тілі оқулығының әдістемесі
|
Сабақтың жабдығы
|
Үлестірмелі парақшалар
|
Жалпы мақсаттар
|
Оқушыларды сөйлемнің дара және күрделі мүшелерімен таныстыру; кұрамында күрделі мүшелері бар сейлемдер құрастыра білуге үйрету.
Сөйлем мүшелері туралы алған білімдерін тиянақтау, дамыту.
Дұрыс сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу.
|
Оқыту нәтижесі
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Психологиялық дайындық.
Екі көзің не үшін керек?
Жақсыларды көру үшін.
Екі құлағың не үшін керек?
Ақыл кеңес тыңдау үшін.
Екі қолың не үшін керек?
Елге көмек беру үшін.
Екі аяғың не үшін керек?
Туған жерде жүру үшін!-
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
Үй тапсырмасын сұрау
|
Сөйлем мүшесі белгілі бір сұраққа жауап береді.
Сөйлем мүшесі бір сөзден де, бірнеше сөзден де жасалады.
Сөйлем мүшесі қызметіне қарай тұрлаулы жэне тұрлаусыз мүше болады.
|
Мағынаны тану
Мәтінді тізбектеп оқу
|
Оқулықтағы 1-жаттығудың сөйлемдерін оқытып, қарамен жазыл ған сөздердің сөйлемнің қандай мүшесі екендігі анықтату.
Ол сөздердің неше сөздерден жасалғанын айтқызу.
3. Ол сөздердің бір-бірінен айырмашылығын түсіндіру.
Жаттығуды талдағаннан кейін оқушылар сөйлем мүшелерінің дара және күрделі мүшелерден жасалатындығын қорытындылап айтады. Дара және күрделі мүшелерді салыстыру арқылы сөйлемнің дара мүшесінің бір сөзден, ал күрделі мүшесінің екі не одан да көп сөзден тұратынын айту қиын емес.
Осы тақырыпқа арналған жаттығуларды орындау барысында сөйлемнің дара және күрделі мүшелері зат есім, сын есім, сан есім, етістіктерден жасалынатыны ұғындырылады. Сабақты бекіту мақсатында: құрамында дара және күрделі мүшелері бар сөйлемдер құрастырып жазу; дара мүшелі сөйлемді күрделі мүшелі сөйлемге, керісінше күрделі мүшелі сөйлемді дара мүшелі сөйлемге айналдыру сияқты жұмыстарды орындатуға болады.
|
Сергіту сәті
|
Иiлiп оңға бiр, иiлiп, солға бiр.
Жаттығу жасаймын.
Оң аяқ, сол аяқ, оң аяқ , сол аяқ
Жаттығу оңай-ақ.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
Ой толғаныс
Оқулықпен жұмыс «Ой қозғау»
|
7. Тірек сөздерді пайдаланып, шағын эссе - мәтін жазу.
Мәтінде тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелерді пайдалану.
І топ. «Ұстаз» ІІ топ. «Ана» ІІІ топ. «Отан»
|
Үй тапсырмасы
|
5-жаттығулар да сөйлем мүшелеріне талдауға арналған.
|
Күнделіктеріне жазады
|
Бағалау
|
Бағалау парақшаларын тарату
|
Парақшаларды толтырады
|
Кеі байланыс
|
Достарыңызбен бөлісу: |
