Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
Ынтымақтастық атмосферасы
Сәлеметсің бе,Көк Аспан
Сәлеметсің бе,Нұрлы Күн
Сәлеметсің бе,Жер Ана
Сәлеметсіз бе,қонақтар
Сәлеметсіз бе,мұғалім
Сәлеметсіз бе,жан досым
Міне,менің қолым бос
Жылуыңа жылу қос
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
Қызығушылықты ояту
« Әдебиеттік оқу» кітабын қолға алып, оқушылардың жаңа оқулықпен дос бала білулерін, оны ренжітпей ұстауларын сұрау. Оқулықтың бірінші бетін ашып, оның ең алғашқы тарауымен таныстыру.
Мағынаны тану
Мәтінді тізбектеп оқу
Өлеңді мәнерлеп оқыту.
Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1931) – ақын, жазушы, философ, тарихшы, композитор. Абаймен замандас әрі інісі, әрі ол негізін салған реалистік әдебиет дәстүрлерін алға апарушы ізбасары. Өзі өмір сүрген ортаның қоғамдық-саяси және әлеуметтік сыр-сипаттарын керебілуде, қоғам мен адам табиғатындағы кемшіліктерді зерделеуде, туған халқына түзу жол көрсетуде Құдайбердіұлы Абай бағытын ұстанды. Шәкәрімнің әкесі Құдайберді Құнанбайдың Күңке деген бәйбішесінен туған, яғни Абайдың туған ағасы. Шәкәрім бес жасында ауыл молдасына оқуға беріледі де онда жеті жасына дейін оқиды.
Жеті жасында өкеден жетім қалған ол бұдан былайғы кезде Абайдың тікелей тәрбиесінде болады. Өскен ортасының аса бай дәстүрлері мен Абай ағасының төрбиесі табиғатынан зерек Шәкәрімнің жетімдік көрмей өсуіне ғана емес, оның таланты ақын, парасатты ой иесі болуына да зор ықпал жасады. Шәкәрімнің өзі кейінірек былай деп жазады: «Әкеміздің бір шешесінен туған Ибраһим мырза, қазақ ішінде Абай деп атайды, сол кісі мұсылманша Һәм орысша ғылымға жүйрік Һәм алланың берген ақылы да бүл қазақтан белек дана кісі еді, ержеткен соң сол кісіден тағлым алып, әр түрлі кітаптарыноқып, насихатынтыңдап, азғанағылымның сәулесін сездім». Кезінде арнайы оқу орындарында оқып білім алмаса да, ез бетінше ізденіп және Абай ағасының жетекшілігімен жан сарайын байытқан Құдайбердіұлы заманында қазақ арасындағы аса білімдар адамдардың бірі болды. Араб, парсы, түрік, орыс тілдерін жетік білді. Ол адамдар өмірін жақсартуға тырысқан ғалымдарды мысалға келтіреді. Олардың кейбіреулері адам өмірі жаратқан иесін танумен түзеледі десе, кейбіреулері үкімет жойылса, әркім өз бетімен өмір сүрсе түзеледі деді. Ал, біреулер оку-біліммен, халықты ағартумен адам өмірі түзеледі деді. Біреулері бай, кедейді теңеумен түзеледі десе, біреулері тәрбиемен түзеуге болады деді. Өмірдің өзі — тіршілік таласы. Сондықтан адам өмірін жаратылыстың өзі солай жаратқан, бірін-бірі жеп, талап, таласып өмір сүрмек дегендер де болған. Шәкәрімнің өзі бұл идеялардың ешқайсысы адам жаратылысын өзгерте алмайтынына сенімді болды.
Оқулық, жұмыс дәптері, Компьютер, слайдтар, карточкалар, кестелер.
Жалпы мақсаттар
Жүсіпбек Аймауытұлының «Қартқожа» романы
Мақсаты «Қартқожа» романының мазмұнына талдау жасай отырып, тақырыбы мен идеясын ашу. Романдағы әлеуметтік теңсіздік мәселесі кейіп -кердің өзінің дәуіріне сай тип ретінде қалыптасу жолын көрсету, романның көркемдік ерекшелігіне талдау.
Оқыту нәтижесі -көркем шығарманы талдай білуге төселеді, сын тұрғысынан ойлап,өз пікірін қорғауға дағдыланады.
– топпен жұмыс жасауға үйренеді.
– сабақта белсенділігі артады.
– шығармашылық қабілеті танылады.
Оқыту нәтижесі
Топқа бөлу
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
Ынтымақтастық атмосферасы
Сәлеметсің бе,Көк Аспан
Сәлеметсің бе,Нұрлы Күн
Сәлеметсің бе,Жер Ана
Сәлеметсіз бе,қонақтар
Сәлеметсіз бе,мұғалім
Сәлеметсіз бе,жан досым
Міне,менің қолым бос
Жылуыңа жылу қос
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
Үй тапсырмасын сұрау
Білемін
Білгім келеді
Үйрендім
v Кестенің «Білемін», «Білгім келеді», «Үйрендім» бөлігін толтыру.
Мағынаны тану
Мәтінді тізбектеп оқу
Сабақ тақырыбы тақтаға жазылып, автормен қысқаша таныстыру. Жүсіпбек Аймауытовтың өскен ортасы,ата – анасы, алғашқы білім алған орындары.
3.Қартқожаның жәбір көріп, әділетіздіктен жапа шеккен кездері болды ма? («Ұядағы зорлық » бөліміне талдау жаса.)
4.Қартқожаның білім алу жолындағы әрекеттерін әңгімеле.
5.Әкесі Жұман шаңырағының құт-берекесі болған, көк биесі өлген соң –ақ бірінен соң бірі қырсық шала береді. «Әкесі төмен қарап: «Қол-аяғымызды кестің бе?» деп еңкілдеп қоя беріп еді… «таңдайды бір жола ағартайын дегені ғой» деп, тағы да егіліп, зарланып жылап жіберді. Кімге айтылған? Аллаға ма? Өліп бара жатқан жануарға ма, болысқа ма? Өсіп келе жатқан Қартқожа көз жасын көрсеткісі келмейді, үйді айнала барып жылайды…
(Қартқожаға мінездеме беру)
6.Қартқожаның ой-өрісінің толысуына Андрейдің қандай әсері болды?
7.«Туған жер» тарауы. (Монолог)
8.Уақыт пен заман Қартқожаның өмірі мен тағдырына қандай өзгеріс жасады?
Сергіту сәті
Иiлiп оңға бiр, иiлiп, солға бiр.
Жаттығу жасаймын.
Оң аяқ, сол аяқ, оң аяқ , сол аяқ
Жаттығу оңай-ақ.
Оқушылар денелерін жатықтырады
Ой толғаныс
1-топ: Қартқожа бейнесі бойынша тест-интервью
Қартқожаның өзіне тән ерекшелігі (ескерту: астын сызу керек; өзің жауап қосуға болады.)
Қартқожа бейнесі өзіңе ұнады ма, жоқ па? Неліктен? Қартқожа бейнесі арқылы өзіңнің болашаққа түйген түйінің.
«…Әсіресе, өз елі, өз ауылы қандай болды екен? Соларды көрсем, көмегімді берсем, сонда менің жетілгендігім, жетілгендігімнің пайдасын көргенім.Әйтпесе мен не үшін, кім үшін оқып жүрмін? Өз басымның қамымен кетсем, менің оқығанымнан елге не пайда? » (Қартқожа пікірін негізге алу)
Үлестірмелі парақшалар, бағалау кестелері,смайликтер
Жалпы мақсаттар
Мақсаты: Оқушылардың қазақтың тұңғыш суретшісі Әбілхан Қастеевтің өмірі мен еңбектері туралы білімдерін толықтыру. Ойын, есте сақтау қабілетін, сөздік қорларын, шығармашылық дағдыларын дамыту.
Мәтіннің идеясын түсінуге өмірге деген құштарлығы, өнерге сүйіспеншілігі арқылы ұлттық құндылықтарды бағалауға құрметтеуге баулу. Эстетикалық тәрбие беру.
Көрнекілігі: Ә. Қастеев кітабы, суреттер, слайдтар.
Әдісі: сұрақ – жауап, талдау, түсіндіру. ББҮ әдісі. INSERT.
Түрі: дәстүрлі.
Типі: жаңа білім беру.
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, дүниетану, бейнелеу өнері.
Оқыту нәтижесі
Топқа бөлу
Пазл арқылы топқа бөлу
Ынтымақтастық атмосферасы
Психологиялық дайындық.
Күн жарығын алақанға саламын
Жүрегіме басып ұстай қаламын.
Ізгі, әрі нәзік, жарық, мейірімді.
Болып кетер сонда дереу жан – жағым.
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
Қызығушылықты ояту
Әміртай Бөриев 1946 жылы Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Қызтоған ауылында дүниеге келген. Жазушы. Тұңғыш повесі "Ақбидай" 1976 жылы жарық көрген. Оның "Алматы хикаялары", "Арманына жолыққан адам" әңгімелер мен повестер жинақтары жарық көрген. "Кел біздің ауылға", "Ештен кеш емес", "Кіндік шеше", т.б. пьесалар, М.Әуезов, Ж.Жабаев, С.Мұқанов, М.Жолдасбеков туралы деректі фильмдердің сценарийін жазған. Орыс жазушылары А.П. Чеховтың "Дұшпандар", В.Бубнистің "Шалғы шыңылы" әңгімелерін, моңғол жазушысы Г.Тарманның "Аққайнар" романын қазақ тіліне аударған.
Мағынаны тану
Мәтінді тізбектеп оқу
Балалар үстелдеріңде түрлі құралдар жатыр олар қай мамандық иесіне керек деп ойлайсыңдар?
Суретшіге.
Суретші олармен не істейді?
Сурет салады.
Суретшілерден кімдерді танисыңдар?
Әбілхан Қастеев.
Бүгінгі сабағымызда Әміртай Бөрелиевтің «Ересек оқушы» тақырыбындағы әңгімесімен танысамыз.
Автор туралы мағлұмат. Әміртай Бөриев – 1946 жылы 16 қарашада туған. Жзушы Жамбыл облысы Жуалы ауданы Қызтуған ауылында туған. 1968 жылы Қазақ ұлттық университетін аяқтаған. 1968 – 75 жылдарда Қазіргі «Ұлан» газеті редакциясында бөлім меңгерушісі қызметін атқарған.
1975 – 76 жылдарда Қазақ телерадио комитетінде редактор 1976 жылы Қазақфильм киностудиясында редактор болды. «Арманына жолыққан адам», «Доңыз деген не?» т.б. шығармалары бар.
Әбілхан Қастеев – 1904 – 1973 жылы Талдықорған облысы Жаркентауданы Шежін ауылында дүниеге келген. Мәскеуде Хлудовтың өнер студиясында оқыған. 25 жасында мектеп табалдырығын аттаған. «Ана», «Амангельді сарбаздары», «Турксибтегі жиын» т.б. туындылары бар. Қазақстанның халық суретшісі атағын 197 жылы алды.
Америка, Венгрия, Франция, Бразилияның мұражайларында туындылары бар.
Биыл туғанына 110 жыл туады.
Слайдтардағы суреттерінен үзінділер көрсете отырып түсіндіріледі.
Оқушылар мәтіннің мазмұнын кезектесіп оқиды.
Сергіту сәті
Иiлiп оңға бiр, иiлiп, солға бiр.
Жаттығу жасаймын.
Оң аяқ, сол аяқ, оң аяқ , сол аяқ
Жаттығу оңай-ақ.
Оқушылар денелерін жатықтырады
Ой толғаныс
Түсіндірме күнделігі.
Берілген сөз
Мағынасы
Сырттан тон пішу
Тілмаш
Шымбайына бату
Н.Г. Хлудов
Сыртынан жобалау
Ұйғырларша аға деген сөз
Аудармашы
Намыстану
Белгілі Қазақстандық жазушы, суретші (1850 – 1935)
Сұрақ бізден жауап сізден.
Әбілханның өмірінде қандай өзгеріс болды?
Әбілхан сурет өнерін қалай үйренген? Мәтіннен тауып оқы.
Әбілхан жас шағынан қандай еңбек түрлерін атқарған?
Мәтін неліктен «Ересек оқушы» атанған?
Мәтіннен Н.Г.Хлудовтың портретін тауып оқы.
Әбілхан Қастеевтің туындылары бейнелеу өнерінің қандай түріне жақын?
Галереяда ой шарлау. (түсіндіру)
1 – топ.
Қастеевтің өнер туындысын алып өз ойларын, көзқарасын айтады.
2 – топ.
Әбілхан Қастеевтің өмірі, отбасы, шығармашылығы туралы әңгімелеу.
3 – топ.
Мәтіннің мазмұны бойынша жоспар құру.
Жоспар.
Әбілханның өміріндегі өзгеріс.
Мектепке қабылдануы.
Сурет студиясында.
- Өнер туралы мақал – мәтелдер айту.
Өнерлі өрге жүзер. Жігітке жетпіс өнер де аз.
Білемін
Білдім
Білгім келеді
Суретші
кітабы барын
Өмірі, отбасы, шығармашылығы, ұстазы, туындылары
Туындылары туралы тереңірек білгім келеді.
Үйге. Қастеев туралы деректер жинау. (кітаптан, ғаламтордан, қариялардан)
Мәтінді оқып мазмұнын айту.
Үй тапсырмасы
Мазмұндау
Күнделіктеріне жазады
Бағалау
5-6 жауап – «5»
3-4 жауап – «4»
3 – жауап – «3»
Парақшаларды толтырады
Кері байланыс
4-сабақ Оқу ісінің меңгерушісі:
Әдебиет
Сабақтың атауы
Күз А.Құнанбайұлы
Сілтеме
Әдебиет оқулығының әдістемесі
Сабақтың жабдығы
Көрнекілігі: Жыл мезгілдерінің суреті, А. Құнанбаевтың суреті.
Әдіс – тәсілдері: Ассоцияция, түртіп алу, түсіндіру, сұрақ - жауап, талдау - жинақтау, еркін жазу.
Жалпы мақсаттар
Ұлы ақын А. Құнанбаев туралы мағлұматтар беру, өлеңнің негізгі идеясын ашу. Оқушының оқу дағдысын қалыптастыру, оқушыға күздің ерекшеліктерін түсіндіру.
Дамытушылығы: Оқушылардың байланыстырып сөйлеу дағдысын жетілдіру, елестету, есте сақтау, өз бетінше жұмыс жасау қабілеттерін, сөздік қорын, тілін, мәнерлеп оқу дағдысын дамыту.
Тәрбиелігі: Әр маусым ерекшелігін байқата отырып, табиғат сұлулығын тануға, қоршаған орта мен өмірлік болмысты, табиғат құбылыстарын бақылау арқылы салыстыру.
Оқыту нәтижесі
Топқа бөлу
Геометриялық фигуралар арқылы топтарға бөлу
Ынтымақтастық атмосферасы
Сәлеметсің бе,Көк Аспан
Психологиялық дайындық. (шаттық шеңбері, топқа бөліну.)
Ана тіліне тілек.
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
Қызығушылықты ояту
Бұлттар төніп,
Жерге шөгіп,
Дымқыл тұман басады.
Шөп сарғайып
Өңі тайып
Дала сұры қашады.
Бой жаза алмай
Ойнай алмай
Денең мұздап тоңады.
Айтыңдаршы, балаларым,
Бұл қай кезде болады?
- Күз мезгілі дегенде ойымызға не түседі, кім қандай ойда отыр?
Топтастыру.
Күз
↓
сары жапырақ
астық
тұман
молшылық
құстар қайтады
сабақ басталды
жемістер піседі
күн суытады
Мағынаны тану
Мәтінді тізбектеп оқу
Бүгінгі тақырыппен таныстыру.
Оқулықпен жұмыс «Түртіп алу» стратегиясы.
v Мұғалімнің өлеңді мәнерлеп оқуы. Мәнерлеп оқу, тыныс белгілерін қойып шығу.
v Оқушылардың мәнерлеп оқуы. (қойылған тыныс белгілері бойынша)
Өлеңді үш бөлікке бөліп оқу.
Өлеңнің мазмұнымен жұмыс
- Олай болса, бүгін А. Құнанбаевтың « Күз» өлеңімен танысамыз.
А. Құнанбаев кім?
↓
Аудармашы, ғалым, ақын, сазгер, ойшыл, ұстаз, кемеңгер, дана
V. Ой қозғау. Мұғалім өлеңді оқиды, оқушылар түртіп алу жүйесі бойынша түсініксіз сөздерді белгілейді.
Ыс – түтіннің күйесі.
Құрысын заңы - әдеті құрысын.
Күзеу – күзгі жайылым.
Қыстау – малшылардың мал қыстатуға арналған қысқы мекен - жайы.
Жайлау – малдың жазғы алыс жайылымы.
Көктеу – көктемде көшіп шығатын аймақ.
Топтық тапсырма.
1, 2, 3 – топ шумақпен бөліп оқып, өлең жолдарын қара сөзбен түсіндіру.
VI. Ой толғаныс.
1 – топ. Өлең жазу.
2 – топ. Эссе жазу.
3 – топ. Сурет салу. ( Абайдың өлеңдерін еске түсіру.)
Сергіту сәті
« Шырша».
Өлеңді іштей оқып, сұрақ бойынша тауып оқу.
1. Күз өлеңінде ауыл тіршілігі қалай суреттелген?
2. Қураған ағашты неге теңеген?
3. Күзеу туралы не айтылған?
4. Күзеу, қыстау, жайлау, көктеу дегеніміз не?
Оқушылар жауап береді
Ой толғаныс
- Күз жыл мезгілінің сүреңсіз суық мезгілі болса да, байлық, молшылық мезгілі. Күздің бізге берері мол. Сондықтан Абай атамыздан басқа да
С. Торайғыров, М. Әлімбаев, Т. Жароков т. б ақындарымыз Күз мезгілі туралы өлеңдер жазған.
Сұрақ - жауап. 2 - сайыс
1. Абай қай жылдары өмір сүрді? (1845 - 1904)
2. Абайдың әжесі? (Зере)
3. Абайдың шешесінің аты кім? (Ұлжан)
4. Абайдың күйлері? («Май түні», «Торжорға»)
5. Абайдың әндері? ( «Желсіз түнде жарық ай», «Көзімнің қарасы»)
6. Абай неше жасында Семейдегі Ахмет Риза медресесіне түсті? ( 12 жасында)
7. Абай айтқан бес асыл іс? (Талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым).
8. Тамағы тоқтық, жұмысы жоқтық кімді аздырады? (адамды)
Үй тапсырмасы
Мәнерлеп оқу
Күнделіктеріне жазады
Бағалау
Бүгінгі сабаққа белсене араласқан оқушылардың жұмыс нәтижесіне қарай бағалайық.
2. Оқушыларға молшылық туралы мағлұмат беру. Ой ұшқырлығын дамыту .
3. Оқушыларды еңбек сүйгіштікке, іскерлікке, нанды қадірлеуге тәрбиелеу.
Сабақ көрнекілігі: саяхат схемасы, аялдамалар суреттері, мақал-мәтелдер жазылған парақтар, бағалау парақтары, интерактивті тақта.
Сабақ түрі: аралас сабақ, саяхат сабақ.
Жалпы мақсаттар
Топқа бөлу
1,2,3 цифрлары арқылы топтарға бөлу
Ынтымақтастық атмосферасы
Психологиялық дайындық.
Үлкенге де сіз
Кішіге де сіз
Бар адамды құрметтеп
Бас иеміз біз.
Мұғалім: Мен оң қолымды жайып, жүрегімнен қуаныш алып сендерге сыйлаймын. Жер бетіндегі ең ақылды ең күшті кім? (адам). Ал сендер де ақылды, күшті, зеректісіңдер.
Ендеше біз өз білімімізге сеніп сабағымызды бастайық.
Қызығушылықты ояту
Кіріспе әңгіме.
Ашаршылыққа тап болып, тентіреген жұрт Диқан бабаға қайтадан жалынып-жалбарыныпты. Шұбырып алдына барып, аяғына жығылыпты. Жұрттың білместігін кешірген Диқан баба оларды қайта есіркепті. Бірақ бұрынғыдай аспаннан арпа-бидай, ақ ұн жаудырмай, оның орнына жазда жаңбыр, қыста қар жаудырып: «Жауын-шашынның суына өздерің егін егіп, керектеріңе жарайтын қоректеріңді алып отырыңдар», - депті.
Ашаршылық көріп, ас қадірін білген жұрт маңдай терін төгіп, өз қолымен егін еккен екен.
Олар бұрынғыдай ас-азықты төгіп-шашып, «нантептілік» істемейтін, кесірлі-кепиет сөздерді айтпайтын болған екен.
4.«Сандықша» белгісі бар ауыл – сөздерге түсінік.
Сөздікпен жұмыс
Мейманасы тасу – астамшылық жасау.
Кепиет сөз – кесір сөз.
Оспадарлық – көргенсіздік.
Есіркеу – жаны ашу.
Мағынаны тану
Мәтінді тізбектеп оқу
Жаңа тақырыппен таныстыру.
Оқушылар мәтінді оқиды. Өздері жеке оқиды. Жұпта талдайды. Топта талдайды.
Сұрақ қойып талдау.
— Осы аңыз әңгімеде адамдардың басты қателігі неде?
— Ең басты жетіспей тұрған қандай адами қасиет?
Қанағат – байлық. Бойына қанағат мінезі біткен адамнан артық бай адам болмас. Мұндай жан барға қанағат етіп, жоқтың соңынан қумайды.
Диқанның іс-әрекетін талдау
Диқан адамдарға қандай жақсылық жасады?
Неге ренжіді?
Адамдарға неге кешірім берді?
Бұл шығарманың қай түріне жатады? (Аңыз)
Мәтіннің қай бөлімінен аңыз әңгіме екенін байқадыңдар?
1-топ. Бидай (бидай туралы мәлімет, диқанның еңбегі)
2- топ. Аңыз. Сұрақ: Осының алдынды қандай аңыз оқыдық? (Аңыз арнасы) Шығарма кестесіне салып салыстыру.
3-топ Молшылық пен Жоқшылық ( Молшылық кезінде адамдар қандай болды?, Неліктен олар ойланбады?, Қалай ойлайсыңдар, ақыл кіру үшін адам аш болуы керке пе?
4-топ. Қанағат. ( өз ойларыңды жазыңдар)
Әр топ берілген тапсырманы талдайды.
Кітаппен жұмыс. «Түртіп алу» стратегиясы бойынша орындау.
