Сабақ «Сөйлем мүшелері»

Ы.Алтынсарин атындағы №10 қазақ орта мектебі

Өзбергенова Ғазиза Есқалиқызы

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

1. 
   Білімділік: Сөйлем мүшелері тақырыбы бойынша білімін жетілдіру, тақырыптарды қайталау арқылы қалай меңгергендігі туралы байқау, толықтыру.
   
2. 
   Дамытушылық: Жеке тұлғаның ой-қабілетіне әсер ету арқылы оқушыларды өздігінен жұмысқа баулу, сөйлеу мәдениетін жетілдіру.
   
3. 
   Тәрбиелік: Ойын түрлері арқылы оқушылардың тапқырлақ, ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастыру, адамгершілік қасиеттерге туған жерін, Отанын сүюге тәрбиелеу,
   

Ойынның аты «Бақытты сәт» деп аталады. Бұл ойын бес геймнен тұрады.

1. Мұғалімнің кіріспе әңгімесі.

«Бақытты сәт» ойыны

Сынып 2 топқа бөлінген. Әр топтың атауы, капитаны бар.

1-гейм – «Бой сергіту» (командаларға 10 сұрақтан беріліп, оларды талқылауға беріледі)

1. 
   Баяндауыш қызметінде тұрған сан есімді табыңыз.
   

С) Менің алғаным жетеу. Д) Ақылмен мыңды, ақырумен бірді көндіресің.

А) Дала жым-жырт. В) Ырғалып қарқ етті, ірімшік жерге салп етті.

С) Асығып тез аттандық. Д) Қазандағы ет бүлк-бүлк қайнады.

3. Сәйкесін тап.

А) Гүлжан 1) баяндауыш

В) кешігіп 2) пысықтауыш

С) келді 3) бастауыш

Д) сабаққа 4) пысықтауыш

4. Қыстырма сөздер сөйлем мүшесі бола ала ма?

А) иә

Сөйлем мүшелері дегеніміз – сөйлем құрауға қатысқан ... сөздер.

А) бастауыш 1) қандай? қай?

В) баяндауыш 2) кімде? неде?

С) толықтауыш 3) кімі ? несі?

Д) анықтауыш 4) не істеді? қайтті?

9. Анықтауыш қатысып тұрған сөйлемді табыңыз.

А) Гүлнәр өзі туралы айтты. В) Жұмат жас бригадирдің бұл сөзіне риза болды.

С) Қар өткен түнде қалыңдап түскен екен. Д) Біз асыға ілгері жүрдік.

10. Тек тұрлаулы мүшелерден тұрған сөйлемді табыңыз.

А) Мәдени, демалыс паркі. В) Бәріміз жиналдық.

С) Бұлтты аспан. Д) Мынау қоян жепті ғой.


«Баяндауыш» командасы

1. 
   Тура толықтауышты табыңыз.
   

А) Даладан келдім. В) Малдас құрып отыр. С) Оқығалы келіпті. Д) Кітап оқыпты.

А) Бүгін 1) бастауыш

В) көрдім 2) толықтауыш

С) Үсенді 3) пысықтауыш

Д) Мен 4) баяндауыш

4. Қаратпа сөздер сөйлем мүшесі бола ала ма?

А) иә

Баяндауыш сөйлемдегі бастауыштың ... , оқиғаның қай шақта болғанын білдіреді.

А) бастауыш 1) қандай? қай?

В) пысықтауыш 2) кімде? неде?

С) толықтауыш 3) Кімім? Нем?

Д) анықтауыш 4) қалай? қашан?

9. Жанама толықтауышты табыңыз.

А) Естігенін айтты. В) Тілді сүйемін. С) Атасын шақырды. Д) Жақсымен сөйлес.

А) Дала жайқалып тұр. В) Қалада оқиды. С) Көптен бері сырласпыз.

Е) Сылқ-сылқ күлді.

2-гейм. «Бөшкеден шыққан бас қатырғылар».

Команда мүшелері бөшкеден нөмірлері бар шар алып шығады.

1-тапсырма. Сөйлем дегеніміз не? Сөйлем мүшелері дегеніміз не? Қандай сөздер сөйлем мүшесі бола алмайды?

2-тапсырма. Дара, күрделі, үйірлі мүше дегеніміз не? Әрқайсысна мысал келтір.

3-тапсырма. Тұрлаулы мүшелер деп нені айтамыз? Сөйлем құрастырып, тұрлаулы мүшелердің астын сыз.

4-тапсырма. Тұрлаусыз мүшелер дегеніміз не? Сөйлем құрастырып, сөйлем мүшелеріне талдау жаса. Сөйлем мен сөз тіркесінің айырмашылығы неде?
1-тапсырма. Тұрлаусыз мүшелер дегеніміз не? Сөйлем құрауға негіз болатын қай сөйлем мүшесі?

2-тапсырма. Толықтауыш дегеніміз не? Тура және жанама толықтауыштардың ережесін айт . Оларға мысал келтір.

3-тапсырма. Анықтауыш дегеніміз не? Сұрақтары қандай? Жасалу жолдарын түсіндір.

4-тапсырма. Пысықтауыш нені білдіреді? Пысықтауыштың қандай түрлері бар, олар қандай сұрақтарға жауап береді? Әрқайсысына мысалдар келтір.
3-гейм. «Жұмбақтас» (3 түрлі тапсырма орындайды)

1-тапсырма.

1. 
   Сөйлем мүшелеріне талда. Бастауыштың жасалуын түсіндір.
   

2. 
   Баяндауыштың жасалуын түсіндір. Сөйлем мүшелеріне талдау жаса.
   

3. 
   Пысықтауыштарды тауып, жасалуын түсіндір.
   

4. 
   Анықтауыштардың жасалу жолдарын түсіндір.
   

1. Сөйлем мүшелеріне талдау жаса. Нақыл сөздер кімдікі деп ойлайсың?

Байлық – қанағат пен еңбекте.

Көңіліңді, бойыңды мөлдір бұлақтай таза ұста.

(Ы.Алтынсарин )

2. Сөйлем мүшелеріне талда. Сызықшаның қойылу себебін түсіндір.

Қаһарлы сөз ... бұзар. (қамал)

Адамды адам еткен - .... . (ой мен сөз)

3. Кімнің өлеңі екенін табыңыз. Сөйлем мүшелеріне талдау жаса.

Оқысаңыз, балалар,

Шамнан шырақ жағылар,

Тілегенің алдыңнан

Іздемей-ақ табылар.

4. 
   Тура және жанама толықтауышты тап.
   

Сөз сүйектен өтеді, таяқ еттен өтеді.

Тау мен тасты су бұзады,

Адамзатты сөз бұзады.

Берілген сөздердің әрқайсысын бірде бастауыш, бірде баяндауыш етіп екі реттен сөйлем құраңдар.

Жақсы, жиырма бес, сұлулық, бесеуміз, ақыл, жаман, ашық, отыз алты, әдемілік, адамгершілік.

4-гейм. «Сен маған, мен саған».

Командалар бір-біріне сұрақтар қояды.

( үй тапсырмасы )

5-гейм. «Көсемдікке ұмтылу».

1. «Мектебім - мақтанышым» тақырыбында шағын шығарма жазу.

2. «Мен –елімнің тірегі» тақырыбында шағын шығарма жазу.
ІV. Қорыту. Тәуелсіз еліміздің 20 жыл ішінде жеткен жетістіктеріне тоқталу. Ж. Молдағалиевтің «Мен қазақпын» өлеңімен қорытып, Мемлекеттік гимнмен аяқтау.

Ү. Бағалау. Әр топтың жинаған ұпайларының қорытындысына қарай, жауап парақтарындағы жауаптарына қарай бағалау. Ассистенттер бағалау парағына геймдер бойынша бағалап отырады.