Негізгі сөздер мен тіркестер: Термодинамикалық реакция
Физикалық шама – өлшем бірлігі
Күш – Н Масса – кг Жылдамдық – м/с
Энергия – Дж Жұмыс – Дж Қуат – Вт
Ток күші – А Кернеу - В
Сыныптағы диалог\ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер: Талқылауға арналған тармақтар: изатобы 1 рет альфа ыдырауға ұшырағаннан кейін қандай ядроға айналады?
изатобы 1рет бета ыдырауға ұшырағаннан кейін қандай ядроға айналады?
Оқушылармен сәлемдесу. Түгелдеу. Сабаққа қажетті құрал-жабдықтарын тексеру.Шаттық шеңберін құру.
Оқушылар назарын сабаққа аудару.
Үй тапсырмасын сұрау.
Үй тапсырмасын «Эстафеталық таяқша» әдісін қолданып, оқушыларға таяқшаны ұсынып, оны бір-біріне жалғап, сұрақ қою арқылы тексеру.
Ортасы:
Жаңа сабақ :
1. Өте жоғары температурада жеңіл ядролардың бірігіп ауырлау ядроны түзу реакциясын – термоядролық реакция деп атайды.
Термоядролық синтез кезінде бір нуклонға 17,6/5=3,5МэВ энергия, ал уран ядросының бөліну реакциясында бір нуклонға0,9МэВ энергия бөлінеді. Демек, жеңіл ядролардың синтезінде бөлінетін меншікті энергия ядролардың бөліну реакциясындағы меншікті энергиядан 4 есе артық. Термоядролық синтезді жүзеге асырудың қиыншылығы мынаған байланысты. Американдық физик Х. Бете 1938 жылы протон-протонды термоядролық цикл нәтижесінде сутегінің гелийге айналуы жұлдыздардағы ең басты реакция екенін ашты. Екіпротонныңбірігуікезінде дейтерий пайдаболадыжәне позитрон мен нейтрино шығарылады:
+→++v
Ендідейтерийдіңөзіпротонменәрекеттесіп,нәтижесінде гелий изотопыныңядросытүзіледіәрі -квант түрінде энергия бөлінеді:
+
Реакциялардапайдаболғанядросынтуғызады:
2. Сутекті бомба (Н-бомба). Жербетіндеалғашқытермоядролық реакция 1952жылы -1қарашада Тынықмұхитыныңоңтүстікбөлігіндежүзегеасырылса, келесі реакция 1953жылы Қазақстанда (Семей полигоны) сутектібомбаны жару арқылыжүргізілді. Дейтерий мен тритийдіңқоспасыатомбомбасыменортаққабықтыңішіндеорналасады. Басқарылмайтынтермоядролықреакцияныжүзегеасыруғақажетті температура мен қысыматомдықбомбаны жару арқылыалынады. Осылайшатаомбомбасыныңжарылысытермоядролық(сутекті)бомбаныңжойқынқопарылысынаұласады.
3. Термоядролық реакция энергиясынбейбітмақсатқапайдалану-қазіргізамандағыәлішешімітабылмағанкүрделімәселе.Жерқойнауындағыкөмірсутектіотынныңқоры 200жылға, уранныңқорыбірмыңжылғағанажететінінескерсек, адамүшінбасқарылатынтермоядролықреакторлардыжасау, оны игеруұлымақсат. ӨйткеніЖердесутегініңісжүзіндетаусыласқоры бар.
Сутегініңауыризотоптарыдейтерий мен трийтидіңсинтезі – еңтиімдіреакцияныңбірі. Олүшінплазманыңтемпературасынондаған миллион градусқакөтеруқажетжәнеплазмадағы дейтерий мен тритийдіңқоспасыныңтығыздығы 1м3көлемде 1022бөлшектен кем болмауытиіс.
Күнмен жұлдыздардыңэнергиясыныңнегізгікөзісутегіядроларын гелий ядроларынаайналдыратынтермоядролықреакцияларболыптабылады.
ТермодинамикалықплазманыұстаптұрудыңбіртәсілінА.Д.Сахаров пен И.Е.Таммұсынған.Бұлтәсілбойыншаыстықплазманысалқынқабырғағатигізбей аса қуатты магнит өрісіндеұстаптұруғаболады.Осыидеяғанегізделіпжасалғанқондырғылардыңбіртүрін «токомак» депатайды.
Күнмен жұлдыздардағыэнергияныңнегізгікөзісутегіядроларын гелий ядроларынаайналдыратынтермоядролықреакцияларболыптабылады.
