Сабақ Тақырыбы: «Қазақ хандары, билері, батырлары»

Сыныбы: 5 «а»

Пән мұғалімі: Ануарбекова А.А

2015-2016 оқу жылы

Күні: 8.12.2015ж

Сәлемдесу. Сабақта жоқ оқушыларды белгілеу, сынып тазалығына назар аудару.

Сабаққа сәттілік тілеу

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау (10 мин) Қазақ халқының қалыптасуы мен хандығының құрылуы
-Ертеде қазақ жерінде өмір сүрген сақ тайпаларының бет-бейнесі қандай нәсілге ұқсады?еуропалық

-Кімдердің жаулап алуы кезінде жергілікті ру-тайпалардың бет –бейнесі монғолдық нәсілге айналды?монғолдардың

-Халық деген сөзге кім анықтама береді? Бір елдің барлық тұрғыны, тілі, тұрмыс-тіршілігі, рухани мәдениеті ортақ, сыртқы бейнесі ұқсас бір жерде мекендейтін қоғам

-«Қазақ» атауы көне түркі тілінде қандай мағына береді? Еркін адамдар

-Қазақ жері неше жүзге бөлінді, атап бер 3 ұлы,орта ,кіші

- осы үш жүздің территориясын кім айтады? Ұлы жүз- оңт Қазақстан, Орта жүз-солтүстік, орталық және шығыс Қазақстан. Кіші жүз –Каспий теңізі жағалауы, Ырғыз, Тобыл өзендері бойы

- Қазақтың арғы атасы кім?

- Қазақ хандығының негізін қалаған хандар?

- Қазақ хандығының нығаюына үлес қосқан қай қазақ хандарын білесіңдер?

- Қасым ханның заңдар жинағы қалай аталады ?

-Қай жылы Қазақ хандығы құрылды? 1465 жылы

-

Үй тапсырмасын қорытындылау:3 минут

Тақырыпты ашып алу үшін ой толғаныс ретінде «Қазақ хандығы » туралы видеофильм көрсету. (5 минут)

Жаңа сабақ:

Сонымен хан дегеніміз, қазақ мемлекетінің билеушісі, хандықтың басшысы. Бұл билік атадан балаға мұра ретінде қалып отырды. Ханның негізгі қызметі мен өкілділігіне тоқталсақ: сяси - экономикалық мәселелерді шешумен қатар өз атынан бұйрық шығарып отырған. Ел басқаруда өз кеңесшілеріне сүйенген. Жаугершілік соғыста қол басқарған.

Аңызға айналған қазақ хандары: Алаша хан, Оғыз хан,Бұрындық хан, Хақназар хан, Тәуке хан т. б
Қазақтың негізгі үш биі өзімізге белгілі Қазыбек би, Төле би, Әйтеке би. Қазыбек - қазақ хандығының аса көрнекті мемлекет қайраткері, мәлімгері және Орта жүздің бас биі болған. Жеті жарғыны жасауға көмектескен. Ол жастайынан шешендігімен көзге түседі. 1740 жылдары Малайсарымен және басқалармен бірге 90 биді бастап Жоңғар хандығына барып, Абылай ханды босатып алады. Жоңғар ханы оған шешендігі үшін «Қаз дауысты Қазыбек»- атағын берген.
Жоңғарларға қарсы күреске шыққан қазақ батырлары көп. Солардың негізгілеріне тоқталсақ: Бөгенбай, Қабанбай, Наурызбай, Баян батырлар. Олардың ерлігі үшін әр түрлі атақтар берген. Олар жастайынан батырлығы мен ерекше көзге түскен. Жоңғарларға қарсы күресте қол бастап, сардарлық қызмет атқарған.
Әр топқа тақырыпқа сай жеке сұрақтарды оқушылар тілші ретінде қойып шығады:

10 минут

1. Армат:

1. Хан дегеніміз кім?

2. хандар қандай қызмет атқарады?

1. Билер деп кімдерді атаймыз?

2. Билер қоғамда қандай қызмет атқарған?

1. Қазақтың әйгілі билерін атап беріңіз?

2. Билер халық арасында қалай көзге түсті?

2.Аяулым

1. «Қасқа жол» атанған заңдар жинағын шығарған хан?

2. Хандықтың басшысы кім болған?

1.Қазақ хандар әулетінің арғы атасы кім деп ойлайсын?

2. Жеті жарғы заңдар жинағы кімдікі?

1.Қазақ хандығының алғашқы хандары кімдер?

2. Биыл Қазақ хандығының құрылғандығына неше жыл толып отыр.
3. Аружан

1.Қазақтың атақты батырларын атап бересіңбе?

2. батырлар қандай қызмет атқарды деп ойлайсыз?

1.Қазақтың даңқы шыққан хандарды ел билеген жылдарымен айтып бере аласыңба?

2. «Дарабоз» атанған батырды білесіңбе?

1. Қазақ атауының шығу тегі туралы аңыз айтып бере аласың ба?

1. «Бай болсаң, халыққа пайдаң тисін. Батыр болсаң, жауға найзаң тисін. «Әйтеке би»

2. Жаңбыр жаумаса жер жетім, Басшы болмаса ел жетім, Ұқпасқа айтқан сөз жетім... Көре алмаған көз жетім «Төле би»

3. Үй жанында биік төбең болса, Ол ерттеулі аттан кем емес, Отбасыңда білгір қартың болса, Ол жазылған хаттан кем емес Біз, қазақтар керіспейік Ренжісу бізге жөн емес. «Қазыбек би»