Сабақ тақырыбы Бала Абайдан дана Абайға дейін Күні: 27. 02. 2018ж

жүктеу/скачать 0,66 Mb.

бет	4/4
Дата	03.11.2019
өлшемі	0,66 Mb.
	#51029
түрі	Сабақ

1 2 3 4

Байланысты:
НУСУПБЕКОВА М.Б. 6-сынып. сабақ жоспары

4– тапсырма. Жазылым. Топтық , жұптық саралау тапсырмалары.

Қарамен берілген сөздердің дисфемизмін айтыңдар

Ғибратты сөз.

Адал жүріп, адал тұр.

Адам ата-анадан туғанда есті болмайды: естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды-дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады.

Адам баласына жыртықсыз, кірсіз, сыпайы киініп, һәм ол киімін былғап, былжыратып кимей, таза кимек – дұрыс іс.

Адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады.

Пайда, залалды айыратұғын қуаттың аты – ақыл...

Осыны оқып ойлай бер, болсаң зерек,

Еңбекті сат, ар сатып неге керек.

Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек...

Азат басың болсын құл,

Қолдан келмес іске ұмтыл.

Адам баласына адам баласының бәрі – дос.

(Абай Құнанбайұлы)

Графикалық диктант

былжыратып

былғап

жыртық

құл

таза кірсіз бүтін еркін
Дискриптор

Берілген сөздердің дисфемизмін тапты (арам, ақымақ, көргенсіз, қасиетсіз)

Бағалау парақшалары арқылы бағаланады.

Оқулық.

АКТ

2-3 минут

Айтылым дағды

лары

2-3 минут

Барлығы

5 минут

Оқулық

Оқуға

5 минут

Қосымша

Ақпарат

АКТ

5 минут

Айтылым дағды

лары
8 минут

Интерак

тивті тақта

2-3 минут

2 минут
2 минут

Сабақтың соңы

Саралау тапсырмасы:

5 – тапсырма. Жазылым

«Әлем таныған Абай» тақырыбымен «Бес жолды өлең» құраңдар.

1-тармақ: зат есім (1 сөз).

2-тармақ: зат есімді анықтайтын сын есім (2 сөз).

3-тармақ: негізгі сөзді әрекет пен қимыл тұрғысынан сипаттайтын етістіктер (3 сөз).

5-тармақ: негізгі сөзді бағалайтын кез келген сөз табындағы сөздер

сөз).

6-тармақ: негізгі атаудың баламасы болатын синоним сөз (1 сөз).

2. «Әлем таныған Абай» хабарлама эссе (сөз саны – 70) жазыңдар. Эссе жазу барысында эвфемизм, табу сөздердің қолданылуына мән бер.

Субъективтік (жеке) көзқараспен оқиғаны сипаттау және бірінші жақта, өткен немесе осы шақта жазылатын эссе түрі – хабарламалық эссе. Әңгімешінің ойын және субъективтіліктің жалпы белгілерін бейнелеу – бұл эссенің басты мақсаты.

Дискриптор:

Белгілі бір жанрда мәтін құрастыра алады;
Құрылымы сақталған;
Сауатты жазады (3 қате есептелмейді)
Бағалау парақшасы арқылы бағаланады.

5 минут

Үйге тапсырма

Екі тапсырманың бірін орындаңдар

Көркем әдебиеттерден көнерген сөздерді теріп жазып, қолданыс аясын түсіндіріңдер.

р/с	Архаизмдер	Историзмдер (тарихи сөздер)	Қолданысқа қайта енген
1
2
3

2) «Мен таныған Абай» тақырыбында хабарлама эссе (сөз саны –

70) жазыңдар. Эссе жазу барысында эвфемизм, табу сөздердің қолданылуына мән бер. Субъективтік (жеке) көзқараспен оқиғаны сипаттау және бірінші жақта, өткен немесе осы шақта жазылатын эссе түрі – хабарламалық эссе. Әңгімешінің ойын және субъективтіліктің жалпы белгілерін бейнелеу – бұл эссенің басты мақсаты.

1 минут

Бағалау

Бағалау парақшасы. ҚБ. Бағалаушы сарапшылар топтарға өз бағаларын береді. Өзара жұптық, топтық, өзіндік бағалау және мұғалімнің критерийлер арқылы бағалауы жүзеге асады.

№	Оқушы ның аты	1-тап.	2-тап.	3-тап.	4-тап	5-тап	6-тап	Жал пы
1
2
3
4
5
6
балл- төмен жауап; 2- балл аздаған қате; 3- толық, дұрыс жауап

5 минут

«Шығу парағын» толтырады.

Бүгін не үйрендің?	Тақырып бойынша қандай сұрақтарың бар?	Келесі сабақта қандай мәселелерге баса назар аудару керек?

1-минут

Рефлексия (2 минут)

Сабақ / оқыту мақсаты қолжетімді болды ма? Оқушылар нені білді?

Сыныпта қандай ахуал қалыптасты?

Уақыт бойынша үлгердім бе?

Сабақ жоспарынан ауытқушылық болды ма? Болса неге?

Қорытынды бағалау.

Сабақтың қандай екі аспектісі жақсы өтті (сабақ беру және оқыту жайлы ойланыңыз)?
Қандай екі жағдай сабақты жақсырақ өткізуге мүмкіндік берер еді (сабақ беру және оқыту жайлы ойланыңыз)?
Жалпы сынып немесе жеке оқушылар жайлы мен не білдім? Келесі сабақтарға дайындалу барысында бұл мәлімет қандай көмегін бере алады?

топ. Көнерген сөздер

Тіл – қоғамдық құбылыс. Қоғамдағы әр түрлі өзгерістер тілдің сөздік құрамына да

әсерін тигізеді. Өндіріс үдерісінде жаңа сөздер пайда болып жатса, кейде кейбір сөздер

қолданыстан шығып қалып жатады. Тілдегі қолданыстан шығып, көнерген сөздер екі

топқа бөлінеді: 1) архаизмдер; 2) историзмдер.

Көне әдет-ғұрыптарға қатысты ескі әдебиеттерде ғана кездесетін, күнделікті

тұрмыста өте сирек қолданылатын көнерген сөздерді архаизмдер дейді. Мысалы,

отарба (пойыз), аэроплан (ұшақ), зікір, підия, сапты аяқ, ауылнай, старшын, т.б.

Егер архаизмдер өздері атайтын заттарымен бірге жоғалып, қолданыстан

шығып қалса, онда оны историзмдер дейді. Мысалы, қорамсақ, шабарман, сауын

айту, атқамінер, күпі, шидем, т.б.

Көнерген сөздердің кейбіреуі тілден мүлдем шығып, қолданудан қалып жатса,

кейбіреуі тілімізге қайта оралып жатуы да мүмкін. Мәселен, бесік құда, жарыс қазан,

сәукеле, шапан, мырза, ханым, сарбаз, қазы, бикеш сияқты сөздер тілімізге қайта оралып,

қолданылып жүр.

2-топ. Эвфемизмдер

Қазақ тілінде сөздің ұғымы дөрекілеу, көңілге тиетіндей болып келген жағдайда басқа сөзбен алмастырыла айтыла береді. Мұндай кезде мағынасы тұрпайы сөздің орнына сол ұғымды жұмсартып, жеңілдетіп сыпайы, жұмсақ сөздер қолданылады. Мұндай сөздер тіл білімінде эвфемизм деп аталады. Эвфемизмдер көп жағдайда

сыпайыгершілік пен әдептілікке негізделеді. Демек, қазіргі кездегі қолданылып жүрген эвфемизмдер халқымыздың бүгінгі таңдағы қалыптасқан этикалық, мәдени нормаларының көріністері деп есептеледі. Эвфемизм – тура айтылатын сөзді сыпайылап айту. Мәселен, өтірік айтпа

деудің орнына қоспай айтыңыз, мылжың деудің орнына сөзуарлау деу де сыпайылап айтудың бір түрі. Адам қайтыс болғанда өлді демей, бақиға аттанды, жүріп кетті, дүние салды деген сөздер қолданылады.

3- топ. Дисфемизм

Дисфемизм – мағынасы жағынан эвфемизмге қарама-қарсы құбылыс. Дисфемизм кеміту, қорлау, жаратпау ұғымын тудырады. Мысалы: боқ мұрын, ынжық неме, т.б.

Дисфемизмдер – әдеби тілдің үлгісіне жатпайды. Бұлар көбінесе көркем шығармада ауызекі тілдің сөйлеу үлгісі ретінде кейіпкерлердің тілінде ұшырасады. Сол арқылы әр жазушы өзінің кейіпкерінің мінез-құлқын, іс-әрекетін, ой-өрісін бейнелеп, нақтылы бейнесін жасайды. Мысалы: бала деудін орнына жүгірмек, сөйлеме деудін орнына былжырама деу.

4-топ. Табу сөздер

Мифтік ескі наным бойынша атын тура айтуға тыйым салынған сөздер тіл білімінде табу деп аталады. Өткен замандарда адам баласы өмірді жете танып-білмеу салдарынан, зат пен оның атауының арасында табиғи байланыс бар деп жаңсақ түсінушілік болған. Адамзат өзі тудырған кейбір сөздерді күнделікті тұрмыста өз| атымен атамай, басқаша атауға мәжбүр болған. Мұндай тыйым салынған сөздер дүние жүзіндегі халықтардың көпшілігінде кездеседі. Бұл әдет түрік халықтарының тарихында кең тараған. Қазақ халқының революцияға дейінгі тұрмысында да бұл сияқты соқыр сенім

бірқыдыру өмір сүріп келгендігі аян.

Қазақ тілінде табудың енді бір түрлері табиғаттың дүлей күшімен, адамды опат қылатын ауру аттары мен каскүнем жыртқыш аң-жәндіктермен тікелей байланысты шыққан. Мәселен, жай түсті десек, «адамға кырсығы тиюі мүмкін» деген наным бойынша, оны жасыл деп атайтын болған. Шешек ауруының атын атасақ, «жұғады», «жабысады» деген сенімге байланысты шешек ауруының атын тура атамай, әулие, қорасан, мейман, қонақ, деп өзгеше атаған. Қасқырды қаскыр деп атасақ, естіп қойып, «малымызға шабады» деп қорқып, оны итқұс, қара құлақ, серек құлақ, ұлыма деп атайтын

еді. Жыланды да жылан десек, «келіп шағады» деп үрейленіп, оның түйме, қамшы, ұзын құрт деп айтқызған. Ұры алған, жоғалған малды ұрланды десек, «мүлдем табылмай кетуі мүмкін» деген сеніммен қолды болды деп айтатын болған.

жүктеу/скачать 0,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4