Шал ақын.(Тілеуке Құлекеұлы) «Ата ананың қадірін», «Бұл дүниенің мысалы» өлеңдері
Жалпы мақсат:
Шал ақынның өмір жолымен еңбектерімен таныстыру.Ақынның өлеңдерінің шығу тарихымен таныстыру.
Сілтеме:
Нұсқаулық, Қазақ әдебиеті 9- сынып оқулығы «Атамұра»2014 ж.
Оқушылар үшін оқу нәтижелері:
Топта, жұпта жұмыс жасай алады, диалог құрастыра алады. Оқушылар бір –бірлеріне дұрыс сұрақ қоя алады.
Сөздік қорлары дамиды. Білімге құштарлықтары артады;
Негізгі идеялар:
Оқушының өз бетімен ізденуін топтық жұмысқа бағыттау. Сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін арттыру.
Сабақта қолданылатын ресурстар:
Нақыл сөздер, суреттер, сызбалар, сергітуге арналған үнтаспа, материал. Тілеуке Құлекеұлының еңбектері
Оқыту әдістері:
Сын тұрғысынан ойлау.
Топтық жұмыс, диалогтік оқыту
Интерактивті оқыту әдісі;
Оқыту үшін бағалау;
1.Жеке жұмыс
2.Топтық жұмыс
3.Жұптық жұмыс
4.Көшбасшылықты анықтайтын тренинг ойыны
Дерек көздері:
қосымша материалдар, оқулық хрестоматиясы, ғаламтор.
Таным дерек
Шал ақынның алғаш рет 1928 жылы «Жаңа әдебиет»журналының №5 санында бір ғана өлеңі, 1958 жылғы 28 қарашада «Қазақ әдебиеті»газетінде белгілі қаламгер Ғ.Малдыбаев жариялаған сегіз өлең мен «Шал ақын кім?»мақаласы жарық көрді.
Сөзмаржан
Құр жан-кеудесінде жаны бар,ешнәрсені бітірмейді.
Жігіт жан- сегіз қырлы, бір сырлы болар.
Ойлау деңг.
Түрткі
(сұрақ, тапсырма, жағдаят)
Мұғалімнің
іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Бағалау
Ұйымдас
тыру кезеңі:
- Сыныпта кім жоқ?
-Кезекші кім?
1.Амандасу. Оқушыларды түгендеу.
2. Жылулық шеңбері
Шеңберге тұрып, жақсы, жағымды сөздерді айту.
Сандар арқылы топқа бөліну.
Білу
- Шал ақынның шын аты –жөні
кім ?
- Тілеуке Құлекеұлы
- Мысалы, «Өлеңге тоқтамайды Шал дегенің»?
«Сиқырлы жәшік» ойыны. Жәшікте үй тапсырмаларын бекіту сұрақтары берілген. Кез-келген оқушы бір сұрақ алып, өзі білмесе, басқа оқушыға бағыттайды. Келесі оқушы алады.
1.Мәтіннен негізгі ұғымдарды тауып, оларды алфавиттік ретпен жазыңдар.
2.Сопы дегеніміз кім ?
3.Сендер үшін жаңалық болған ақпаратты атаңдар?
4. Қожа Ахмет Йасауидің қандай еңбектерін білесіңдер?
Топтың спикері белсенді оқушыларды түртіп отырады.Бағалау парағын толтырады.
Топқа бөліну.
Жұп,тақ сандар топтамасы.
-Жұп сандарды атаңдар?
-Тақ сандарды атаңдар?
Бізге екі топ керек. Сондықтан жұп сандар мен тақ сандар екі топқа бөлінеміз.
Балалар атайды:
Сынып екі топқа бөлінеді.
Түсіну
.
Шал ақын (Тілеуке Құлекеұлы)-Көкшетау өңірінде дүниеге келген халық ақыны.Әкесі Құлеке батыр Тәңірбердіұлы-қазақ қалмақ соғысының атақты батырларының бірі,Абылай ханның қадірлес досы, сенімді батыры, беделді елшісі болып,Орта жүздің ішіндегі ел бастаған, қолбасшы адамы болған.
Анасы-үйсін тайпасынан шыққан атақты Төле бидің қызы.
-Бұл жөнінде не ойлайсыңдар?
-Жеке ойланыңыздар, топта талқылаңдар, топтан бір спикер таңдап, постерді қорғаңдар.
Мұғалім балалар баға қойғаннан кейін, өзі түзетулер жасайды.
Ол бала кезінде тапқыр, зерек,ойға жүйрік,алғыр болған.
-Оның кішкентайынан үлкендерше сөйлеп,төрде отырып төрелік айтқанына қарап, жұрт «Шал»атап кеткен
10 минут уақыт беріледі.
Постер құрады, өз сөздерімен қорғайды.
Балалар бір –бірінің жұмыстарына баға береді.1-5 баллды айтады.
Балалардың жауаптарын тыңдау.
Мұғалімнің қосымша сұрақтарына жауап береді.
1) Жаңа сөздерді дәптерге жазып, бірнеше рет қайталайды.
Бағалау парағын толтырады.
Қолдану
а) Берілген жаман мен жақсы сөзі бойынша екі топ әңгіме құрастырып айтып беру.
Ақынның атын шығарған өлеңдері.
«Шал ақынның қызбен айтысы», «Бәйбіше мен Шал ақынның айтысы», «Шал ақын мен жігіттің айтысы»
Ақын өлеңдерінде қазақтың шаруа жайы да мал баққан елдің тұрмыс-тіршіліктері де молынан жырланатындығын өлең ішінен тауып қағазға түсіру.
Топтық бағалаулар жасау, оны талқылау.
Талдау
Сергіту сәті: А) Тілеуке Құлекеұлы туралы түсіндіру. (слайд арқылы) кітапта
203-206-бетті балалар оқиды.10 мин. уақыт беремін.
Б) «Өзіңді тексер» атты тапсырманы орындау.
-Ал, балалар сергіту сәтін өткіземін, әбден шаршаған боларсыздар.Орнымыздан тұрамыз,
2) Интерактивті тақтада: Берілген Шал ақын шығармаларынан өсиет, нақыл сөздерге мысалдар теріп жазыңдар.
Балалар орындарынан тұрып, «Биле, биле» сергітуін жасайды.
1) Балалар, Тілеуке Құлекеұлы туралы айтады, талдайды, мысал келтіреді. Сұрақтарға жауап береді.
2) Берілген слайдты ашу, балалар Тілеуке Құлекеұлы туралы теріп оқиды.Түсіндіреді.
Белсенді оқушыларды бақылап отыру.
Бағалау парағына жазу.
Синтез /Жинақтау/
а) Бүгінгі сабақта орындаған тапсырмаларды ой елегінен өткізіп, нақты әңгімелерге сай кесте құру, ойларын жинақтап, түйін жасау.
Мәтінмен жұмыс жүргізу. 206-бет, таным дерек бойынша жұмыс жасау
Әр оқушы алған рөлді, эмоциямен орындаулары керек.
Топтардың бірін –бірі бағалауы. Мұғалім өз бағасын жасайды.
Бағалау
«Гүл күлтелері» рефлексия
Әр гүлдің күлтелері таратылады.
Әр топтан бір – бір оқушы тұрып, рефлексияны оқып береді немесе мұғалімге тапсырады.
Рефлексияны қарау, қорытынды жасау.
9-сынып қазақ әдебиетінен қысқа мерзімді жоспар
15-16.01.2015
Қазақ әдебиеті
45 минут
9-сынып
Сабақ тақырыбы:
XIX ғасыр әдебиеті
Жалпы мақсат:
Қазақ әдебиеті үшін тарихи оқиғаларға толы кезең екендігін түсіндіру.Қазақ елінің ұлттық болмысын, ерекшелігін көрсететін, тарихын, салт санасын, дәстүрін таңбалайтын ұлы туындылар туралы айту, балалар бойына патриоттық сезім ұялату.
Сілтеме:
Нұсқаулық, Қазақ әдебиеті оқулығы,
Оқушылар үшін оқу нәтижелері:
АКТ пайдалана біледі. Топпен жұмыс жасай біледі. Өз бетімен жұмыс жасауға машықтанады. Әр түсінікке өз көзқарасын білдіреді. Оқушылар халықтың зар заман кезеңінде өмір сүріп,езгіге түскен қазақ халқының тағдыры мен мұң-зарын жырлаған ақындар шоғырымен танысады, сөйлеу мәдениеті қалыптасып, сөздік қоры дамиды.
Негізгі идеялар:
Оқушыны өз бетімен ізденуге бағыттау. Сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін арттыру.
Сын тұрғысынан ойлау, Топтық жұмыс, диалогтық оқыту
Жеке жұмыс
Топтық жұмыс
Жұптық жұмыс
Дерек көздері:
Ғаламтор, қазақ халқының тағдыры мен мұң-зарын жырлаған ақындар шоғырының жинағы (тренинг)
Даналық ой
Қоғамда болып жатқан өзгерістерге өзіндік көзқараста болған және сол бағытта жырлаған ақындарды «Зар заман ақындары»деп атаған.
(М.Әуезов)
Ойлау деңг.
Мақсат
Түрткі
(сұрақ, тапсырма, жағдаят)
Мұғалімнің
іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Бағалау
Білу
Қазақ әдебиеті үшін тарихи оқиғаларға толы кезең екендігін түсіндіру.Қазақ елінің ұлттық болмысын, ерекшелігін көрсететін, тарихын, салт санасын, дәстүрін таңбалайтын ұлы туындылар туралы айту, балалар бойына патриоттық сезім ұялату.
1.Ойға шабуыл: тренинг, топқа бөліну.
«Сіз кітапсыз» Әр бетке XIX – XX ғасырдағы тарихи оқиғаларды жазып қою.
Қазақ әдебиеті тарихының ең бір мазмұны бай кезеңі қай ғасыр
Әр түрлі түстер арқылы топтасады үш топқа бөліп алу
Тренинг:
1.Оқушылар берілген тапсырмалардың жауаптарын кітаптың беттеріне орналастырады.
Смайликтермен топқа бөліну.
Түсіну
XIX ғасырдың басынан бастап, Ресей өзінің отарлау саясатын қатайтып,жеделдете түседі.
1. Қазақ әдебиетінің даму тарихында XIX ғасырдың екінші жартысында туған демократиялық-ағартушылық әдебиеттің орны қандай.
2. Оқулықтағы тапсырмалар:
«Қарлы кесек ойыны»
1.Бұл әдебиеттің өкілдері Ы.Алтынсарин, А.Құнанбайұлы, Ш.Уәлиханов
2.Мәтін бойынша тақырыбын топқа бөліп оқушыларға бөліп беріп оқыту
Әр оқушы екі топқа барып кітаптағы материалдардан түсінгендерін айтады
Топтың спикері белсенді оқушыларды түртіп отырады.Бағалау парағын толтырады.
Қолдану
Шығармашылық
қабілетін арттыру
а) Айтыс ақындарын атаңдар
б) Езгіге түскен қазақ халқының тағдыры мен мұң –зарын жырлаған ақындар шоғырын ата?.
А)Жанақ,Шөже, Орынбай, Түбек, Бақтыбай.......
Б)Д.Бабатайұлы, Ш.Қанайұлы, М.Мөңкеұлы
А) оқушылар бір-біріне түсіндіре отырып дәптерге Айтыскер ақындардың аттарын жалғастырып жазады.
Б)Суреттерді көре отырып балалар ақындардың аттарын жазады.
Бағалау парағын толтырады.
Талдау
Оқушылардың ойлау қабілетін,белсенділігін,құпия сақтауға бейімділігін мейірімділігін және алға қойған
мақсатын анықтау
1.Сәйкестендіру тесттері
«Қай топ көп біледі»
Тест құрастыру
Қазақ даласында XIX ғасырда Ресей отарлаушылары жүргізген саяси-әлеуметтік өктемдік пен басқару жүйесіндегі реформалардың себебі қандай болды?
Суреттерге тақырып қойып суреттерді жапсырмалап жанына мәтін жазады.
Топтық бағалаулар жасау, оны талқылау.
Бағалау
Ойын жинақтау дағдысын қалыптастыру, ізденімпаздыққа бағыттау.
Не білдім? Не қолымнан келеді? Мен үшін жаңалық... Маған қажеті... стратегиялары жазылған күн, жұлдыз, түн формасын толтырады
Не білдім? Не қолымнан келеді? Мен үшін жаңалық... Маған қажетті... стратегияларымен таныстыра отырып, осы күнгі сабаққа кері байланыс жасаймын
... Маған қажеті... стратегиялары жазылған күн, жұлдыз, түн формасының оң жағына – ақындарды, сол жағына айтыскер ақындарды жазады
Белсенді оқушыларды бақылап отыру.
Бағалау парағына жазу.
Топтардың бірін –бірі бағалауы. Мұғалім өз бағасын жасайды.
Қазақ әдебиетінен қысқа мерзімді жоспар
09-13.01.2015 ж.
Қазақ әдебиеті
45 минут
9- сынып
Сабақ тақырыбы:
Шал ақын.(Тілеуке Құлекеұлы) «Ата ананың қадірін», «Бұл дүниенің мысалы» өлеңдері
Жалпы мақсат:
Шал ақынның өмір жолымен еңбектерімен таныстыру.Ақынның өлеңдерінің шығу тарихымен таныстыру.
Сілтеме:
Нұсқаулық, Қазақ әдебиеті 9- сынып оқулығы «Атамұра»2014 ж.
Оқушылар үшін оқу нәтижелері:
Топта, жұпта жұмыс жасай алады, диалог құрастыра алады. Оқушылар бір –бірлеріне дұрыс сұрақ қоя алады.
Сөздік қорлары дамиды. Білімге құштарлықтары артады;
Негізгі идеялар:
Оқушының өз бетімен ізденуін топтық жұмысқа бағыттау. Сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін арттыру.
Сабақта қолданылатын ресурстар:
Нақыл сөздер, суреттер, сызбалар, сергітуге арналған үнтаспа, материал. Тілеуке Құлекеұлының еңбектері
Оқыту әдістері:
Сын тұрғысынан ойлау.
Топтық жұмыс, диалогтік оқыту
Интерактивті оқыту әдісі;
Оқыту үшін бағалау;
1.Жеке жұмыс
2.Топтық жұмыс
3.Жұптық жұмыс
4.Көшбасшылықты анықтайтын тренинг ойыны
Дерек көздері:
қосымша материалдар, оқулық хрестоматиясы, ғаламтор.
Таным дерек
Шал ақынның алғаш рет 1928 жылы «Жаңа әдебиет»журналының №5 санында бір ғана өлеңі, 1958 жылғы 28 қарашада «Қазақ әдебиеті»газетінде белгілі қаламгер Ғ.Малдыбаев жариялаған сегіз өлең мен «Шал ақын кім?»мақаласы жарық көрді.
Сөзмаржан
Құр жан-кеудесінде жаны бар,ешнәрсені бітірмейді.
Жігіт жан- сегіз қырлы, бір сырлы болар.
Ойлау деңг.
Түрткі
(сұрақ, тапсырма, жағдаят)
Мұғалімнің
іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Бағалау
Ұйымдас
тыру кезеңі:
- Сыныпта кім жоқ?
-Кезекші кім?
1.Амандасу. Оқушыларды түгендеу.
2. Жылулық шеңбері
Шеңберге тұрып, жақсы, жағымды сөздерді айту.
Сандар арқылы топқа бөліну.
Білу
- Шал ақынның шын аты –жөні
кім ?
- Тілеуке Құлекеұлы
- Мысалы, «Өлеңге тоқтамайды Шал дегенің»?
«Сиқырлы жәшік» ойыны. Жәшікте үй тапсырмаларын бекіту сұрақтары берілген. Кез-келген оқушы бір сұрақ алып, өзі білмесе, басқа оқушыға бағыттайды. Келесі оқушы алады.
1.Мәтіннен негізгі ұғымдарды тауып, оларды алфавиттік ретпен жазыңдар.
2.Сопы дегеніміз кім ?
3.Сендер үшін жаңалық болған ақпаратты атаңдар?
4. Қожа Ахмет Йасауидің қандай еңбектерін білесіңдер?
Топтың спикері белсенді оқушыларды түртіп отырады.Бағалау парағын толтырады.
Топқа бөліну.
Жұп,тақ сандар топтамасы.
-Жұп сандарды атаңдар?
-Тақ сандарды атаңдар?
Бізге екі топ керек. Сондықтан жұп сандар мен тақ сандар екі топқа бөлінеміз.
Балалар атайды:
Сынып екі топқа бөлінеді.
Түсіну
.
Шал ақын (Тілеуке Құлекеұлы)-Көкшетау өңірінде дүниеге келген халық ақыны.Әкесі Құлеке батыр Тәңірбердіұлы-қазақ қалмақ соғысының атақты батырларының бірі,Абылай ханның қадірлес досы, сенімді батыры, беделді елшісі болып,Орта жүздің ішіндегі ел бастаған, қолбасшы адамы болған.
Анасы-үйсін тайпасынан шыққан атақты Төле бидің қызы.
-Бұл жөнінде не ойлайсыңдар?
-Жеке ойланыңыздар, топта талқылаңдар, топтан бір спикер таңдап, постерді қорғаңдар.
Мұғалім балалар баға қойғаннан кейін, өзі түзетулер жасайды.
Ол бала кезінде тапқыр, зерек,ойға жүйрік,алғыр болған.
-Оның кішкентайынан үлкендерше сөйлеп,төрде отырып төрелік айтқанына қарап, жұрт «Шал»атап кеткен
10 минут уақыт беріледі.
Постер құрады, өз сөздерімен қорғайды.
Балалар бір –бірінің жұмыстарына баға береді.1-5 баллды айтады.
Балалардың жауаптарын тыңдау.
Мұғалімнің қосымша сұрақтарына жауап береді.
1) Жаңа сөздерді дәптерге жазып, бірнеше рет қайталайды.
Бағалау парағын толтырады.
Қолдану
а) Берілген жаман мен жақсы сөзі бойынша екі топ әңгіме құрастырып айтып беру.
Ақынның атын шығарған өлеңдері.
«Шал ақынның қызбен айтысы», «Бәйбіше мен Шал ақынның айтысы», «Шал ақын мен жігіттің айтысы»
Ақын өлеңдерінде қазақтың шаруа жайы да мал баққан елдің тұрмыс-тіршіліктері де молынан жырланатындығын өлең ішінен тауып қағазға түсіру.
Топтық бағалаулар жасау, оны талқылау.
Талдау
Сергіту сәті: А) Тілеуке Құлекеұлы туралы түсіндіру. (слайд арқылы) кітапта
203-206-бетті балалар оқиды.10 мин. уақыт беремін.
Б) «Өзіңді тексер» атты тапсырманы орындау.
-Ал, балалар сергіту сәтін өткіземін, әбден шаршаған боларсыздар.Орнымыздан тұрамыз,
2) Интерактивті тақтада: Берілген Шал ақын шығармаларынан өсиет, нақыл сөздерге мысалдар теріп жазыңдар.
Балалар орындарынан тұрып, «Биле, биле» сергітуін жасайды.
1) Балалар, Тілеуке Құлекеұлы туралы айтады, талдайды, мысал келтіреді. Сұрақтарға жауап береді.
2) Берілген слайдты ашу, балалар Тілеуке Құлекеұлы туралы теріп оқиды.Түсіндіреді.
Белсенді оқушыларды бақылап отыру.
Бағалау парағына жазу.
Синтез /Жинақтау/
а) Бүгінгі сабақта орындаған тапсырмаларды ой елегінен өткізіп, нақты әңгімелерге сай кесте құру, ойларын жинақтап, түйін жасау.
Мәтінмен жұмыс жүргізу. 206-бет, таным дерек бойынша жұмыс жасау
Әр оқушы алған рөлді, эмоциямен орындаулары керек.
Топтардың бірін –бірі бағалауы. Мұғалім өз бағасын жасайды.
Бағалау
«Гүл күлтелері» рефлексия
Әр гүлдің күлтелері таратылады.
Әр топтан бір – бір оқушы тұрып, рефлексияны оқып береді немесе мұғалімге тапсырады.
