9 (жаратылыстану-математикалық бағыт) оқулық. Н. Нұрахметов, К.Жексембина, Н. Заграничная
Жалпы мақсаттар:
Техника қауіпсіздігі боіынша алғашқы нұсқаулар мен химияның негізгі түсініктері мен заңдарын қайталау
талдау, жүйелеу дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту, есте сақтау қабілеттерін дамыту, сөздік қорын молайту.
Оқулықпен жұмыс істеу кезінде тақырыптағы басты мәселені анықтап, өз бетімен білім алуға үйрену
Күтілетін нәтижесі
Химиялық негігі түсініктер мен заңдар туралы білім қалыптасады. Оқушылар диалог әдісі арқылы сыни тұрғыдан ойлана алады. Критерий арқылы оқушылар бір-бірін бағалайды.
Түйінді идеялар
Химияның негізгі түсініктері мен заңдары. Диалог әдісі арқылы оқушылар сыни тұрғыдан ойлану. Тапсырмаларды орындау арқылы оқушылар бір-бірін критерий арқылы бағалау.
Сабақтың әдісі
Топтық, жеке, жұптық тапсырмалар, диалог әдісі
Сабақтың көрнекілігі
периодтық кесте, злектрондық оқулық
Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.
Оқушыларды топқа бөлу элементер таңбасы арқылы.
Оқушыларға бағалау парақшалары таратылады.
Қызығушылықты ояту
Химиялық диктант
Ауадағы газдардың құрамына оттегінің .......... кіреді.
Су молекуласы оттегінің және сутегінің ........... тұрады.
Жемістің қайнатпа болуы оның құрамындағы қант ........... байланысты.
Оттек суда ерігенде оттегінің .......... судың ......... арасына орналасады.
Қант ........... құрамына оттегі және сутегі .......... басқа да көміртек ........кіреді.
Иод ерітіндісінің иісі ерітіндіден шығып жатқан иод ........... байланысты.
Шіріген жұмыртқаның иісі күкіртсутек .............. байланысты.
Жаңа сабақ
Мағынаны тану. Мәтінмен жұмыс
1 топ. Заттың құрам тұрақтылық заңы.
2 топ. Газ заңдары. Авогадро заңы. Газдың молярлық көлемі.
3 топ. Зат массасының сақталу заңы.
Оқушылар берілген мәтінді өз беттерінше оқып диалог әдісі бойынша талдайды. Постерге түсіріп басқа топтарға түсіндіреді.
байланысқандықтан оның қасиеттері де өзгеше
Тапсырмалар
1-деңгей
Заттың құрамы мен қасиетін сақтайтын ең кіші бөлшек....... деп аталады.
Екі немесе бірнеше заттың бірігіп бір күрделі затқа айналуын ......деп атаймыз.
Құрам тұрақтылық заңын ........ашты.
2-деңгей
1. Валенттілік арқылы формула құрастыр.
V II III II V I IV II II II
P O , Al O , P Cl , N O , Ba O
2. Реакция типтерін анықта:
2Al + 3Cl2 → 2AlCl3
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
3.М.В.Ломоносовтың мойнақпен тәжірибе жасап, ұсынған заңы?
3- деңгей
1.Hg + O2→ HgO
C6H14+ O2→ CO2 + H2O
2. KMnO4 , K2MnO4 қайсысында калийдің массалық үлесі көп?
3. Магний жанғанда 28 грамм магний оксиді түзілді. Реакцияға қатысқан магнийдің массасы және мөлшері канша?
Кейінгі тапсырмалар
Есептер шығару
Бағалау
Формативті бағалау: екі жұлдыз, бір ұсыныс.
Топтағы оқушылар бағалау парақшаларына критерий арқылы бағалайды
Кері байланыс
Бүгінгі сабақта не үйрендім? Оқушы рефлексиясы
Үйге тапсырма
§15-10 есептер
№2 Сабақ
Химия
Сабақ тақырыбы:
Атом құрылыс теориясы тұрғысынан Д.И.Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесі және периодтық заңы.
Сілтеме:
9 (жаратылыстану- математикалық бағыт) оқулық. Н. Нұрахметов, К.Жексембина, Н. Заграничная
Жалпы мақсаттар:
1. Д.И.Менделеев жасаған периодтық жүйесі мен заңы. Химиялық элементтерді жіктеудің нәтижесінде периодтық заңның ашылуы.
2. Оқушыларға металдар мен бейметаллдар ұғымын қалыптастыру. Екідайлы қасиет көрсететін элементтердің топтары туралы түсіндіру.
3 Элементтердің адам өміріндегі маңызын, қолданылу аясын түсіндіре отырып, химия пәніне қызығушылығын арттыру.
Күтілетін нәтиже
Менделеев жасаған периодтық жүйесі мен заңы, химиялық элементтерді жіктеудің нәтижесінде периодтық заңның ашылуы туралы білім қалыптасады. Оқушылар диалог әдісі арқылы сыни тұрғыдан ойлана алады. Критерий арқылы оқушылар бір-бірін бағалайды.
Түйінді идеялар
Периодтық жүйедегі орнына байланысты химиялық элемент және оның қосылыстары жайлы болжам айта білуді қалыптастыру, элемент қасиеттерінің өзгеруіндегі заңдылықтар туралы білімді бекіту. Периодтық жүйедегі барлық элементтер арасында қандай өзара байланыстылық болатындығын көрсету.
Элементтер қасиеттерінің периодты өзгеруі туралы жасалған кесте. Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі.
Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.
Оқушыларды топқа бөлу.
Оқушыларға бағалау парақшалары таратылады.
Үй тапсырмасын сұрау
Оқушыларға мынадай сұрақтар қойылады.
1. Элементтер периодтық жүйеде қандай белгілеріне қарай орналасқан?
2. Периодтық жүйе қалай құрылған?
3. Периодтық жүйеде атом ядросы зарядының артуына байланысты элементтердің қасиеті қалай өзгереді?
4. ІҮ-ші периодтағы нағыз металдар мен нағыз бейметалдарды атаңдар.
5. Периодтық жүйеде неше топ бар?
6. Топтар қалай бөлінеді?
7. Атомның ядро зарядына байланысты топшаларда элементтердің қасиеті қалай өзгереді?
8. І -топтағы ең белсенді металды және VII -топтағы ең белсенді бейметалды атаңдар.
«Ой қозғау »
Жаңа сабақ
Мағынаны тану . Мәтінмен жұмыс.
Сыныпты 3 топқа бөлу.
1.-топ
Элементтің периодты жүйедегі орны.
а) реттік нөмірі;
ә) периоды, қатары;
б) тобы, топшасы;
в) атомдық массасы;
Элементтің атомдық құрылысы.
а) атом ядросының заряды;
ә) атом құрамының формуласы (р,n,е сандары);
б) энергиялық деңгейлер саны және онда электрондардың орналасуы (е);
в) электрондық формуласы (1s2,2s….);
г) кванттық ұяшықтар;
д) сыртқы қабаттағы электрон саны=>металл немесе бейметалл;
2- топ
Элементтің жоғары валенттілік көрсететін қосылыстарының формуласы.
а) оксидтері;
ә) гидроксидтері;
б) ұшқыш сутекті қосылыстары;
Химиялық қасиеті.
а) оксидінің (негіздік, екідайлы, қышқылдық)
ә) гидроксидтері (негіз, екідайлы, қышқыл)
3- топ
Элементті көрші элементпен салыстыру.
а) период бойынша;
ә) топ бойынша; (металды бейметалмен салыстыруға болмайды).
Тапсырмалар
Түсініктер мен заңдылықты атом құрылысы теориясы тұрғысынан түсіндіру
Мысалдар.
1 Элементтің реттік нөмірі және ядро заряды атомдағы электрон санына сәйкес келеді.
2. Период нөмірі берілген элемент атомының энергиялық деңгейінің санына сәйкес, яғни атомдағы энергия қабатының мөлшері сан жағынан элемент орналасқан периодтың нөміріне тең.
3. Элементтердің химиялық қасиетінің периодты өзгеруі электрондардың энергиялық деңгейде периодты орнала- суына байланысты. Элемент атомының ядро зарядының өсуіне байланысты бірдей валентті электрон бар эле- менттер периодты түрде қайталанады.
4.Элементтердің жоғары оксидтерінде валенттіктерінің өсуі сутекті қосылыстарында кемуі (периодта солдан оңға қарай) ішкі энергиялық қабатта электрон санының өсуімен түсіндіріледі.
5. Периодта солдан оңға қарай ядро заряды біртіндеп өседі, ядро мен валенттілік электрондардың ара қашықтығы кемиді. Осыған орай электрондарды беріп жіберу қиындап, металдық қасиет әлсіреп бейметалдық қасиет күшейеді.
6. Элементтің жоғары оксидтегі валенттілігі сыртқы электрон қабатындағы электрон санына, топ нөміріне сәйкес болады. Ал сутекті қосылысында валенттілігі сыртқы электрон қабатын аяқтауа жетіспейтін электрон санымен анықталады.
7. Негізгі топтың элементтерінде атомдық массаның өсуіне қарай (жоғарыдан төмен қарай) валенттілік электрон мен ядроның ара қашықтығы ұлғаяды, сондықтан элементтің электрон беру қабілеті мен металдық қасиеті артады. Негізгі топ элементтерінің сыртқы электрон қабатындағы электрон саны топтың нөміріне сәйкес келеді.
Натрий элементінің реттік нөмірі –11. Атомның ядро заряды –11, оның айналасында теріс зарядты 11 элетрон орналасады.
Кальций элементі ІҮ-ші периодта орналасқан. Оның атомында электрондар 4-ші энергиялық деңгейде орналасқан.
Азоттан фосфорға, одан мышьякқа қарай қасиеттердің периодты қайталануы, осы элементтердің сыртқы энергиялық деңгейінде 5- электроннан орналасуымен, яни сыртқы энергиялық деңгейде электрон санының қайта- лануымен түсіндіріледі.
Кремний элементінен (ішкі қабатта 4- электрон) фосфор элементіне қарай (ішкі қабатта 5-электрон) жоғары оксидтерінде валенттілік 4–тен 5–ке дейін, сутекті қосылыстарында 4-тен 3-ке дейін кемиді.
ІІІ периодта натрийден (Na →СІ) хлорға қарай металдық қасиет азайып бейметалдық қасиет басым болады. Мұндай заңдылық барлық периодта сақталады.
Хлор элементі VII–топта, сыртқы электрон қабатында 7-электрон орналасқан. Осыған орай хлордың жоғары оксидінде валенттілік VII, ал сутекті қосылысында–1.
4–ші топтың негізгі топшасындағы көміртегі элементті бейметалл, ал ең төменгі қорғасын - металл.
Кейінгі тапсырмалар
Оқулықтағы жаттығу жұмыстарын орындау.
Бағалау
Формативті бағалау: екі жұлдыз, бір ұсыныс.
Топтағы оқушылар бағалау парақшаларына критерий арқылы бағалайды
Кері байланыс
Бүгінгі сабақта не үйрендім? Оқушы рефлексиясы стикерге жазу.
