Сабақ типі: Аралас сабақ. Әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу. Көрнекілігі: Суреттер, үлестірмелер

Өсек өтірік мақтаншақ,

Мақсаты:  — Оқушылардың құқықтық білімдерін тереңдету, Заң алдындағы жауапкершілікті арттыру, ұйымшылдық пен тәртіптіліктің  тиімді жолдарын таба білуге баулу, саяси сауаттылыққа баулу;Оқушыларды өз құқықтарын қорғай білуге үйрету;Оқушылар бойында демократиялық көзқарас қалыптастыру;

Кіріспе.

Балалар, бүгін біз сендермен бірге өз құқықтарымыз туралы не білетінімізді байқап көреміз. Ол үшін мына әр топқа мынадай тапсырмалар берейін.

1-топ. Құқық дегенді қалай түсінесіңдер? Толықтай мысалдар келтір.

2-топ. Қандай құқықтарым бар деп ойлайсыңдар? Өз құқықтарыңды қалай пайдаланып жүрсіңдер? Құқықтарыңа шектеу жасалып жатқан кездер болып тұра ма? Мысал келтір.

3-топ.  Бақытты бала қандай болады? Сен өзіңді бақыттымын деп санайсың ба? Неліктен?

4-топ. Өздеріңнің жақсы өмір сүрулерің үшін қандай жағдайлар болуы қажет деп ойлайсыңдар? Мысалдар келтір.

3-топтың жауабынан кейін бала құқықтары туралы мағлұмат беріледі , содан кейін 4-топтың жауабы тыңдалады.

— сіздер бүгін жақсы көңіл-күймен және жаңа білім алуға келсеңіздер;

— кімді адам құқығы, оның ішінде баланың құқықтары ойландырады;

— кім адам құқықтарын және бала құқықтарын сақтап және құрметтей отырып жұмыс істеуге дайын.

Бала құқығы туралы Конвенцияға түсінік беру

БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы Конвенциясы – әрқайсысы белгілі бір құқықты сипаттайтын  54 баптан тұратын бала құқықтары туралы құжат. Конвенция бала ретінде 18 жасқа толмаған тұлғаны санайды, егер ел заңдары бойынша кәмелетке толу жасы осыдан кіші бекітілмесе.

Конвенцияға кіретін құқықтардың бәрі барлық балаға бірдей тарайды. Конвенцияға қол қойғаннан кейін балаларды кемсітуден қорғауға және олардың құқықтарын жүзеге асыруға жәрдемдесу үшін белсенді шаралар қолдану міндетін мемлекет өзіне алады. «Конвенция» сөзі бізге латын тіліннен келген, ол «шарт, келісім» дегенді білдіреді. Бала құқықтары туралы БҰҰ Конвенциясы 1989 жылы 20 қарашада қабылданды және жалпы адам құқықтары декларация негізінде жасалды. Конвенцияны бекіткен елдер оның кепілі болып табылады. Бала құықтары туралы Конвенция – бұл барлық дүниежүзіндегі мемлекеттер кепіл болатын, жалғыз ғана халықаралық келісім. Конвенцияға кепіл болмаған елдер тек қана  АҚШ және Сомали.

«Біліп жүрейік!»

1-маусым – халықаралық балаларды қорғау күні

20-қараша – дүниежүзілік балалар күні

10-желтоқсан – адам құқығы күні

10.12.1948ж – адам құқықтарының жалпыға ортақ Декларациясын БҰҰ қабылдады

1959ж – әлемде бала құқығының халықаралық күнін мерекелеу Декларацияны жариялаудан басталды

1979ж – халықаралық балалар жылы өтті

20.11.1989ж - БҰҰ-да Бала құқықтары туралы Конвенция қабылданды

28.01.1993ж - ҚР-ның тұнғыш Конституциясы қабылданды.

8.06.1994ж – Қазақстан Республикасы Бала құқықтары туралы Конвенцияны бекітті

30.08.1995ж - ҚР-ның Конституциясы бүкілхалықтық референдумда баяндалып, екінші рет қабылданды

№8 слайдта Балалар құқығы туралы Конвенциядан алынған мәліметтер титрлар арқылы көрсетіледі.

Мазмұны

Конвенцияға кіретін құқықтардың бәрі барлық балаға бірдей тарайды. Конвенцияға қол қойғаннан кейін балаларды кемсітуден қорғауға және олардың құқықтарын жүзеге асыруға жәрдемдесу үшін белсенді шаралар қолдану міндетін мемлекет өзіне алады.

Конвенцияға қатысушы мемлекеттер «ересектерді де, балаларды да Конвенцияның ұстанымдары мен ережелері туралы кең ақпарат беруге» міндетті. Конвенцияның ережелерін бақылаудың халықаралық механизмі бар, ол Бала құқықтары жөніндегі Комитет.

Қазіргі уақытта елдердің көпшілігі Бала құқықтары туралы Конвенцияны бекітті (АҚШ пен Сомалиден басқасы). Қазақстан Республикасы осы Конвенцияны 1994 жылдың 8-ші маусымында бекіткен. Конвенцияның 44 бабына сәйкес, оған қол қойған елдер заңдары мен мемлекеттік саясаттарын Конвенцияға сәйкес келтіруге бағытталған шараларды қолдану туралы БҰҰ-на есеп беру тиіс.

Дүниетану . 02.04.16.

Тақырыбы: Денсаулық және оған әсер ететін факторлар (Оқу және демалу режимі, дұрыс тамақтану, шынығу.)

Мақсаты:
—  Оқушылардың денсаулық ұғымының құндылығы туралы түсініктерін кеңейту.
Міндеттері:
—  салауатты өмір салтын сақтаудың адам өміріндегі манызын түсіндіру;
—  денсаулығын күту, іскерліктерін дамыту;
—  денсаулықты күтуге, қадірлеуге

                         Сабақ барысы:

1.Ұйымдастыру бөлімі .

1.Қоршаған орта ластығы.(күн,ауа,су,топырақ , т.б,)

2.Дұрыс тамақтанбау.

3.Денсаулық сақтау шараларының төменгі сатыда болуы

4.Зиянды заттарды қабылдау.

5.Тазалықты сақтамау.

6.Отбасындағы кері жағдайлар.

7.Адамда стресс жағдайларының жиі болуы

1.Дұрыс тамақтану.

2.Қоршаған орта тазалығы.(күн,ауа,су,топырақ, т.б.)

3.Дене шынықтыру.

4.Зиянды заттарды қабылдамау.

5.Жеке бастың тазалығын сақтау.

6.Қоршаған ортаға, қоғамға, адамдарға деген дұрыс көзқараспен қарау.

7.Эмоциялардың оң болуы.Үйдегі дене еңбегінің дұрыстығы

 

Денсаулықтың он құпиясы  (Адам Дж.Джексон).

Денсаулықтың бірінші құпиясы –денсаулықпен сырқаттың негізі біздің ақыл-ойымызда жатыр.

Денсаулықтың екінші құпиясы –біздің тыныс алуымызда болып табылады.

Денсаулықтың үшінші құпиясы –шынығу әрекеттері күш әкеледі.

Денсаулықтың төртінші құпиясы –дұрыс тамақтану күші.

Денсаулықтың бесінші құпиясы –күлкі. Күлкі –бұл мәңгілік емші.

Денсаулықтың алтыншы құпиясы –демалу күші.

Денсаулықтың жетінші құпиясы –тұлғаны түзу ұстай білу күші.

Денсаулықтың сегізінші құпиясы –таза қоршаған ортасыз шынайы денсаулықтың болуы мүмкін емес.

Денсаулықтың тоғызыншы құпиясы –сенім күші.

Денсаулықтың оныншы құпиясы –сүйіспеншілік күші.
Дәйексөз

Біздің бақытымыздың оннан тоғызы денсаулыққа байланысты.

А.Шопенгауер
Қорытындылау:

— Денсаулық –адам баласының ең құнды игілігінің бірі. Денсаулықты сақтау үшін ең бірінші кезекте ойың, ниетің таза болуы керек. Адамның жан тазалығы денсаулығына әсер етеді. Сабыр мен сенім, мейірімділік пен сүйіспеншілік адам денсаулығын жақсартуға ықпал етеді. Денсаулығың жақсы болса, көңіл күй де көтеріңкі болады.

Үйге тапсырма: 

«Менің денсаулығым-менің байлығым» шығарма жазу

Тренинг«Денің сау болсын десең…»

Дүниетану . 13.04.16.

Тақырыбы: Ауыл байлығы. «Суды үнемдеу» 

Білімділік мақсаты: Оқушыларға ауыл байлығын меңгерту, малшаруашылығы, егін, дәнді - дақыл және жеміс көкөністің пайдасын ұғындыру, қасиеттерін жеткізе білу.

Үлестірмелі кеспе қағазбен жұмыс

Сұрақтарға жауап беру.

1. Шаруа қожалығы дегеніміз не?

2. Шаруа қожалығының құрамында кімдер болады?

3. Шаруа қожалығының жұмысын кімдер ұйымдастырады, кім басшы бола алады?

4. Шаруа қожалығының халық шаруашылығына тигізетін қандай пайдасы бар?

5. Қожалық өз шаруашылығын қалай ұйымдастырады?

6. Мемлекет тарапынан қандай көмек көрсетіліп отыр?

Міне, балалар, ауылдағы еңбек бірлестіктермен, жеке кәсіпкерлік жұмыстарымен кімдер жұмыс істейтінін білдік. Дәл қазіргі таңда жеке кәсіпкерлік жұмыстар ауылдық жерде көптеп етек алуда. Біз қазір ауылдағы адамдарының қандай еңбектермен айналысып, қандай жұмыстар жүргізіп жатқанын теледидардан көрейік.

- Теледидардан нені көріп нелерді ұғындық?

Ауыл байлығын қайдан аламыз?

Жер туралы әңгіме айту.

Ауыз суды үнемді пайдалану – бұл бүкіл әлемге ортақ проблема.

Ай сайын су төлейтін түбіртек әкелгенде, түбіртекпен қоса ыстық су және суық су есептеуіш құралдарын орнату жайында жарнамалар қоса келеді. Біздің пәтерде ондай құралдар орнатылмаған. Сондықтан, осы жарнамаға қаншалықты сенуге болатынын анықтау керектігін шештім. Сонымен қатар, менің сыныптастарымның арасында қаншасының пәтерінде су есептеу құралдар орнатылғанын анықтамақшы болдым. Осы мәселені зерттей отырып, суды қалай үнемді пайдалану

Су – тіршілік көзі. Сусыз күніміз жоқ. Су – керемет, сирек кездесетін минерал!

Қазақстан әлемдегі басқа елдерге қарағанда суды көп қолданатынын ескерсек, өмір нәрі ресурстарын ысыраптау тоқтамаса, болашақта су тапшылығына ұшырауымыз әбден мүмкін.

Салыстыру үшін мынадай деректерді көрсете кетейік. Тәулігіне 1 адамның суды тұтынуы Мәскеуде - 700 литр, Ташкентте - 500 литр, Парижде - 450 литр, Лондон мен Копенгагенде - 250 литр. Ал Астананың әрбір тұрғыны тәулігіне 250 литр су шығындайды. «Қарағанды Су» мекемесінің есептеуіш бойынша Қарағандының әр тұрғыны тәулігіне 140 литр суық су жұмсайды.

Президент өз сө­зін­де егер біз ойлау жүйемізді өз­герт­песек, ел да­муының өзіндік ерек­­ше­лік­терінде үлкен қиын­дық­тар­ға кез болатынымызды атап өтті. Әрқа­шанда біз­де мұнай да, газ да бола бермес. Бүгінгі таңда таза ауыз судың проб­лемалары туындап отыр. Егер суды үнемдеуді үй­рен­бесек, со­ңы жақсылыққа алып келмесі анық. Жалпы, біз қандай суды да үнем­деп пайдалануды үйренуіміз керек. Ең бастысы, біз барды үнемдей білетін қоғам болуымыз керек. Әйтпесе, табиғат ресурстары барлығына жетпейді. Табиғат байлығының бітетінін ойлануымыз қажет. Бүгіннен бас­тап үнемдеу шараларына кіріс­кеніміз жөн. Қазір бүкіл елдер ресурстарды үнемдеу үшін өздерінің өндірістерін, автокө­лік­терін, үйлерінің шатырларын қай­тадан құрастырып, жаңартып жатыр. Суды, газды үнемдеу үшін әртүрлі құ­рыл­ғылар ойлап шығарылуда.

Суды тиімді пайдалану үшін ұсыныстар:

Тіс жуғанда және сақал алғанда стақан пайдаланылса, әр жағдайда 5-10 литр су үнемделеді;

Унитазға су ағызғанда 15 литр су жұмсалады;

Ыдысты ағып тұрған судың астында жуса, 100 литрге дейін су жұмсалады;

Автокөлікті шлангінің көмегімен жуса, 200 литр су жұмсалады;

Унитаздан сыздықтап су ағып тұратын болса, онда тәулігіне 40 литр су босқа ағып кетеді;

Ваннада шомылған кезде жұмсалатын су мөлшері душпен жуынғанда жұмсалатын сумен салыстырғанда 3 есе артық  жұмсалады;

Сондықтан суды үнемдеу үшін:

Қажетсіз суды босқа ағызбау керек;

Ыдысты жабық раквинада жуу керек;

Автокөлікті жуған кезде шланг емес, ведро қолдану керек;

Душтың басына ұсақ тесікті су шашқыш орнату керек, сонда 50% су үнемделеді;

Кір жуған кезде кір жуғыш машинаны толық толтыру керек

Егерде отбасы күнделікті қолданатын су көлемінің 20%-ын үнемдесе, онда бір жылда диаметрі 200 метр және тереңдігі 2 метр көл пайда болар еді.

.

Дүниетану . 16.04.16.

Сұрақтарға жауап беру.

1. Шаруа қожалығы дегеніміз не?

2. Шаруа қожалығының құрамында кімдер болады?

3. Шаруа қожалығының жұмысын кімдер ұйымдастырады, кім басшы бола алады?

4. Шаруа қожалығының халық шаруашылығына тигізетін қандай пайдасы бар?

5. Қожалық өз шаруашылығын қалай ұйымдастырады?

6. Мемлекет тарапынан қандай көмек көрсетіліп отыр?

Адамның табиғатқа әсерінен жануарлар мен өсімдіктер қырғынға ұшырауда, соның салдарынан ағзаның көптеген түрлері жойылып кету шегіне жетті. Мәселен, 90-жылдардың ортасына дейін, 40 жыл бойы бөкен Қазақстандағы негізгі кәсіптік жануар болды. 1991-1993 жылдарда 800-900 мың бөкендер бар еді. 1998 жылы - 470 мың, 2001 жылы - 80 мың, ал 2003 жылы бар болғаны 21 мың бөкен қалды. Үкімет каулыларымен бөкендердің барлық түрін аулауға тыйым салынды. Бөкен Қызыл кітапқа енгізілген жоқ, бірақ осал, тіпті қиын-қыстау қауіп төнген түр мәртебесінде тұр. Оның санын қалпына келтіруде едәуір каржы салынып, аң шаруашылығы мен өзге ұйымдардың қарқынды күш жұмсауы қоса тапсырылды. Сөйтіп бөкен саны 30 мыңға жетті. Бірақ 2015 жылы бөкен ауруға ұшырып, 30 мыңнан бөкеннен 10 мың бөкен қалды.

1-категория – жойылып бара жатқан;

2-категория – саны жылдан-жылға күрт азайып бара жатқан;

3-категория – сирек кездесетін;

4- категория – ғылыми тұрғыдан толық зерттелмеген;

5-категория – қалпына келтірілген түрлер деп берілген. “Қазақстанның Қызыл кітабының” үшінші басылымында тіркелген омыртқалы жануарлар түрінің қандай отрядқа, қандай тұқымдасқа жататыны және әрбір жеке түрге қысқаша қазақша, ағылшынша деректер берілген. Сонымен бірге әрбір тіркелген түрдің суреті, Қазақстан аумағында таралуын көрсететін

Кітаптың екінші басылымына омыртқалы жануарлардың 129 түрі мен түр тармақтары тіркелді. Онда

• 
  балықтардың 16,
  
• 
  қосмекенділердің 3,
  
• 
  бауырымен жорғалаушылардың 10,
  
• 
  құстардың 58,
  
• 
  сүтқоректілердің 42 түрі мен түр тармақтары туралы мәліметтер берілген. “Қазақстанның Қызыл кітабының” екінші басылымында алғаш рет омыртқасыз жануарлардың 105 түрі берілді, онда
  
• 
  жәндіктердің 96, шаянтәрізділердің 1,
  
• 
  ұлулардың 6, құрттардың 2 түрі туралы деректер тіркелген. 1996 ж.
  

Дүниетану. 20.04.16.

1.Сәлемдесу.

2.Тексеру.

3.Сұхбат.

Мағынаны тану. Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы (КСРО) – империя

15 одақтас республикалар

Қазақстан тәуелді, орталыққа бағындырылған

1980 жылдардағы демократиялық қайта құрулар

1990 жылы 25-қазанда Қазақ Кеңес Социалистік Республикасының

Мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қабылданды.

Декларация – жұртшылыққа бір шаруа жайлы жария ететін ресми

Мәлімдеме.

1991 жылдың 10 желтоқсанынан Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы

Қазақстан Республикасы немесе Қазақстан деп атала бастады.

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік

Тәуелсіздігі туралы ҚР Конституциялық Заңы қабылданды.

ІҮ. Сергіту сәті.

Ү. Өзің пайымда.

1. Қазақ халқына тәуелсіздік оңай келді ме? Олар не істеді? Кімдер құрбан болды?

2. Кеңес Одағының құрамында болғанда Қазақстан неліктен шет елдермен тікелей байланыста бола алмады?

3. Халықаралық қатынастар қандай елдердің арасында ғана болады деп ойлайсың?

4. Қазақстан халықаралық қатынастар жасау үшін не істеді?

5. Біздің тәуелсіздігімізді нелер білдіреді?

2-кезең: Сұрақ –жауап. «Мен биікке шығамын».

- Балалар,біз қай Республикада тұрамыз?

- Отанымыз қай жер?

- Қазақстан қандай мемлекет?

- Қазақстан рәміздерін атаңдар?

- Қазақстанның бұрынғы ескі елордаларын атап,осы қалаларды картадан

жазып көрсетіңдер. (4-слаидпен жұмыс.)

-Қазақстанның мемлекеттік тілі қай тіл?

-Қазақ тілі қай тілдер тобына жатады?

-Қазақстанда қандай ұлттар тұрады?

- Қазақстанда неше облыс бар? Оларды атаңдар. (6-слаидпен жұмыс)

- Біздің Отанымыздың ,Қазақстанның президенті кім?

Бұл біздің үлкен Отанымыз.Ал енді сендердің шағын Отандарың бар ол

қалай аталады? (Отбасы)

- Сендердің туған жерлерің қай қала?

Дүниетану. 23.04.16.

1. Құқық дегеніміз не?

4 тапсырма

Дүниетану. 04.05.16.

Ойлау, есте сақтау қабілеттерін, сөздік қорын, жүйелі мазмұндау қабілеттерін дамыту. Өз Отанын сүюге, қорғауға, ел бірлігін сақтауға тәрбиелеу.

Қабанбай батыр жайлы түсінігін тексеру. Мазмұнын айт.

• 
  Қабанбай батырға қандай жанама аттар берілген?
  
• 
  Қай ханның тұсында әйгілі болған батыр?
  
• 
  Арқауыл батырдың Қабанбай батырды жекпе-жекке шақыру мақсаты қандай еді?
  
• 
  Қабанбаймен бірге соғысқан қандай батырларды білесіңдер?
  
• 
  Қабанбай жаудан тағы қандай жерлерді азат етуді ойлады?
  

1.Қазақстан Республикасы жайлы өлеңдер оқу. «Республикама қарашы».

2. Биыл ,балалар, тәуелсіз мемлекет болғанымызға 20 жыл толады. Тәуелсіз сөзінің мағынасын түсінеміз бе? (Түсіндіру)

1922жылы құрылған КСРО 1991 жылы өмір сүруін тоқтатты.

Бұрын 1991 жылға дейін Қазақстан Республикасы КСРО деп аталған ірі империяның құрамында еді. 1980 жылдардың жартысынан басталған демократиялық ( «халық билігі»грек тілінен аударғанда) қайта құрулар Кеңес Одағына үлкен өзгерістер әкелді.

Халықтан жасырған тарихи шындықтар ашылды. Адамдар өз ойын ашық айтады.

1990 жылы 25 қазанда «Қазақ Кеңес Социалистік Республикасының егемендігі туралы»Декларация қабылданды.Қазақ жастарының Кеңестік жүйеге қарсылығы алғаш рет Целиноградта (Астана) өткен еді. Неміс автономиясының құрылуына қарсы шықты.Қазақ жерінің тұтастығын сақтап қалды. КСРО-ның отаршылдық, әміршіл—әкімшіл саясатына қарсы қазақ жастарының келесі ірі наразылық қимылдары –1986жылғы желтоқсан қозғалысы.1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялады..Бұл ғасырлар бойы қазақ тарихындағы аңсаған арманның орындалған күні болды. Екі ғасыр Ресей империясының отары болған, жетпіс жыл бойы Кеңес Одағының қысымын көрген Қазақстан үшін бұл күн ұлы мереке.Тәуелсіздік алып, ғасырлар бойы ұмыт бола бастаған тілін, салт-дәстүрін қайта жаңғыртып, тәуелсіздік туын биікке көтерді.

Бұрын Қазақстан шет елдермен тікелей байланыс жасай алмайтын. Тек Одақ атынан ғана түрлі іс—шараларға қатысты.

Оқулық бойынша түсінік беру. Дауыстап тізбектей оқыту.

VІ. Жаңа материалды меңгергенін тексеру кезеңі:

Мемлекеттік рәміздер туралы сұрау. Әрқайсысы жайлы жеке-жеке айтып бер.

• 
  Қ.Р. тәуелсіздігін қашан жариялады?
  
• 
  Тәелсіздік дегенді қалай түсінесің?
  
• 
  Қ.Р. Б.Ұ.Ұ. –ға қашан мүше болды?
  
• 
  Картадан мәтіндегі аталған мемлекеттерді тап.
  

Дүниетану. 11.05.16.