Сабақтар топтамасына Бағдарламаның «Оқу үшін бағалау және оқуды бағалау»

Осы «Сындарлы оқыту теориясы» курсына дейін мен үшін  мұғалімнің оқушы жұмысына баға қоюы анағұрлым орынды болып саналып,бір жақты бағалау, яғни білім нәтижесін  анықтау мақсатында алынатын дүние болса, енді мен оны кең мағынада танып біле түстім. Сондықтан да мен осы модульге өткізілген сабақтар барысында көбірек көңіл бөлгім келді.

Александрдің   «Сыныптағы бағалау тек қана техникалық тәсіл емес. Мұғалімдер жазбаша немесе ауызша түрде баға қою жолымен бағалайды. Олар қолданатын кез келген нысанның артында тек қана объективті немесе жеткілікті дәрежеде объективті емес нормалар мен стандарттар ғана емес, сондай-ақ баланың дамуы, оқуы және уәжі туралы түсінік, сонымен қатар өзін-өзі бағалау, қабілеттілік және күш-жігер сияқты ұғымдарға қатысты құндылықтар жатады» деп  айтылған. (МАН, 52-б). Осы тұрғыда бағалау дегеніміз – одан арғы оқу туралы шешім қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған қызмет екенін ұғындым. Ал, бағалаудың негізгі мақсаттары:

• 
  Оқудағы құндылықтарды анықтау;
  
• 
  Жетістікке жеткендігін көрсететін кері байланыс орнату;
  
• 
  Сыртқы уәж бен ішкі уәжге ықпал жасау;
  
• 
  Болжау және сұрыптау;
  
• 
  Стандарттарды бақылау және орындау;
  
• 
  Оқыту бағдарламасының мазмұнын және оқыту стилін бақылау болып келеді.
  

Мектептегі тәжірибе жинақтау кезеңінде өткізген сабақтарымда курс барысында талқылаған бағалаудың 12 қалыптастырушы стратегиясындағы топтық, жұптық, жеке бағалау түрлерін қолдандым. Атап айтсам, топтық бағалауда «Екі жұлдыз, бір ұсыныс», А бақылау парағы, «Бармақ арқылы» бағалау, «Мадақтау сэндвичі» мен өзін-өзі бағалауда «Бағдаршам», «Смаиликтер арқылы» бағалау сынды бағалаулар оқушылардың қызығушылықтарын арттырып, ілгері талпынуларына ықпал жасады. Аталған бағалау түрлері оқушының атқарған жұмыстарының кемшіліктерін дер кезінде анықтап, кері байланыс орнатуға үлкен септігін тигізді. Нәтижесінде оқушының білім сапасы артып, оқуға деген зейіні мен ынтасы қалыптасты.

Тізбектелген сабақтар топтамасы 4 сыныптың әдебиеттік оқу пәні бойынша халық ауыз әдебиеті тарауындағы «Бес ешкі», «Қорқыт», «Қарабатыр», «Ормандағы оқиға» тақырыптары қамтылған орта мерзімді жоспарлауды ұйымдастырудан басталды. Сыныптағы зерттеу жұмысын бастамас бұрын орта мерзімді жоспарлаудан күтілетін нәтижені айқындай отырып өзімді өзім тексере мадақтау арқылы формативті бағаладым. Екінші сабағым «Қорқыт» тақырыбында оқушы үшін қолжетімді әрі тиянақты болып келетін сабақтың мынадай оқу мақсатына негізделді : Қорқыт ата өмірі туралы білу; ертегі мен аңыздың айырмашылығын түсіну; жер-су аттарын картадан тауып үйрену. Осы арқылы сыныптың барлық оқушылары Қорқыт ата өмірі туралы біледі, оқушылардың көпшілігі ертегі мен аңыздың айырмашылығын түсінеді, ал тек кейбір оқушылар жер-су аттарын картадан тауып үйренеді.

Сынып ішінде жағымды ахуалды қалыптастыру оқушы арасында бір-біріне деген сенімді орнатады. Жаңа тақырыпқажол салу мақсатында алдымен оқушыларды топқа біріктіріп алғанды жөн санадым. Осылайша қима қағаздарды құрастыру арқылы топқа біріктіремін және жаңа тақырыпты ашамын. Ақын, жыршы, қобызшы деген сөздерді сабаққа деген қызығушылықтары арқылы лезде құрастырып белсенділік танытты. Осы сөздер арқылы топтарға біріктірілген оқушыларға «Ой қозғау» әдісінде сұрақ қою техникасын қолдану арқылы сұрақтар мазмұны мен деңгейі күрделендіріп отырды.

Мұғалім мен оқушы арасындағы аталмыш диалог арқылы оқушы да өзінің аңыз атауларын білмейтінін білдіртпес үшін менің өзіме қайта бағыттау сұрағын қойғаны қуантты.

Балаға ұсынылған материалды бейне көрсетілім арқылы ұсынса онда 30 % есте сақтау арқылы визуалды түрде қабылдайды. Сынып оқушыларының таным қабілеттерін ескере Қорқыт туралы бейнежазба көрсетілді. Не түсініп, нені көргенін, не айта алатынын анықтау үшін оқушыларға бейнежазбаға сәйкес жабық сұрақтар қойылды.

• 
  Қорқыт ата кім болған?
  
• 
  Қорқыт ата қандай аспап жасады?
  

Топтағы оқушы рөлін бекітіп,уақытпен санаса жұмыс жасау негізінде топтық жұмыс басталмас бұрын «А бақылау » парақшасына уақыт бөлдім. «Таймкипер», «Хатшы», «Төраға», «Баяндамашы», «Топ басшысы» деген рөлдерді бөлісе жұмыс жасаған топ мүшелерінің ұсыныстары мен идеялары парақшаға түсіріліп отырды. Парақшада топ мүшелерінің өз міндеттерін дұрыс атқарып, белсенділік танытулары топ басшыларының бақылауымен жазылған. Оқылған парақшаны тыңдай отырып, бұл бағалау арқылы ұққаным, әрбір оқушы өзінің топта қалай жұмыс жасағанын аңғарады, рөлдік міндетіне бейімделеді және кез келген оқушы назардан тыс қалмайды.

А бақылау парағы

«Бағдаршам» арқылы формативті бағалауы

Сабақтың қорытынды бөлімінде пайдаланылған «Қос құты» әдісінде оқушылар аңыз бен ертегінің айырмашылығы мен ұқсастығын ажырата отырып, өз білімдеріне «Бармақ арқылы»формативті бағалау жүргізді. Сынып оқушыларының 90 пайызы бармақтарын жоғары көтерді.

Ыбырай Алтынсариннің «Қарабатыр» ертегісі бойынша өткізілген келесі сабағымның топтық жұмысына «Фишбоун» әдісін пайдалана отырып, 3 топқа тапсырма берілді. 3 топта Қарабатырдың елге қайтудағы кедергілері мен одан шығудың жолдарын балық қаңқасына топтаса отырып өз ойларын керемет орналастыра білген. Оқушылардың пікірлеріне тоқталсақ,

-Қарабатырдың аш болуы;

-Құстардан көмек ала алмауы

-Жаудың ортасында қалуы;

деп бере білсе, одан шығудың жолдарын

-Қой бағып жүріп, сүтімен қоректену;

- жаудан тығылып барып, қашу;

- құстармен дос бола білгенде:

деп көрсете білген және соңында «Туған жердің түтіні оттан да ыстық»деп түйінді ой білдіре берген. Бұл топтық жұмысты сырттай бақылау барысында ұққаным,топтық жұмыс жеке тапсырмаларды емес, анағұрлым күрделі тапсырмаларды шешуді көздейді. Сабақ кезеңдерінде «Фишбоун» әдісін алғаш қолдансамда оқушылар жұмыс жасауда өз ептіліктерін, сыни ойлау дағдыларыныңбар екенін бере білген. «Фишбоун» әдісін қолданудағы мақсатым, сын тұрғысынан ойлау модулімен ықпалдаса отырып, соның ішінде оқушының талдау дағдысына бағытталып отырды, талдау, жинақтау болған жерде оқушылар арасында диалог жүреді. Демек, сол күнгі сабақтан оқушы 50% меңгеріп кетеді.