Сабақтарынан арналған әдістемелік өңдеу Мамандығы: 0302000 «Медбикелік іс» Курсы: ІІ семестрі: IV
Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы
жүктеу/скачать 6,02 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сағат саны
- Оқыту
- Материалды-техникалық жабдықталуы
- Сабақтың мақсаты мен міндеті
- Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы
- 12. Сабақтың тақырыбы
- Сабақ түрі
- Жаңа тақырыпты бекіту 14 мин (10%) Сабақты қорытындылау 3 мин (2%) Үйге тапсырма беру 3 мин (2%)
- 13. Сабақтың тақырыбы
| Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы 47 мин (35%)
Аурулар түрін альбом бетіне түсіру Жаңа тақырыпты бекіту 14 мин (10%) Сабақты қорытындылау 3 мин (2%) Үйге тапсырма беру 3 мин (2%) Адамның популяциялық генетика негіздері. 11. Сабақтың тақырыбы: Адамның популяциялық генетика негіздері. Сағат саны: 135 минут (100%) Сабақ түрі: Аралас сабақ. Сабақтың мақсаты: Студенттерге адамның популяциялық генетика негіздерін, популяцияның кездесу жиілігін, Харди-Вайнберг заңдарын оқыту Оқыту: Адамдарда кездесетін хромосомалық аурулардың түрлерін, оларды болдырмау, алдын-алу шараларымен таныстыру. тәрбиелік: білімділікке, тазалыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу. дамыту: жаңа қосымша иновациялық ақпараттармен хабардар етіп түрлі оқу әдістерін қолдану. Оқыту әдісі: Жаңа инновациялық әдістер арқылы тақырыппен таныстыру (презентация), мультимедиялық құрылғы бейнемагнитофон, CD, DVD дискілер,тест тапсырмаларына жауап беру, баяндау, сұрақ-жауап, ситуациялық есептер, бақылау жұмысы, тест тапсырмалары, үлестірмелі кеспелер Материалды-техникалық жабдықталуы: Плакаттар жинағы, тесттік жұмыстар. а) техникалық құралдар: микроскоп, мультимедиялық құрылғы бейнемагнитофон, CD, DVD дискілер. ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: өзіндік жұмысқа арналған кеспелер, тест тапсырмалары, жағдайлық есептер, нұсқау карталары, кестелер, сөзжұмбақтар, плакат жинағы. б) оқыту орны: 413,427б, 428 бөлме. Әдебиеттер: Негізгі оқулықтар: 1.Мушкамбаров Н.Н. Кузнецов С.Н. Молекулярная биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов, Москва: Наука, 2003, 2. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. Руководство для вра чей. 3. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.,Медицина, 2003. 4. Генетика учеб ник для ВУЗов / под. ред. академика РАМН В.И.Иванова.- М., ИКЦ«Адемкнига» 5. Медицинская биология и генетика / Под.редакцией Куандыкова Е.У., Алматы, Мироедова Э.П. Биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов. – Астана, 2006, 2007
Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Хромосомалық аурулардың клиникалық сипаттары Хромосомалық аурулардың алдын алу Хромосомалық ауруларды емдеу жолдары Сабақтың мақсаты мен міндеті: Сабақты өткен сабақпен,күнделікті өмірмен байланыстырып көптеген ойындар арқылы өткізу. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру 20 мин (15%) Оқушылардың білімін жан-жақты тексеру Сұрақтарды дұрыс және мазмаұнды құрастыруға мән беру. Жаңа сабақ түсіндіру 41 мин (30%) Тақырыпты жоспармен таныстыру Түсіндірілетін материалдың негізділігі мен жеткізілуінің ғылымилығы. Жаңа сабақты сапалы игеру үшін түрлі оқу әдістерін қолдану. Популяциялық генетика- популяциялардың генетикалық көптүрлігін және осы көптүрліліктің ұрпақтар жалғасында, ареалдың әртүрлі бөліктерінде өзгерулерінің заңдылықтарын зерттейтін генетика саласы болып табылады. Популяциялық генетиканың мақсаты – популяциялардың генетикалық құрамын және оның өзгеруіне алып келетін факторлар әрекеттерін сипаттау болып саналады. Табиғи жағдайларда бір түрдің даралары өздерінің ареалдарында біркелкі таралмай үлкенді кішілі топтарға топтасқан күйінде болады, яғни бір жерлерде жиі кездесіп, топтасып орналасса, екінші бір жерлерде аз кездеседі, тіпті кездеспеуі де мүмкін. Түр дараларының үлкенді-кішілі топтарын популяциялар деп атайды. Н.В.Тимофеев-Ресовскийдің анықтамасы бойынша популяциялар 1) бір жерді ұзақ уақыт мекендейтін, 2) бір-бірімен еркін будандасатын, 3) бір-бірінен оқшауланбаған биологиялық түр дараларының жиынтығы болып табылады. Г.Харди-В.Вайнберг заңы 1908 ж. ағылшын математигі Г.Харди және неміс дәрігері В.Вайнберг панмикстік популяциялардағы гентикалық үдерістерді сипаттаған. Оны Харди-Вайнберг заңы деп атайды. Харди-Вайнберг заңы төмендегі шарттар орындалған жағдайларда байқалады: даралардың бір-бірімен еркін будандасуы қажет (панмиксия); популяцияда сұрыптау болмауы, яғни сұрыптаудың салдарынан гендер жойылып кетпеуі қажет; миграция салдарынан жаңа гендер келіп енбеуі қажет;гомозиготалы және гетерозиготалы даралар бірдей мөлшерде көбеюі қажет;популяция көлемі шексіз ірі, яғни даралар саны өте көп, болуы қажет. Харди-Вайнберг заңының 3 қағидасы белгілі: Харди-Вайнберг заңы – популяциялардың генетикалық құрамының қарапайым математикалық моделі және ол тәжірибелі (эксперименттік) популяцияларда байқалады. Ал, табиғи популяцияларда ұрпақтар қатарында аллельдер мен генотиптер жиілігін үнемі өзгертіп отыратын факторлар әрекет етеді. Оларға – панмиксияның (даралардың кездейсоқ ұрықтануы) болмауы; популяция дараларының санының азаюы, мутациялар, миграциялар және табиғи сұрыптаулар жатады. Популяцияларда панмиксияның шектелуі даралардың некелесу ықтималдығының туыстық қатынастарға не сыртқы ұқсастығына байланысты болуына алып келуі мүмкін. Туысқандар арасындағы некелесуді инбридинг деп атайды. егер популяцияда туыстық некелесу кездейсоқ некелесулерге қарағанда жиі болатын болса, мұндай популяцияны инбредтік популяция, ал туыстар арасындағы некелесу кездейсоқ некелесуден аз, (сирек) болатын болса – аутбрединг деп атайды. Инбридингтің сандық өлшемі болады, оны инбридинг коэффициенті (Ғ) деп атайды. Кейбір шағын популяциялардың ұрпақтар қатарларында аллельдер жиілігінің кездейсоқ өзгерулерін гендер дрейфі не генетикалық дрейф не генетикалық-автоматтық үдерістер деп атайды. Бұл құбылысты ХХ ғ. 30 жылдары Н.П.Дубинин, Д.Д.Ромашов және С.Райт ашқан. Егер популяциялардың бірнеше дараларында бір геннің сирек кездесетін аллелі болатын болса және олар әр түрлі себептермен (өлім-жітім, бедеулік т.б.) осы аллелді ұрпақтарына бере алмайтын болса, онда ол аллель популяция генофондынан біржолата жойылады, ал екінші аллель жиілігі 1-ге (100%) дейін өседі. Табиғи популяциялар, әсіресе адам популяциялары, еш уақытта да абсолютті оқашаланбайды. Популяциялар арасында үнемі миграциялық (көші-қон) үдерістері орын алып отырады. Бұл, популяциялардың гентикалық өзгергіштігін күшейтеді және гендер жиілігінің өзгеруіне алып келеді. Осылайша, миграция (көші-қон) өз эффекттері бойынша гендер дрейфіне қарама қарсы әсер етеді.
Харди – Вайнберг схемасын альбом бетіне түсіру Жаңа тақырыпты бекіту 14 мин (10%) Сабақты қорытындылау 3 мин (2%) Үйге тапсырма беру 3 мин (2%) Онтогенез.Дамудың генетикалық негіздері. Проэмбриональді дамудың жалпы заңдылықтары. Гаметогенез. Ұрықтанудың биологиялық мәні. 12. Сабақтың тақырыбы: Онтогенез. Дамудың генетикалық негіздері. Проэмбриональді дамудың жалпы заңдылықтары.Гаметогенез. Ұрықтанудың биологиялық мәні. Сағат саны: 135 минут (100%) Сабақ түрі: Аралас сабақ. Сабақтың мақсаты: Оқыту: Студенттерге онтогенез, дамудың генетикалық негіздерін, проэмбриональді дамудың жалпы заңдылықтарын, гаметогенез, ұрықтанудың биологиялық мәнін оқыту. тәрбиелік: білімділікке, тазалыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу. дамыту: жаңа қосымша иновациялық ақпараттармен хабардар етіп түрлі оқу әдістерін қолдану. Оқыту әдісі: Жаңа инновациялық әдістер арқылы тақырыппен таныстыру (презентация), мультимедиялық құрылғы бейнемагнитофон, CD, DVD дискілер,тест тапсырмаларына жауап беру, баяндау, сұрақ-жауап, ситуациялық есептер, бақылау жұмысы, тест тапсырмалары, үлестірмелі кеспелер Материалды-техникалық жабдықталуы: Плакаттар жинағы, тесттік жұмыстар. а) техникалық құралдар: микроскоп, мультимедиялық құрылғы бейнемагнитофон, CD, DVD дискілер. ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: өзіндік жұмысқа арналған кеспелер, тест тапсырмалары, жағдайлық есептер, нұсқау карталары, кестелер, сөзжұмбақтар, плакат жинағы. б) оқыту орны: 413,427б, 428 бөлме. Әдебиеттер: Негізгі оқулықтар: 1.Мушкамбаров Н.Н. Кузнецов С.Н. Молекулярная биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов, Москва: Наука, 2003, 2. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. Руководство для вра чей. 3. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.,Медицина, 2003. 4. Генетика учеб ник для ВУЗов / под. ред. академика РАМН В.И.Иванова.- М., ИКЦ«Адемкнига» 5. Медицинская биология и генетика / Под.редакцией Куандыкова Е.У., Алматы, Мироедова Э.П. Биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов. – Астана, 2006, 2007 Ұйымдастыру кезеңі: 7 мин (15%) Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Тұқым қуалайтын аурулардың түрлері Тұқым қуалайтын ауруларды емдеу Тұқым қуалайтын ауруларды алдын алу Сабақтың мақсаты мен міндеті: Сабақты өткен сабақпен,күнделікті өмірмен байланыстырып көптеген ойындар арқылы өткізу. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру 20 мин (15%) Оқушылардың білімін жан-жақты тексеру Сұрақтарды дұрыс және мазмаұнды құрастыруға мән беру. Жаңа сабақ түсіндіру 41 мин (30%) Тақырыпты жоспармен таныстыру Түсіндірілетін материалдың негізділігі мен жеткізілуінің ғылымилығы. Жаңа сабақты сапалы игеру үшін түрлі оқу әдістерін қолдану. Кез келген тірі ағза өсіп дамиды. Ағзалардың өсуі дегеніміз оларда байқалатын сандық өзгерістер, яғни олардың денесінің не жекелеген мүшелерінің мөлшерінің, салмағының өсуі. Ал, даму дегеніміз ағза денесінде не оның мүшелерінде байқалатын кері кай-тпайтын сапалық өзгерістер болып табылады. Ағзалардың өсуі мен дамуы бір-бірімен тығыз байланысқан, бірінсіз бірі болмайтын күрделі физиологиялық кұбылыстар болып саналады. Олардың екеуі де генстикалық, гуморальдықжәне жүйкелік тетіктер (механизмдер) арқылы реттелініп отырады.Даму құбылысын, әдетте, екі түрлі мағынада түсінеді: 1) ағзалардың жеке дамуы —онтогенез; 2) ағза топтарының, яғни систематикалық топтардың немесе ағзаның мүшелері мен мүшелер жүйесінің тарихи дамуы —филогенез. Онтогенез түрлері. Онтогенез — (грекше онтоз — тіршілік, генизис— даму) тірі даралардың жеке дамуы, яғни зиготадан бастап ағза дүние салганға (өлгенге) дейінгі уақыттар аралығында байкалатын күрдслі өзгерістер жиынтығы болып табылады. Онтогенез терминін алғаш рет 1866 жылы Э. Геккель енгізген болатын. Әртүрлі ағзалардыңонтогенезітүрлішежолдарменжүреді. Осыған орай, онын екі түрін ажыратады: 1. тура даму; 2. тура емес (түрленіп) даму. Тура даму дегеніміз жұмыртқадан не ұрық қабығынан барлық мүшелері қалыптасқан, ересек өкілдеріне өте ұқсас, тек олардан дене пропорциялары арқылы ғана ерекшеленетін және өз бетінше дербес тіршілік ете алатын ұрпақтардың дүниеге келуін айтамыз.Даралардың тура дамуы ана денесінен тыс жағдайларда (мысалы, жұмыртқаларда — кұстар, жорғалаушылар) не тікелей ана ағзасында (мысалы, жатырда сүтқоректілер) жүруі мүмкін. Тура емес немесетурленіп даму (метаморфоз) деп жүмырткадан ересек формаларына мүлдем ұқсамайтын аралық формалардың (дернәсілдер, қуыршақ т.с.с.) пайда болуы арқылы дамуды айтамыз. Оның екі түрі белгілі: 1) толықтүрленіп даму — жұмыртқадан бір немесе бірнеше формалы дернәсілдер, содан кейін қуыршақ, ересек дара — имаго дамып жетіледі (бунақденелілерде); 2) шала түрленіп даму - бүл жағдайда жүмыртқадан- дернәсіл, ал одан ересек дара дамып жетіледі (бунакденелілер). Жоғарыда сипатталған онтогенез түрлері ұрықгану нәтижесінде жүзеге асады. Кейде даралардың дамуы ұрықтанбайақжұмыртқа жасушасының ядросының, не сперматозоид ядросының бөлінуі нәтижесінде жүзеге асуы мүмкін (жалпаққұрттар, бунақденелілер). Дамудың бұндай жолын, яғни даралардың ұрықтанбай дамуын-партеногенез деп атайды. Партеногенез жыныстық көбеюдің ерекше түрі болып табылады. Бұндай жолмен көбейетін даралар ұрпақтары гаплоидты (п), даражынысты болып келеді. Партеногенездің екі түрі белгілі: 1) ганогенез — жұмыртқа жасушасына сперматозоидтар еніп бірақ қосылмай оның әрі қарай дамуына түрткі болады; 2) андрогенез — жұмыртқа жасушасына енген сперматозоид ядросы жұмыртқа жасушасының өліп жойылған ядросын алмастырып жаңа ағзаның дамуын қамтамасыз етеді. Онтогенездің мәнін толық анықтайтын түпкілікті теория әлі күнге дейін жоқ. Бірақ XIXғасырдың басынан бастап оның мәнін анықтау мақсатында бірнеше гипотезалар (болжамдар) айтылуда. Олардың негізгілері — преформизм және эпигенез гипотезалары. Преформизм гипотезасы бойынша болашақ ағза жыныс жасушаларында барлықмүшелері толықкалыптаскан, бірақөте кішкентай күйде күнібұрын анықталтан. Сол кішкентай ағза ішінде олардың болашақ ұрпақтары да айқындалған, яғни болашақағзаларжыныс жасушалары қосылмай тұрып қалыптасқан. Ал, онтогенез (жеке даму) дегеніміз сол кішкентай, күнібүрын қалыптасқан ағза мүшелерінің, денесінің жәй өсуі ғана болып табылады, яғни онтогенез барысында ешқандай жаңа қөрылымдар - ұлпалар, мүшелер түзілмейді деп уағыздаған. Мүндай болжамды еңалғаш ежелгі грек дәрігері Гиппократ айтқан болатын. Преформизмді қолдаушы оқымыстылардың өздері дайын кішкентай ағза қандай жыныс жасушаларда кездеседі (жүмыртқа жасушасында ма, әлде сперматозоидтарда ма) деген сұраққа байланысты екі топқа бөлінген: бірі қалыптасқан кіпкіштай ағза жүмыртқа жасушасында болады деп уағыздаса - овиеттер;екіншісі — сперматозоидтарда кездеседі деп болжамдағаін - анималкулисттер. Қазіргі деректер бойынша жыныс жасушаларында барлық мүшелері қалыптасқан кішкентай ағза болады деп айту қате, дегенмен, соңғы кездерге дейін преформизм идеясын жаңғыртуға тырысушылар оқтын-оқтын табылып жатты, оларды неопреформисттер деп атайды. Ерте замандардың өзінде-ақ преформизм гипотезасына қарама-қарсы пікірлер айтылған. Бүл пікірлерді эпигенез гипотезасы деп атайды. Эпигенез гипотезасы бойынша жыныс жасушаларында (жұмыртқа жасушасы, сперматозоид) ешқандай дайын, күні бұрын айқындалған кішкентай ағза болмайды, тіпті жыныс жасушаларында ешқандай күрделі күрылымдар да кездеспейді. Олар құрылыссыз, гомогенді — біркелкі массадан тұрады, ал болашақ ағза ұрықтанғаннан кейін күрделі жаңа құрылу құбылыстарының нәтижесінде дамып жетіледі деп айтқан. Яғни жыныс жасушаларының ағза онтогенезі үшін ешкандай рөлі болмайды деп уағыздаған. Эпигенез идеяларының өріс алып дамуы орыс ғалымы К. Вольфтың еңбегімен тығыз байланысты. XVIIXVIІІғасырларда осы екі гипотеза жақтастары арасында ұзаққа созылған ымырасыз пікірталас жүріп келген. Бірақ XIXғасырдыц бас жагында К. Бэр өз тәжірибелері негізінде жоғарыда келтірілген гипотезалардың ешқандай шындыққа жанаспайтынын дәлелдеп көрсеткен. К. Бэрдің айтуынша жыныс жасушаларында дайын күні бұрын айқындалған кішкентай ағза болады деп айту әбестік, сол сияқты жыныс жасушалары болашақ ағзаның дамуына ешкандай ұлес қоспайды дұрыс емес. Онтогенез өте күрделі құбылыс, оның әрбір кезсңдері мен сатыларында күрделі өзгерістер, жаңа құрылымдар пайда болып отырады. оның келесі кезеңі мен сатысының қалыпты жүруі одап дейінгі кезеңдер мен сатыларда болып өткен құбылыстар жиынтығына тығыз байланысты болады. Сондықтан да онтогенезді - преформацияланған эпигенез деп қарастыруымыз керек. К. Бэрдің осы болжамы қазіргі кеде де көптеген оқымыстылар тарапынан қолдау табуда Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы 47 мин (35%) Онтогенез кезеңдерін (ұрық пайда болғанға дейінгі кезең, антенатальдық және постнатальдық кезең) альбомға түсіру Жаңа тақырыпты бекіту 14 мин (10%) Сабақты қорытындылау 3 мин (2%) Үйге тапсырма беру 3 мин (2%) Онтогенез. Эмбриональді дамудың жалпы заңдылықтары. Дамудың генетикалық және жасушалық негіздері. Гисто-органогенез 13. Сабақтың тақырыбы: Онтогенез. Эмбриональді дамудың жалпы заңдылықтары. Дамудың генетикалық және жасушалық негіздері. Гисто-органогенез Сағат саны: 135 минут (100%) Сабақ түрі: Аралас сабақ. Сабақтың мақсаты: Оқыту: Студенттерге онтогенез механизмін, эмбриональді дамудың жалпы заңдылықтарын, дамудың генетикалық және жасушалық негіздерін, гисто-органогенез құбылысын оқыту тәрбиелік: білімділікке, тазалыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу. дамыту: жаңа қосымша иновациялық ақпараттармен хабардар етіп түрлі оқу әдістерін қолдану. Оқыту әдісі: Жаңа инновациялық әдістер арқылы тақырыппен таныстыру (презентация), мультимедиялық құрылғы бейнемагнитофон, CD, DVD дискілер,тест тапсырмаларына жауап беру, баяндау, сұрақ-жауап, ситуациялық есептер, бақылау жұмысы, тест тапсырмалары, үлестірмелі кеспелер Материалды-техникалық жабдықталуы: Плакаттар жинағы, тесттік жұмыстар. а) техникалық құралдар: микроскоп, мультимедиялық құрылғы бейнемагнитофон, CD, DVD дискілер. ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: өзіндік жұмысқа арналған кеспелер, тест тапсырмалары, жағдайлық есептер, нұсқау карталары, кестелер, сөзжұмбақтар, плакат жинағы. б) оқыту орны: 413,427б, 428 бөлме. Әдебиеттер: Негізгі оқулықтар: 1.Мушкамбаров Н.Н. Кузнецов С.Н. Молекулярная биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов, Москва: Наука, 2003, 2. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. Руководство для вра чей. 3. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.,Медицина, 2003. 4. Генетика учеб ник для ВУЗов / под. ред. академика РАМН В.И.Иванова.- М., ИКЦ«Адемкнига» 5. Медицинская биология и генетика / Под.редакцией Куандыкова Е.У., Алматы, Мироедова Э.П. Биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов. – Астана, 2006, 2007 Ұйымдастыру кезеңі: 7 мин (15%) Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Медициналық протозоология Медициналық гельминтология Медициналық арахноэнтомология Паразиттік аурулармен күрес Нағыз паразиттер Жалған паразиттер Уақытша паразиттер Тұрақты паразиттер Экто және эндопаразиттер Қожайын және паразит Сабақтың мақсаты мен міндеті: Сабақты өткен сабақпен,күнделікті өмірмен байланыстырып көптеген ойындар арқылы өткізу. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру 20 мин (15%) Оқушылардың білімін жан-жақты тексеру Сұрақтарды дұрыс және мазмаұнды құрастыруға мән беру. Жаңа сабақ түсіндіру 41 мин (30%) Тақырыпты жоспармен таныстыру Түсіндірілетін материалдың негізділігі мен жеткізілуінің ғылымилығы. Жаңа сабақты сапалы игеру үшін түрлі оқу әдістерін қолдану. Жоғарыда сипатталған онтогенез түрлері ұрықгану нәтижесінде жүзеге асады. Кейде даралардың дамуы ұрықтанбайақжұмыртқа жасушасының ядросының, не сперматозоид ядросының бөлінуі нәтижесінде жүзеге асуы мүмкін (жалпаққұрттар, бунақденелілер). Дамудың бұндай жолын, яғни даралардың ұрықтанбай дамуын-партеногенез деп атайды. Партеногенез жыныстық көбеюдің ерекше түрі болып табылады. Бұндай жолмен көбейетін даралар ұрпақтары гаплоидты (п), даражынысты болып келеді. Партеногенездің екі түрі белгілі: 1) ганогенез — жұмыртқа жасушасына сперматозоидтар еніп бірақ қосылмай оның әрі қарай дамуына түрткі болады; 2) андрогенез — жұмыртқа жасушасына енген сперматозоид ядросы жұмыртқа жасушасының өліп жойылған ядросын алмастырып жаңа ағзаның дамуын қамтамасыз етеді. Онтогенездің мәнін толық анықтайтын түпкілікті теория әлі күнге дейін жоқ. Бірақ XIX ғасырдың басынан бастап оның мәнін анықтау мақсатында бірнеше гипотезалар (болжамдар) айтылуда. Олардың негізгілері — преформизм және эпигенез гипотезалары. Преформизм гипотезасы бойынша болашақ ағза жыныс жасушаларында барлықмүшелері толықкалыптаскан, бірақөте кішкентай күйде күнібұрын анықталтан. Сол кішкентай ағза ішінде олардың болашақ ұрпақтары да айқындалған, яғни болашақағзаларжыныс жасушалары қосылмай тұрып қалыптасқан. Ал, онтогенез (жеке даму) дегеніміз сол кішкентай, күнібүрын қалыптасқан ағза мүшелерінің, денесінің жәй өсуі ғана болып табылады, яғни онтогенез барысында ешқандай жаңа қөрылымдар - ұлпалар, мүшелер түзілмейді деп уағыздаған. Мүндай болжамды еңалғаш ежелгі грек дәрігері Гиппократ айтқан болатын. Преформизмді қолдаушы оқымыстылардың өздері дайын кішкентай ағза қандай жыныс жасушаларда кездеседі (жүмыртқа жасушасында ма, әлде сперматозоидтарда ма) деген сұраққа байланысты екі топқа бөлінген: бірі қалыптасқан кіпкіштай ағза жүмыртқа жасушасында болады деп уағыздаса - овиеттер;екіншісі — сперматозоидтарда кездеседі деп болжамдағаін - анималкулисттер.  жүктеу/скачать 6,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|