Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі

Шарадағы қымызды, шұбатты сапыру және аяққа құю үшін ожау керек. Ожауды ұзын сапты етіп ағаштан шауып жасайды. Кей өңірлерде сабын қысқа, тіке етіп жасайтын үлгілері де бар. Оның сабын көркемдеп әшекейлейді. Ожау мен шара бірге жасалады және бірге қолданылады.

Ағаштан көркемдеп ойылған мұндай ожауды ожау деп атайды. Ондай ожаудың кішірек екі басы болады.

Ермексаздан «үкікөз» ожау жасау үшін бізге өте жұмсақ жез қажет.

1. Алдымен жұмсақ жезден ожаудың пішімін келтіріп ал.

2. Дөңгелек ермексаздың ішін қуыстау арқылы ожаудың басын дайындап, оны жез темірге жапсырмалаймыз. Сопақша пішінде иленген ермексазды тұтқасына жапсыр.

3. Ожаудың сыртын тегістеп шық.

4. Ожаудың жиегіне жасыл түсті ермексаздан ширатылған кесіндіні жапсыр.

5. Жиектің арасына кішкене түймелер мен жолақтар жапсыру арқылы ожауды сәндейміз.

Дайын болған ожау пішіні

Ожаудың басқа түрлерін жасап көр.

Ожау не үшін қажет? Ожаудың қандай түрлерін білесің?

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақтың тақырыбы: Мата қайдан алынады?

Ертедегі адамдар үй жануарларын қолға үйреткеннен кейін, олардың жүні мен терісінің жылуды жақсы ұстайтынын, суықтан қорғайтынын байқады. Осылайша малдардың жүнінен жылы мата алуға болатынын білді.

Дәл сол сияқты өсімдіктерді де бақылай жүріп, зығыр, мақта сияқты талшықты өсімдіктерден ылғалды сіңіретін мата дайындай бастады.

Жәндіктер тіршілігін бақылау арқылы жібек құртының өте мықты жіптер өндіретінін көрді.

Үй жануарларының жүнінен, өсімдік талшықтарынан көне жібек құртының жібінен алынатын маталарды табиғи атайды.

Мақта өсімдігі туралы түсінік

Мақта бір жылдық өсімдіктер қатарына жатады. Ол жылы аймақта өседі. Бойы бір метр биіктікке дейін жетеді. Гүлдейді, мақта қауашағын салады. Күзде гүл қауашағы пісіп, мақта талшықтары ашылады. Мақта талшығы қысқа, жіңішке және ақ түсті болып келеді. Мақта талшықтарын фабрикада өңдеп, иіріп, мата тоқиды.

Мата - өте жіңішке жіптермен тұтас тоқылған материал. Матаны, негізінен, киім-кешектер тігуге пайдаланады. Тоқыма маталар ылғалды жақсы сіңіреді, ауаны жақсы өткізеді. Сондықтан мақта жібінен тоқылған мата адам денсаулығына пайдалы.

Мақта жібінен көркем және қарапайым таспалар, жалпақ баулар, тағы басқа да заттарды тоқып шығарады.

Мақта талшығынан тоқылған мата түрлері

Зығыр өсімдігі туралы түсінік

Зығыр - бір-бірімен тығыз өсетін өсімдік. Сондықтан да олар түзу және биік болып өседі. Зығыр талшығы сыртқы қабығы мен ортаңғы өзегінің арасында орналасады. Ол талшықтар ұзын және өте мықты, жылтыр болып келеді. Суды (ылғалды) жақсы сіңіреді. Зығырдан тоқылған мата берік болады. Одан кенеп, жайма, тыстық маталар дайындалады.

Зығырдан алынған матадан тігілген бұйымдар

Мақта мен зығырдан тоқылған матаны салыстыр. Олардың қалыңдығы, мықтылығы, жылтырлығы бойынша сапасын анықта. Қолға алғанда қай мата салқындау, қай жылы болып сезіледі?

I Мақта мен зығыр талшықтарының бір-бірінен қандай айырмашылығы бар?

Зығыр мен мақтадан алынған маталарды неге киім-кешек, жаймалар тігуге қолданады?

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Қошақан пішінін жасау үшін саған қатырма қағаз, мақта, желім керек.

Қошақанның суретін қатырма қағаздың бетіне көшір.

Сызық бойымен қошақан суретінен екі бөлік қиып ал.

Қошақанның екі бөлігін бір-біріне беттестіріп желімде. Аяғының басын қайырып бүкте.

Дайындалған пішін бетіне желім жағып, оның үстіне мақта талшығын жапсыр. Мақта талшығын екінші бетіне де жабыстыр. Қошақанның көзі мен аузын қаламмен белгілеп шық. Жайылымда жүрген қозыны көрсету үшін жасыл қағаз бетіне шөптер мен гүлдерді жабыстырып шығуға болады.

«Жайылымдағы қошақан»

Балалар, қошақан туралы әнді еске түсіріп, айтып көрейік.

Жазда апамның ауылына

Барып едім қыдырып.

Бір қошақан алдымнан

Шыға келді жүгіріп.

Ақ маңдайлы ай ма екен,

Шекер ме екен, бал ма екен?

Кеттім оны сағынып,

Қошақаным қайда екен?

Қасқыр мен қозы

Ертегі

Қасқыр қозыға айғайлап:

- Мен ішетін суды неге былғайсың? - дейді.

Қозы:

Қасқыр тағы айғайлап:

- Сен өткен жылы менің әкемді қорлағансың, - дейді.

- Қасеке, мен қалайша сенің әкеңді қорлаймын, өткен жылы тумаған да едім.

Қасқыр ашуланып:

- Әдепсіз, үлкенге неге қарсы сөйлейсің? - деп, қозыны сол жерде бас салыпты.

«Елу ертегі» кітабынан
Қозыны құтқару үшін ертегіні қалай жалғастырар едің?

Қошақаннан басқа қандай төлдерді білесің?

Қошақан жасау үшін қандай материалдар қолдандың?

Төлдердің басқа түрлерінен «Жайлауда» тақырыбында «позиция құрастыр.

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау, көрме ұйымдастыру.

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

Сабақтың тақырыбы: Жіптің түрлері

Жіпті талшықтардан дайындайды. Талшықтан жіпті иіру арқылы алады.

Талшықтардан жіп иіретін фабрикаға бума күйінде әкелінеді. Олар ұйпалақтанған, шатасқан, қоқыстар араласқан түрде келеді.

Талшықтарды арнайы машиналармен тазалайды және тарайды. Олардың талшықтарын бір бағытта жазып қояды. Содан кейін оларды ұзына бойына бірдей бөліктерге бөледі. Бөліктерді созу, иіру арқылы жіп алады.

Тігін жіптерімен киімдерді, бұйымдарды тігеді, түймелерді қадайды. Жіңішке жіптерді жіңішке инемен, жуан жіптерді жуан инемен тігеді. Матаның түсі қандай болса, сондай түсті жіп гаңдалып алынады.

Кесте тігуге арналған жіптерді де әр түсте шығарады.

Мата тоқу үшін дайындалған жіптерді үлкен шарғыларға орайды. Тоқыма фабрикасында бұл жіптерден мата тоқиды.

Жіп тоқыма, өрім өру, сәндік заттар, тігін өнерінде көп қолданылады.

Жіптен шашақбау түю

Шашақбау жасау үшін алдымен тіктөртбұрышты қатырма қағаз дайындаймыз. Қатырма қағаздың өлшемі дайындалатын шашақбаудың көлеміне байланысты болады. Егер шашақбау үлкендеу болу керек болса, онда ені үлкен қатырма қағаз алынады. Оған жіпті де көбірек жинауға болады.

Шашақбауды дайындау реті:

1. Дайындалған қатырма қағазға жіпті керегінше ора. Толың орап болған соң, жоғарғы жиегін иненің көмегімен мықтап байла. Сонда жіп шашырап тарқатылмайды.

2. Жіптің қатырма қағазға оралған төменгі жиегін қайшымен қи. Оралған жіпті қатырма қағаздан босатып ал.

3. Шашақталған жіптің жоғарғы тұсынан сәл төмен мықтап орап байла. Шашақты іліп қоюға қажетті шамалы жіп ұшын қалдыр. Шашақтың төменгі ұштарын қайшымен тегістеп қи.

Жіпті неден дайындайды?

Жіптің қандай түрлері бар?

2. Екі дөңгелекті беттестіріп, жіп орауға дайында.

3. Дөңгелектің ортасындағы ойың толғанша жіпті тығыздап ора.

4. Екі қатырма қағаздың ара- сын ашу үшін жіптерді дөңгелек жиегінен айналдыра қи.

6. Әрбір қатырма ңағазды қай- шымен ңиып, жіп топтамасынан босатып ал.

айдары

7. Дөңгелек шашаң пайда бол- ды (а). Осындай шашақтың сары жіптен көлемі кішірек тағы біреуін жаса (ә).

қанаты
Шөженің ңанаты мен айда- рын, қүйрығын, көзін, түмсығын қағаздан қиып алып, желіммен жабыстыр.

Дайын болған шөже пішіні.

Шашаңты не үшін қолданады? Дөңгелек шашақтан шөжеден басңа тағы не жасауға болады?