Сабақтың мақсаты: Білімділік: қосарлану жолымен жасалған туынды сөздердің жасалу

Білімділік: қосарлану жолымен жасалған туынды сөздердің жасалу

Тәрбиелік: оқушыларды сауатты жазуға, сөйлемді дұрыс құрай білуге,

Дамытушылық: оқушылардың сөйлеу тілін дамыту, ауызша да,

а) Оқушылармен амандасу, түгендеу.

ә) Назарларын сабаққа аудару.

Үй тапсырмасын тексеру .

380 – жаттығуды тексеру.

«Менің елім Қазақстан» тақырыбына тапсырмалар орындату. Тақтаға Қазақстан елінің картасын ілемін. Еліміздегі облыс аттары жазылған қағазды алдын ала дайындап қоямын, облыс аттарының аты жазылған қағаздың артындағы сұрақтарға жауап бере отырып, оларды картадағы орнына қадау керек.

1. 
   Дауысты дыбыс түрлерін ата.
   
2. 
   Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді?
   
3. 
   Біріккен сөз дегеніміз не? Мысалдар келтір.
   
4. 
   Сөзжасам дегеніміз не?
   
5. 
   Жаңа сөздердің жасалу жолдарын ата.
   
6. 
   Лексикалық жолмен жасалған туынды сөздерге мысал келтір.
   
7. 
   Екпін дегеніміз не?
   
8. 
   Екпін түрлерін ата.
   
9. 
   Тасымал дегенміз не?
   
10. 
    Жұрнақтар жалғану арқылы жасалған туынды сөздерге мысал келтір.
    
11. 
    Дыбыс екпіні дегеніміз не?
    
12. 
    Буын түрлерін ата.
    
13. 
    Бірігу арқылы жасалған адам аттарын ата.
    
14. 
    Бірігу арқылы жасалған аң, құс аттарын ата.
    

Тақтаға жазулы тұрған өлеңді бір оқушыға оқыту.

Арасында құлын – тай

Айнала шауып бұлтылдап

Жоғары төмен үйрек – қаз

Ұшып тұрса сымпылдап,

Қыз – келіншек үй тігер

Бұрала басып былқылдап.

• 
  Осы өлеңде кездесіп тұрған қос сөздерді атайық.
  
• 
  Құлын – тай, үйрек – қаз, қыз – келіншек.
  
• 
  Бұл сөздер қалай жасалып тұр?
  
• 
  Неше түбірден қосарланған?
  

• 
  Бұл сөйлемдегі қосарлама қос сөздерді көрсет.
  
• 
  Қой – ешкілер. Екі түбірі де бір – біріне мағыналас сөз.
  
• 
  Олай болса, қосарлама қос сөздер мағыналары бір – біріне жақын ( синоним) сөздер я мағыналары қарама – қарсы ( антоним ) сөздер қосарланады. Мысалы: қысы – жазы, жата – жастана.
  

• 
  Бір сыңары мағыналы, екінші сыңары мағынасыз сөздер қосарланады.
  

• 
  Екі сыңары да мағынасыз сөдер қосарланады. Мысалы; анда – санда, оқта – текте, ығы – жығы, некен – саяқ.
  

- Кейінгі кезде қалыптаса бастаған қосарлама қос сөздер тобы. Олардың сыңарлары әртүрлі

тұлғада кейде бір тұлғада келеді. Мысалы: оқу - әдістемелік, мәдени – ағарту, қазақша –

орысша, үгіт – насихат.

Дәрі – дәрмек Киім – көншек Құрбы – құрдас

Мал – жан Ойын – сауық Зорлық – зомбылық

Жора – жолдас Ине – жіп Ата – ана

Қос сөздердің қайсысында жаңа лексикалық мағына бар екенін, қайсысында ондай мағына жоқ екенін анықта.

Мәтінді оқып шығып, қосарлану арқылы жасалып тұрған сөздердің мағынасын ашып түсіндіріңдер.

І топ. Балық аттарын топтатыру.

Ойын шарты бойынша әр сөзден жаңа сөз жасап тұратын әріптерді табу. Сол әріптерді жалғастырып жазғанда жасырынған мақал шығады.

Ас – бас Ала - бала Шақ – ұшақ Бал – бала Шам – шама

Қар – қара Ар – ара Әулет – сәулет Ау – тау Жуа – жуан

Мүше – мүшел Ән – сән Аяқ – таяқ Қал – қала Қыл – ақыл

Мал – амал Ал – ала Өкпе – сөкпе

Ақы – ақын Ат – зат Ақ – ақы

Қылық – ықылық Қаз – қазы

Сара – сараң

Жасырынған мақалымыздың аты «Баланың бас ұстазы – ата - анасы» деп аталады.

Берілген тірек сөздерді пайдаланып «Күнделікті өмірден байқағаным» деген тақырыпта шығарма жазу.

1 Қосарлама қос сөз дегеніміз не? Мысал келтір

2. Қос сөздер қалай жасалады?

V. Үйге тапсырма.

384 – жаттығуды орындап келу және ережені жаттау.