Сабақтың мақсаты: «электролиттер» және «бейэлектролиттер»



бет2/7
Дата15.12.2016
өлшемі1,54 Mb.
#3868
түріСабақ
1   2   3   4   5   6   7

Сабақтың мақсаты: иондар туралы оқушылар білімін одан әрі тереңдету, «катиондар, аниондар» ұғымын түсіндіру, электролит ерітінділері қасиеттерінің ондағы иондар қасиетіне байланыстылығының себеп-салдарын ашу. Бейтарап атомдар мен иондардың құрылысы мен қасиеттеріндегі айырмашылықтар. Электр өрісіндегі иондардың қозғалысы. Cl-, SO42-, Ba2+ және т.б. иондарға сапалық реакция.

Реактивтер мен құрал-жабдықтар: иондардың электр өрісінде қозғалысын демонстрациялауға арналған құрал (құрылғы), хлоры бар құты, сусыз мыс (II) сульфаты, мыс купоросы, хромат, дихромат, перманганат кристалдары, сілті ерітінділері, натрий металы; эксперимент есептерін шығаруға арналған реактивтер: крахмал, йод және калий йодиді ерітітнділері.

Сабақтың барысы. I. Жаңа сабақты қабылдауға дайындық. Сабақты қышқылдардың, негіздердің және тұздардың жалпы қасиеттерін қайталап, диссоциация теңдеулерін жазудан бастаймыз. Диссоциациялану дәрежесі, күшті және әлсіз электролиттер туралы мәліметтерді қайталаймыз. Үш оқушы тақтаға мынадай реакция теңдеулерін жазады:

а)қышқылдардың металмен, негіздік оксидпен, негізбен әрекеттесуі.

ә)сілтілердің қышқылмен, қышқылдық оксидпен әрекеттесуі.

б)қышқылдардың сілтілердің, тұздардағы диссоциациялану теңдеулері.

Басқа оқушылар берілген тапсырмалар бойынша топтық жұмыс орындайды.

Тапсырмалар. а) мына қышқылдардың диссоциациялану теңдеуін жазыңдар: бромсутек, азот, хлорлы HclO4 және марганец HМnO4 қышқылдары. Диссоциацияланғанда бірдей иондар түзетін электролиттердің астын сызыңдар;

ә)төмендегі тұздардың диссоциация теңдеуін жазыңдар: натрий карбонаты, натрий нитраты, мыс (II) сульфаты, калий сульфаты. Бұл тұздар диссоциацияланғанда қандай иондар түзіледі?

б) мына металл гидроксидтерінің иондарға диссоциациялану теңдеуін жазыңдар: калий, кальций, барий, магний, цезий. Бұл электролиттер диссоциацияланғанда түзілетін иондардың астын сызыңдар.

II. Жаңа сабақты оқып-үйрену. Жаңа сабақтың тақырыбын айтып, міндетін түсіндіреміз. Орындалған тапсырмаларды талқылау барысында әртүрлі электролиттерден ерітіндіде түзілетін бірдей иондар бейорганикалық қосылыстардың бір класына жататын заттардың ұқсастығын анықтайтынына назар аударамыз.

Иондар мен атомдардың қасиеттеріндегі айырмашылық натрий хлоридінің атомдары мен иондары құрылысының сызбасын қарастырудан басталады. Атомнан, молекуладан және ионнан түзілетін заттардың қасиеттері әртүрлі болатынын көрсету үшін хлоры бар сынауық, металл натрий және натрий хлоридінің ерітіндісі көрнекі көрсетіледі.

Бұдан кейін иондардың электр өрісінде қозғалуын катод және анод ұғымдарын талқылаймыз. Осының негізінде оқушылар «катион» және «анион» ұғымына анықтама береді. Мұғалім сусыз мыс (II) сульфатының еруін көрнекі көрсете отырып, кристалдық тордағы иондар мен гидраттанған иондардың әртүрлілігі туралы ұғымды бекітеді.

Тапсырма. Мына ерітінділердің сапалық құрамын зерттеп салыстыру жолымен түрлі түсті қай ион беріп тұрғанын анықтаңдар: а) калий хроматы және калий сульфаты; ә) калий сульфаты және калий перманганаты.

Бұдан кейін никель, кобальт тұздарының кристалгидратын және ерітінді түрінде көрсетуге болады.

Иондар қасиеттерін оқытуды қорытындылай келе оқушыларға берілген кестені толтыру ұсынылады.


Ерітінділерге түс беретін

иондар


Ерітіндінің түсін өзгертпейтін

иондар


Катиондар: Cu2+ (көк), Fe3+ (сары), Ni2+ (жасыл)

Аниондар: MnO4- (күлгін), Cr2O72- (қызыл сары),CrO42- (сары)



Катиондар: K+, H+, Na+, Zn2+, Ca2+, Ba2+, т.б.

Аниондар: Cl-, OH-, NO3-,SO42-, CO32-,

Br, I- және т.б.



III. Алған білімді бекіту. Берілген сұрақтарды, жаттығуларды орындау арқылы сабақты бекітуге болады.

Үйге тапсырма. §5. 1-5- жаттығулар. Есептер мен жаттығулар жинағы.

8 – сабақ. Ерітіндідегі ион алмасу реакциялары.
Сабақтың мақсаты: иондардың қасиеті ретінде электролиттердің қасиеттері туралы ұғымды тереңдету; молекулалық, толық және қысқартылған иондық теңдеулер құруды үйрету; реакция аяғына дейін жүретін жағдайлар; хлоридтерге, сульфаттарға сапалық раекцияны қайталау және бейтараптану реакциясы туралы оқушылардың білімдерін бекіту.

Заттардың қасиеттері және сапалық жаңа деңгейдегі олардың өзара әсер механизмі туралы білімді қайта қарау.

Аяғына дейін жүретін ион алмасу реакцияларын демонстрациялау. Катиондар мен аниондарға сапалық реакция.

Реактивтер мен құрал жабдықтар: тұздар, қышқылдар және негіздердің ерігіштік кестесі, күкірт қышқылының ерітіндісі, натрий мен магний сульфаты, барий хлориді, күміс нитраты, натрий және барий гидроксиді, темір (III) хлориді және темір(III) сульфаты, натрий карбонаты ерітінділері, фенолфталеин, сынауықтар мен тұрғы.

Сабақтың барысы. I. Жаңа сабақты қабылдауға дайындық. Өткен сабақтағы негізгі ұғымдарды қайталау. Оқушылраға тұздардың, қышқылдардың және негіздердің суда ерігіштігін анықтау дағдысын бекіту мақсатында жалпы жұмыс орындау ұсынылады.

Өзіндік жұмысты орындату алдында мұғалім суда ерімейтін заттар үшін кестеге олардың тек формулаларын, ал электролиттер үшін олардың диссоциациялану теңдеуін жазу керектігіне оқушылардың назарын аударады.



I нұсқа

«Тұздардың, негіздердің және қышқылдардың суда ерігіштігі» кестесін пайдаланып, берілген кестеге мына заттардың формулаларын бөліп жазыңдар:

CuO, Cu(OH)2, Ca(OH)2, H2SO4, K2SO4, BaSO4, AgNO3, AgCl, FeCl3, PbCO3.

Суда ерімейтін заттар

Суда еритін заттардың диссоциациялану теңдеуі







II нұсқа

«Тұздардың, негіздердің және қышқылдардың суда ерігіштігі» кестесін пайдаланып, I нұсқада келтірілген кестеге мына заттардың формулаларын бөліп жазыңдар:

Fe(OH)2, Ba(OH)2, Fe2O3, H3PO4, Na2CO3, PbSO4, Ba(NO3)2, CaCO3, AlCl3.

Осы жұмыстарды орындау ион алмасу реакциясы туралы жаңа білімді түсінуге көмектеседі және оқушылар реакцияның иондық теңдеуін жазуға дағдыланады.



II. Жаңа сабақты оқып-үйрену. Сабақтың басында мұғалім электролиттердің химиялық қасиеттері иондардың қасиеті екеніне ерекше тоқталады. Сол себепті реакцияның жазылуын бұрынғыдай молекулалық түрде емес, иондық түрде бейнелейміз. Мұғалім тұз қышқылының немесе басқа да бір хлоридтің күміс нитратымен әрекеттесу тәжірибесін ірімшік тәрізді тұнбаның түскенін байқайды. Содан соң реакция теңдеуін: а) молекулалық; ә) толық иондық; б) қысқартылған иондық түрде жазады.

Теңдеулерді иондық түрде жазғанда барлық еритін электролиттерді иондарға ыдыратып, ал ерімейтін және аз диссоциацияланатын қосылыстарды молекулалық түрде жазу керек:



  1. HCl + AgNO3 = HNO3 + AgCl ↓

KCl + AgNO3 = KHO3 + AgCl ↓


  1. H+ + Cl- + Ag+ + NO3- = H+ + NO3- + AgCl ↓

Қандай иондар ерітіндіде бірге бола алатыны және өзара қосылып тұнба түзетіндері екінші реакция теңдеуінен көрініп тұр. Жоғарыда көрсетілген теңдеу толық иодық теңдеу деп аталады. Бұл реакция теңдеуі тек күміс және хлорид иондарының арасында әрекеттесу жүргенін көрсетеді:


Ag+ + Cl- = AgCl ↓

Электролиттер арасындағы реакция мәнін бейнелейтін осындай теңдеу қысқартылған иоднық теңдеу деп аталады.

Толық және қысқартылған иондық теңдеуді анағұрлым күрделірек мысал арқылы талқылаймыз: амоний сульфатының (NH4)2SO4 барий хлоридімен BaCl2 әрекеттесуі.

Бұдан кейін оқушыларға лабороториялық жұмыс ұсынылады.




I нұсқа


II нұсқа


Тұз қышқылының, натрий және кальций хлоридінің күміс нитратымен әрекеттесуі

Күкірт қышқылының, натрий және магний сульфатының барий хлоридімен әрекеттесуі

Екі нұсқада да реакциялардың молекулалық, толық және қысқартылған иондық теңдеулерін құру, жүрген реакциялар нәтижесінде айырмашылықтың болмау себебін түсіндіру(қысқартылған теңдеуге сүйеніп). Бұдан соң тәжірибеге сүйеніп, бейтараптану реакциясының мәні түсіндіріледі.



I нұсқа

Барий гидроксиді Ba(OH2) мен тұз қышқылының HCl әрекеттесуі.



II нұсқа

Натрий гидроксиді NaOH мен тұз қышқылының HCl әрекеттесуі.

Реакцияны бастар алдында сілті ерітіндісіне фенолфталеин қосылады. Оқушылар бейтараптану реакциясы неліктен тұз және су түзілу арқылы жүретінін түсінуі керек. Мысалы (II нұсқа), күйдіргіш натр мен тұз қышқылы ерітіндіде иондарға толық диссоциацияланған:

Na+, OH-, H+, Cl-.


Ерітінділерді қосқанда H+ ионы OH- ионымен кездесіп, аз диссоциацияланатын су молекуасын түзеді:
H+ + OH- HH2O
немесе иондардың бейтараптануы жүреді:
H3O+ + OH ↔ 2H2O

Реакция нәтижесінде аз диссоциацияланатын заттар түзілетін басқа да мысалдар келтірген жөн. Оқушылар қорытындыны өздері жасайды: кез келген күшті қышқылдың күшті негізбен бейтараптану процесі – сутек және гидроксил иондарының өзара әрекеттесуі.

Әрі қарай газ бөле жүретін алмасу реакциясы қаралады. Мысалы, натрий карбонатының Na2CO3 күкірт қышқылымен әрекеттесуін көрсетуге болады. Тәжірибені талдағаннан кейін мұғалім реакция теңдеуін молекулалық, толық және қысқартылған иондық түрде жазады:

CO2

CO32- + 2H+ = H2CO3

H2O

CO32- + 2H+ = H2O + CO2

Бұл реакция бойынша оқушылар өздері қорытынды жасайды. Реакция өнімдерінің бірі – көміртек (IV) оксиді ерітіндіден бөлінеді, реакция аяғына дейін жүреді.



III. Алған білімді бекіту. Сабақ соңында мұғалім төмендегідей қорытындыларға оқушылардың назарын ерекше аударады.

  1. Алмасу реакциясының мәнін көрсететін реакция теңдеуін құруды үйрену (электролиттердің әрекеттесуі). Таным процесінде диалектикалық көзқарас қалыптастыратын заттардың қасиеттерін және олардың әрекеттесу механизмін жаңа сапалық деңгейде қайта қарастыру.

  2. Бейтараптану реакциясының мәні – сутек ионының (қышқылдық қасиет) гидроксид ионымен (сілтілік қасиет) әрекеттесіп, нәтижесінде бейтарап су молекуласының түзілуіне әкеледі. Бұл реакцияны қарама – қарсылықтың диалектикалық бірлігі ретінде қарастыруға болады.

  3. Иондардың қасиеттерін анықтау арқылы, электролиттер арасындағы реакция нәтижесі болжанады. Реакция нәтижесінде әлсіз электролит түзілген жағдайда немесе бір зат реакциядан бөлінген (газ немесе тұнба) жағдайда электролит ерітінділері арасындағы алмасу реакциясы аяғына дейін жүреді.

Сабақтың қалған бөлігі толық және қысқартылған иондық теңдеулерді құру дағдысын бекітуге арналады (түсіндірмелі диктант әдісімен). Мұғалім оқушылардың қысқартылған иондық теңдеуді дұрыс оқуына көңіл аударады.

Келесі сабақта осы тақырыпқа өзіндік жұмыс орындалатынын хабарлайды.



Үйге тапсырма. §6. 1-9-жаттығулар. Жұмыс дәптерінен тапсырма

9-сабақ. Электролиттік диссоциациялану теориясы

тұрғысынан қышқылдардың, негіздердің және

тұздардың қасиеттері
Сабақтың мақсаты: электролиттік диссоциациялану теориясы тұрғысынан қышқылдардың, негіздердің және тұздардың қасиеттері туралы оқушылар білімін жинақтау және тереңдету; оқушылардың иондық реакция теңдеуін құру дағдысын жетілдіру.

Электролиттік диссоциация теориясы арқылы заттардың қасиеттері туралы түсініктерін дамыту. Әртүрлі класс заттарының генетикалық туыстығы туралы түсінікті иондық деңгейде әрі қарай дамыту.



Реактивтер мен құрал-жабдықтар: сілтілерді титрлеуге арналған құрал, индикаторлар, қышқылдар топтамасы, сілті ерітінділері, мыс (II)оксиді, мырыш, темір және мыс сымдар, тұздар топтамасы: мыс (II)сульфаты, темір (III) хлориді, «Қышқылдар» және «Негіздер» диаипазитивтері, «Тұздардың,қышқылдардың және негіздердің суда ерігіштігі» кетесі.

Сабақтың барысы. I. Жаңа сабақты қабылдауға дайындық. «Иондар алмасу реакциясы» тақырыбын бекіту және тексеру мақсатында өзіндік тапсырмалар орындауды ұсынамыз (5-10 минуттық).

Тапсырма. Төменде берілген реакция теңдеулерін теңестіріп, толық және қысқартылған иондық түрде жазыңдар.

I нұсқа

  1. HNO3 + Ba(OH)2 →Ba(NO3)2 + H2O

  2. AgNO3 + K3PO4→ Ag3PO4 + KNO3

  3. BaCO3 + HCl → BaCl2 + H2O + CO2


II нұсқа

  1. NaOH + FeCl2 →Fe(OH)2 + NaCl

  2. CaCO3 + HNO3 →Ca(NO3)2 + H2O + CO2

  3. Ca(OH)2 + HCl →CaCl2 + H2O

Немесе сабақтың басында жоғарыдағыдай мақсатта лабороториялық тәжірибелер орындауға арналған өзіндік жұмыс өткізуге болады (оқушылар үстеліне керекті реактивтер қойылады).


I нұсқа

Төменде көрсетілген заттар ерітінділерін бір-біріне құйғанда қай жағдайда реакция аяғына дейін жүреді, қайсысында реакция қайтымды?

а ) KNO3 және NaCl

ә) Ba(NO3)2 және H2SO4

б) CuSO4 және NаOH.

II нұсқа

Берілген айнаымдарды жүзеге асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар:

CuCl2→Cu(OH)2→CuSO4

III нұсқа

Мына бөлшектердің әрекеттесуі нәтижесінде жүретін реакция теңдеуін жазыңдар:

а)CuO + 2H+ → ә)2OH- + Cu2+→ б)H+ + OH-
Келтірілген реакциялардың толық иондық теңдеуін жазыңдар.

Жоғарыдағы жұмыстарды орындап, тексеріп талдағаннан кейін электролиттік диссоциация теориясы тұрғысынан қышқылдар, негіздер және тұздар туралы оқушылар білімін жүйелеп, тереңдетуге көшеміз.



II. Жаңа сабақты оқып-үйрену. Сабақ көрнекі және лабороториялық эксперименттермен толықтырылып отыратын төмендегідей әңгімелесу әдісімен жалғасады.

  1. Қандай заттар қышқылдар, негіздер және тұздар класына жатады? Бұларға электролиттік диссоциация теориясы тұрғысынан анықтама беріңдер.

  2. Сапалық және сандық құрамының әртүрлілігіне қарамастан, қышқылдар мен негіздердің ортақ қасиеттерін немен түсіндіруге болады?

  3. Қышқылдардың, негіздердің және тұздардың жіктелу сызбасын толықтырыңдар және мысалдармен бекітіңдер.

Диссоциаициялану дәрежесі бойынша:

күшті

қышқылдар орташа



әлсіз
Негізділігі мен құрамы бойынша:

Қықылдар

бірнегізді



екінегізді

үшнегізді

көпнегізді

оттекті


оттексіз

оттекті

оттексіз

Негіздер



Суда еритіндер (сілтілер)- сілтілік және сілтілік жер металдардың гидроксидтері

Суда ерімейтіндер (барлық қалған негіздер)

Тұздар

Орта немесе қалыпты



қышқылдық

негіздік

Әрі қарай берілген тәжірибелерді көрнекті көрсету арқылы қышқылдардың, негіздердің және тұздардың химиялық қасиеттерінқарастырамыз.



А. Қышқылдадың химиялық қасиеттері.

Басында қышқылдардың қасиеттерін қайталау үшін оқушыларға мына қышқылдардың диссоциаицялану теңдеуін жазу ұсынылады: HCl, H2S, HNO3, H2SO4, H3PO4 және олардағы ортақ иондардың астын сызу тапсырылады.

Оқушылар еритін қышқылдардың ортақ қасиеттері-сутек ионының, дәлірек айтқанда оксоний ионының қасиеті екенін естеріне түсіреді:

1) қышқылдық дәм; 2) индикаторлардың түсін өзгертеді (лакмусты-қызылғы); 3) белсенді металмен әрекеттесіп, сутек бөледі және тұз түзеді; 4) негіздік оксидтермен әрекеттеседі; 5) еритін және ерімейтін негіздермен әрекеттеседі.

Реакция теңдеулерін молекулалық және иондық түрде жазады. Теңдеуді талдау барысында әрбәр реакция Н+ ионы бар екендігіне баса назар аударылады және бұл ортақ қасиет тек қышқыл ерітінділеріне ғана тән.

Қышқылдардың тұздармен әрекеттесу реакциясын талқылаймыз. Бұл реакцияларда қышқылдың күшіне көңіл аударылады және мына қышқылдар мен тұздар ерітінділері арасындағы алмасу реакциялары жасалып, талданады: H2SO4 және BaCl2, HCl және AgNO3, HCl және CaCO3. Оқушылар газдың бөлінуі немесе тұнбаның түсуі арқылы реакцияның жүргенін көреді және реакцияның молекулалық иондық теңдеулерін жазады.



Негіздердің химиялық қасиеттері. Сілтілердің ортақ қасиеті- гидроксид ионының қасиеті екеніне көңіл аударылады:

1)сабын тәрізді сезілуі; индикатордың түсін өзгертеді, лакмусты көк, фенолфталеинді қызғылт түске бояйды;

2)қышқылдармен және қышқылдық оксидтермен әрекеттесетін реакцияларды көрнекі көрсетіп, содан соң реакция теңдеулерін молекулалық және иондық түрде жазғызу керек;

3)негіздердің тұздармен әрекеттесу реакциясы қарастырылады (лабороториялық тәжірибе немесе демонсрациялап көрсету). Мысалы, натрий гидроксидінің NaOH мыс сульфатымен CuSO4 әрекеттесуі. Реакцияның белгісі-көгілдір түсті тұнбаның түзілуі.

Содан соң барлық негіздер (еритін және ерімейтін) тұздармен әрекеттесе ме жоқ па, соны анықтаймыз. Ол үшін мұғалім мынадай тәжірибелерді көрсетеді: калий сульфатының K2SO4 ерітіндісімен мырыш гидроксидінің Zn(OH)2 ақ түсті ұнтағына әсер ету. Реакцияның жүргені байқалмайды. Мынадай қорытынды жасалады: ерімейтін негіздер қалыпты жағдайда тұздармен әрекеттеспейді.

Әрі қарай еритін негіздер барлық тұздармен әрекеттесе ме жоқ па, соны анықтаймыз. Мұғалім негіздер мен тұздардың суда ерігіштігін білу қажеттігін ескертеді. Оқушыларға мынадай бірнеше жаттығу орындау ұсынылады: ерітіндіде мына заттардың арасындағы реакцияны жүзеге асырыңдар: NaOH және BaSO4; KOH және FeCl3; МgCO3 және Cu(OH)2; Ca(OH)2 және Cu(NO3)2. Кесте бойынша оқушылар II және IV жағдайларда ғана реакция жүруі мүмкін екенін анықтайды. Содан соң олар бұл реакциялардың иодық теңдеулерін жазады.

Осылайша тұздар мен негіздер аасындағы алмасу реакциясының теңдеуін құру үшін:

1)ерігіштік кестесін пайдаланып, реакцияға алынған заттардың ерігіштігін (негіз бен тұздың) анықтау керек;

2)жүретін реакцияның теңдеуін құрып, ерігіштік кестесі арқылы реакция нәтижесінде түзілетін заттардың ерігіштігін анықтау керек, егер түзілетін тұздардың біреуі ерімесе реакция жүреді.

Әрі қарай жоғарыдағыдай үлгіде электролиттік диссоциация теориясы тұрғысынан тұздардың қасиеттері қарастырылады.

Тұздардың қасиеттерін қайталауды төмендегідей жоспарда жүргізуге болады.

1.Құрамы және атауы.

2.Тұздардың негіздерге, қышқылдарға және тұздарға әсері. Оқушылар еге реакция нәтижесінде түзілетін заттардың біреуі тұнбаға түссе немесе газ күйінде бөлінетін болса, еритін тұздардың сілітілермен, қышқылдармен және тұздармен әрекеттесу реакциясы аяғына дейін жүреінін біледі.

III. Алған білімді бекіту. Мұғалімнің қалауымен сабақты қайталау, бекіту сабағы реінде өткізуге болады.

Үйге тапсырма. §7. 1-10-жаттығулар. Жұмыс дәптерінен және есептер мен жаттығулар жинағынан тапсырмалар.
10-сабақ. Тұздар гидролизі
Сабақтың мақсаты: тұздардың гидролизі туралы түсінік беру. Заттардың суда еруі тек физикалық процесс қана емес, еріген заттың сумен әрекеттесуімен қатар жүретін химиялық процесс екендігі туралы оқушылардың ұғымдарын тереңдету. Тұздар гидролизінің теңдеулерін құру дағдысын қалыптастыру; әртүрлі тұз ерітінділерінің ортасын болжап айта білуге үйрету.

Тірі организмдерге жүретін процестегі гидролиздің рөлін көрсету, қанның құрамында (реакция ортасы) болатын тұздардың биологиялық рөлі туралы ұғымдарын кеңейту.

Әртүрлі тұздардың гидролизін көрнекілік түрінде көрсету.

Реактивтер мен құрал-жабдықтар: дистилденген су, натрий және кальций оксиді, кальций карбиді, оқушылар үстелінде және демонстрациялық үстелде; натрий хлоридінің, мырыш нитратының, натрий корбанатының ерітінділері, лакмус, фенолфталеин, метилоранж, демонстрациялық тәжірибеге қажет стақандар мен цилиндрлер, сынауықтар мен тұрғы және шыны таяқшалар, «Тұздар гидролизі» кестесі.

Сабақтың барысы. I. Жаңа сабақты қабылдауға дайындық. Оқушыларды жаңа материалды қабылдауға даярлау үшін сұрақ-жауап әдісін қолданамыз.

1. Қышқыл ерітінділерінің қасиеттерін не анықтайды?

2. Ерітіндіде сутек катионының бар екені қалай анықталады?

3. Негіздерге анықтама беріңдер. Ерітіндіде гидроксид иондарының бар екенін қалай анықтайды?

4. Неге кейбір қышқылдар мен негідер күшті электролиттерге, ал басқалары әлсіз электролиттерге жатады?

5. Тұздардың 4 типіне мысалдар келтіріп, кестені толтырыңдар.



II. Жаңа сабақты оқып-үйрену. Оқушыларға: «Су неліктен қышқылдар мен негіздер сияқты индикатордың түсін өзгертпейді?» деп сұрақ қоямыз.

Ерітінділердің ортасы қышқылдық және сілтілік қасиеттерді тасымалдаушы бөлшектер концентрациясының ерітіндідегі мөлшерімен сипатталатынын білгенне кейін былай жазып көрсетеміз:







Тұздардың типтері

Мысалдар (формулалар)

1.
2.
3.
4.

Күшті негіздің катионы менкүшті қышқылдың анионынан түзілген тұздар

Күшті негіздің катионы мен әлсіз қышқылдың анионынан түзілген тұздар

Әлсіз негіздің катионы мен күшті қышқылдың анионынан түзілген тұздар

Әлсіз негіздің катионы мен әлсіз қышқылдың анионынан түзілген тұздар





H+ = OH- - бейтарап орта;

H+ < OH- - сілтілік орта;

H+ > OH- - қышқылдық орта.

Бұдан соң сабақ мазмұнын ашуға кірісеміз, басында «гидролиз» (грекше-су, lisis- айыру, ыдырату) түсінігінің этимологиясын түсіндіреміз. Гидролиз-заттардың сумен әрекеттесуі. Гидролиз нәтижесі тұздың қандай негізбен қандай қышқылдан түзілгеніне тікелей байланысты екенін ескерген жөн.

Мына берілген мысалдар арқылы тұздар гидролизін талқылаймыз: NaCO3, Zn(NO3)2, HCl, NaCl және Al2S3.

1.Күшті негізбен әлсіз қышқылдан түзілген тұздардың гидролизі Na2CO3.

Бастапқыда оқушыларға тұздың диссициациялануын жазғазған жөн:


Na2CO3↔2Na+ + CO32-
Содан соң гидролиз теңдеуін жазады:
2Na+ +CO32- + HOH↔2Na+ + HCO3- + OH-

Осыған фенолфталеин тамызсақ, натрий кабонаты ерітіндісі алқызыл (малина) түске боялады. Бұдан мынадай қорытынды шығады: күшті негіз бен әлсіз қышқылдан түзілген тұздарды еріткенде ерітіндіде гидроксид иондары пайда болып, индикатор түсін өзгертеді, яғни реакция ортасы сілтілік болады.

2.Әлсіз негізбен күшті қышқылдан түзілген тұздардың гидролизі, мысалы, AlCl3, Fe(SO4)3, Zn(NO3)2.

Алюминий хлоридінің гидролизін қарастырамыз. Оның ерітіндісінде Al3+ және Cl- иондары бар. Al3+ bоны судың гидроксид ионын өщ\зіг\не қосып алады:

Al3+ + HOH↔Al(OH)2+ + H+

Al(OH)2+ + HOH↔Al(OH)2+ + H+

Ерітіндіде Н+ иондары жиналып қалады. Ерітіндіге лакмус тамызса, ерітінді қызарады. Ерітінді ортасы – қышқылдық.

Оқушылар мынадай қорытындыға келеді. Күшті қышқылмен әлсіз негізден түзілген тұздардың гидролизінде катиондар (әлсіз негіздің) су молекуласының гидроксид иондарын қосып алады да, артық сутек иондарының есебінен қышқылдық орта көрсетеді.

3.Үшінші тапсырманы оқушылар өздері шеше алады, яғни күшті қышқылмен күшті негізден түзілген тұздарды еріткенде гидролиз жүре ме, мысалы, NaCl, KCl?



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет