Сабақтың мақсаты: Оқушыларға «Қозғалыс материяның ажырамас қасиеті»

1. Оқушыларға «Қозғалыс материяның ажырамас қасиеті» тақырыбын түсіндіру, саналарына бекіту.

2. Оқушыларды үнемі өз білімдерін толықтырыруға, ізденімпаздыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

3. Оқушылардың ғылыми ойлауын, дүниетанымын, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Сабақты түсіндіру арқылы пәнге деген қызығушылықтарын ояту.

Амандасу. Келмеген оқушылар тізімін журналға белгілеу.

Физика – табиғаттағы денелер мен құбылыстардың неғұрлым жалпылама қасиеттері жайлы ғылым. Оның міндеті – құбылыстардың мәнісі мен ішкі заңдылықтарын ашу. Денелердің кеңістікте орын ауыстыруы, яғни қозғалысы олардың негізгі қасиеттерінің бірі болып табылады. Денелердің қозғалысын физиканың негізгі бөлімі – механика зерттейді. Шешілетін мәселердің сипатына қарай механиканы кениматика және динамика деп бөледі.

ә) Дене кейбір денеге қатысты тыныштықта болғанымен, басқа бір денеге қатысты тыныштықта болғанымен, басқа бір денеге қатысты тыныштықта болғанымен, басқа бір денеге қатысты қозғалыста болады, сонықтан денелердің тыныштығы да салыстырмалы болып табылады. Табиғатта абсолют қозғалмайтын дененің болуы мүмкін емес, болмайды да.

б) Теория.

Бізді қоршаған ортадағы үйлер, машиналар, жан-жануарлар, өсімдіктер, су, ауа, дыбыс, жарық, атомдар мен молекулалар, радиотолқындар т.б. ғылыми тілінде материя деп аталады. Материяның негізгі қасиеттерінің бірі – қозғалыс. Материясыз қозғалыс, қозғалыссыз материя болмайды. Қозғалыс – материяның дүниенің айғағы. Табиғат немесе әлем деп отырғанымыз қозғалыстағы материя болып табылады.

Материяның қасиеттерін, оның өзгерістерін зерттеу барысында көптеген физикалық шамалар енгізіледі. Бұл шамалардың арасындағы ең маңызды байланыстар ашылады да, олар математикалық қатынастар арқылы өрнектейді. Материя қасиеттерін сипаттайтын заңдар тағайындалады.
Қорытынды: 1. Табиғатта абсолют тыныштықта тұратын дене бола ма?

2. Тыныштықтың салыстырмалы болатынын қандай

мысалмен түсіндіруге болады?

3. Ғылымда материя деп нені айтады,және оның негізгі

қасиеті қандай?

4. Материяның қасиеттерін сипаттайтын заңдар қалай

тағайындалады?

Үйге тапсырма: §1- оқып түсініктерін айтып беру.

9-сынып. 2-сабақ

Вектордың координаталар проекциялары

1. 
   Оқушыларға «Векторлар және оларға амаладар қолдану.
   

түсіндіру, саналарына бекіту.

2. Оқушыларды жауапкершілікке, үнемі өз білімдерін толықтырыруға, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

3. Оқушылардың практикалық сауаттылықтарын арттыру. ғылыми ойлауын, дүниетанымын, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Сабақты түсіндіру арқылы пәнге деген қызығушылықтарын ояту.

көрнекіқұралмен жұмыс жасау;

Амандасу. Келмеген оқушылар тізімін журналға белгілеу.

тақырыбын сұрау

Өзінің сандық мәнімен қоса кеңістіктегі бағытымен де сипатталатын латын шамалар векторлық шамалар немесе векторлар деп аталады. Кеңістікте белгілі бір бағыты болмайтын, тек сандық мәнімен ғана сипатталатын шамалар скаляр шамалар немесе скалярлар деп аталады. Кез келген вектордың сандақ мәні оның модулі деп аталады. Модуль – скаляр шама.

Векторды өзіне-өзін параллель көшіргенде вектор

өзгермейді

а с

Екі векторды бастарын түйістіре параллеллограмм саламыз. Сонда екі вектордың шыққан нүктесінен жүргізілген бағыты көрсетілген диагональ қорытқы вектор болып табылады. Векторларды осылай қосу параллелограмм ережесі бойынша қосу деп аталады. Бірінші вектордың басынан екінші вектордың ұшына қарай жүргізілген вектор сол екі вектордың қосындысын береді. R=F₁+F₂+F₃+...

Векторларды қосу ережесінен векторларды азайту ережесін шығарып алуға болады.

Осы с векторы қорытқы вектор болады

в) Векторларды скалярға көбейту (бөлу).

Берілген а векторын кез келген k скалярға көбейту үшін вектордың модулін берілген санға көбейтеміз: b=k*a (b=a:k)

шамаларды қалай белгілейді?

2. 
   Векторлық шаманың скалярлық шамадан айырмашылығы неде?
   
3. 
   Екі векторды қалай қосады? Бірнеше векторды ше?
   
4. 
   Векторлық шамалар қалай азайтылады?
   
5. 
   Векторды скалярға қалай көбейтеді (бөледі)?
   

оқушыларды бағалау.

1. 
   Оқушыларға «Түзусызықты теңайнымалы қозғалыс. Үдеу» тақырыбын түсіндіру, саналарына бекіту.
   
2. 
   Оқушыларды жауапкершілікке, үнемі өз білімдерін
   

3. 
   Оқушылардың теориялық практикалық сауаттылық-тарын арттыру, ғылыми ойлауын, дүниетанымын, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Сабақты түсіндіру арқылы пәнге деген қызығушылықтарын ояту.
   

көрнекі құралмен жұмыс жасау;

жылдамдық және орын ауыстыру

Амандасу. Келмеген оқушылар тізімін журналға белгілеу.

Вектордың координаталар проекциялары»

тақырыбын сұрау
ІІІ. Жаңа сабақ: Сабақтың мақсатымен таныстыру; Жоспар бойынша сабақты түсіндіру;

а) Теңайнымалы қозғалыс.

Дененің жылдамдығы тұрақты болса, ондай қозғалысты бірқалыпты қозғалыс деп атайды. Ал дененің жылдамдығы өзгеріп отырса, ондай қозғалысты айнымалы қозғалыс деп атайды.

Теңайнымалы қозғалыс деп денің жылдамдығы кез келегн бірдей уақыт аралықтарында бірдей шамаға өзгеріп отыратын қозғалысты айтады.

Теңайнымалы қозғалыстардың қарапайым түрлеріне теңүдемелі және теңбаяулатқыш қозғалыстар жатады. Теңүдемелі қозғалыс кезінде жылдамдық бірқалыпты арттады. Теңбаяулатқыш қозғалыстың жылдамдығы әрбір уақыт бірлігінде бірдей шамаға кеміп отырады.

Жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын сипаттау үшін үдеу деп аталатын шама еңгізіледі.

Халықаралық бірліктер жүйесінде үдеу 1 м/с²-пен өлшенеді.

Үдеудің формуласынан жылдамдықты табуға болады.

в) Түзусызықты қозғалыстағы орын ауыстыру.

В OВ=v₀, AC=, OA=t

О t А

2. Үдеу дегніміз не? Үдеу қандай формуламен өрнектеледі?

3.Теңүдемелі қозғалыс жолының формуласын қорытып шығарыңдар?

4. Үдемелі қозғалыстың баяулайтын қозғалыстан айырмашылығы неде?

5. Теңайнымалы қозғалыс кезінде жылдамдық қалай өзгереді?

Ү. Үйге тапсырма: §4-5 оқып түсініктерін айтып беру.4-жаттығудың №4,5,6

есептерін шығарып келу.

оқушыларды бағалау.

1. 
   Оқушыларға «Дененің еркін түсуі. Еркін түсу үдеуі.» тақырыбын түсіндіру, саналарына бекіту.
   
2. 
   Оқушыларды белсенділігін арттыру өзіне-өзі баға беруге, алған білімдеріне жауапкершілікпен қарауға үйрету, дәлдікке, ұқыптылыққа ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
   
3. 
   Оқушылардың теориялық практикалық сауаттылықтарын арттыру, ғылыми ойлауын, дүниетанымын, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Өз ойын жүйелеуге, ұқсастықты, қарама-қайшылықты байқауға дағдылан-дыру. Сабақты түсіндіру арқылы пәнге деген қызығушылықтарын ояту.
   

көрнекі құралмен жұмыс жасау;

графиктер, ауыр тастар.

Амандасу. Келмеген оқушылар тізімін журналға белгілеу.

тақырыбын сұрау

біртіндеп, күрделі траектория бойымен қалықтап

түседі. Құлайтын денелердің жылдамдығы мен

үдеуі, қалыпты жағдайда, денелердің ауырлығы-

на, олардың өлшемдері мен пішіндеріне тәуелді

болады. Ауасыз кеңістікте барлық денелер бірдей

уақытта түседі.
ә) Еркін түсу үдеуі.

Ортаның кедергісі болмаған кездегң денелердің түсуі – еркін түсу деп аталады. Еркін түсу үдеуі g әріп әріпмен белгіленеді. Біз есеп шығарған кезде есептеуге оңай болу үшін шартты түрде g=9,8м/с²деп аламыз