Сабақтың тақырыбы: § 12. Нарықтық қатынастар және ақша. Сабақтың мақсаты: Білімділік

1. 
   Ұйымдастыру кезең
   

б) сабаққа дайындығын тексеру

в) оқушылар назарын сабаққа аудару

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру § 11. түсінгенін айтып, қосымша сұрақтарға жауап беру.
   
3. 
   Білімдерін жан-жақты тексеру
   

1. 
   Адамның негізгі қажеттіліктерін атаңдар.
   
2. 
   Адамның қажеттіліктері неге үнемі өсіп отырады?
   
3. 
   Экономикалық жүйе дегенді қалай түсінесіңдер?
   
4. 
   Экономикалық жүйенің қандай тұрпаттары бар?
   
5. 
   Өндіріс дегеніміз не? Өндіріс факторларын атап ережесін айту.
   

4. 
   Оқушыларды жаңа сабаққа дайындау
   

Оқушылар назарын сабаққа аудару.

5. 
   Жаңа сабақты түсіндіру
   

1. 
   Тауар.
   
2. 
   Нарық.
   
3. 
   Ақша.
   
4. 
   Ұсыныс және сұраныс заңы.
   

Нарық – тауар өндірісі мен айналымы заңдары бойынша ұйымдастырылатын, айырбасты сипаттайтын тауар қатынастарының жиынтығын білдіреді.. Басқаша айтқанда, нарық дегеніміз – нақты тауарды сатушылар мен оны сатып алушылардың басын қосатын кез келген институт немесе механизм.

Ақша экономиканың даму тарихында ерекше текті тауар болып келеді. Ақшаның ерекшелігі – оның әмбебаптығынан, жалпыға танымал және нарыққа қатысушылардың бәріне бірдей тұрақты құндылыққа ие болуынан көрініс береді. Ақша өзге тауарларды бір-бірімен айырбастау үдерісінде делдал-тауар қызметін атқарады.

Ақша - ол тауарлардың тауары, оның өз бойында жасырын түрде барлық басқа тауарлар болады, егер керек болса, қызығарлық және тілеген заттың қандайына болса да айнала алатын сиқырлы құрал. Құнның ақшалай нысанының бекуімен байланысты баға пайда болады. Баға құнның ақшалай көрінісі. Оның құннан жоғары да, төмен де, тең де болуы мүмкін. Бұл өз алдына талдауды талап етеді. Табиғат өздігінен ақшаны да, банкирді де туғызған емес. Экономикалық қатынастардың дамуымен байланысты алтынға осындай қасиетті қоғам берген. Адамдардың алтынды ақша ретінде пайдалануы оның осы қасиетімен түсіндіріледі.

жез

ҮІІ ғасырдан бастап күміс қолданылды

алтын


Ақшаның қасиеттері
Ақшаның қолданылуына байланысты мынадай қасиеттері бар:

Нарық заңдылықтарынан қорытылып шығарылған тұжырымдама бойынша, тауардың құны оны өндірушінің өндіріс факторлары үшін (еңбек, жер, капитал және кәсіпкерлік) шығарған шығындарының жиынтығымен айқындалады.

Осы екі тұрғыны біріктіре отырып, біз тең салмақты баға теориясын – өндірушінің бағасы мен сатып алушы бағасының арасындағы балансты аламыз. Тауар өндірушінің бағасы мен сатып алушының бағасы арасындағы тең салмақты орнату механизмі ұсыныс пен сұраныс заңында тәптіштей сипатталады.

Нарықтық баға құрыу үдерісінде сұраныс пен ұсыныс шешуші рөл атқарады.

Сұраныс деп сатып алушылардың уақыттың сол мезетінде сол бағаға белгілі бір көлемде тауар сатып алу қабілетін айтамыз.

Сұраныс заңы былай тұжырымдалады: баға төмен болған сайын, сатып алынатын тауар саны арта түседі және керісінше, баға жоғары болған сайын, адамдар сатып алатын тауардың саны азая береді.

P, теңге

Сұраныс сызығы:

D

Тауар өндірушінің белгілі жерде, белгілі уақытта тұтынушыға сата алатын тауарларының көлемі ұсыныс деп аталады.

P, теңге

Ұсыныс сызығы:

G, дана
Ұсыныс пен сұраныс өзара әрекеттесуінің нәтижесінде нарықтық баға қалыптасады.

P, теңге

S Нарықтағы теңсалмақтылықтың орнығуы.

X P-баға, D- сұраныс, S- ұсыныс,

G- тауар көлемі, X- теңсалмақтылық нүктесі.

D

G, дана

Бәсеке дегеніміз – нарыққа қатысушылардың арасындағы өндіріс жағдайларын жақсарту және өнімді өткізу үшін талас.

1. 
   Онда сатушылар мен сатып алушылар көп болады, бірақ олардың ешқайсысы өз бағасын орнықтыра алмайды;
   
2. 
   Сатылатын тауарлар мен көрсетілетін қызметтер біртекті болады және бірін бірі жеңіл алмастырады;
   
3. 
   Нарыққа кіру де және одан шығу да қиындық келтірмейді.
   

Монополия – кәсіпорынның немесе кәсіпорындар тобының нарықта билік жүргізуге, бағаға бақылау жасай алатын және оны айқындайтын жағдайға ие болуы.

6. 
   Жаңа сабақты меңгергендігін тексеру:
   

1. 
   Ақша қандай қызмет атқарады?
   
2. 
   Тауардың құны мен бағасының арасындағы айырмашылықты атаңдар.
   
3. 
   Ұсыныс пен сұраныс заңын тұжырымдандар?
   

7. 
   Жаңа материалды бекіту: Венн диаграммасы
   

8. 
   Үйге тапсырма:§ 12. Нарықтық қатынастар және ақша
   
9. 
   Бағалау: